បញ្ជីរដ្ឋមានអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ

មហាអំណាចនុយក្លេអ៊ែរ សំដៅលើប្រទេស ដែលមានអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ។ បច្ចុប្បន្នមានប្រទេសចំនួន ៩ ដែលបានបាញ់សាកល្បងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ដោយជោគជ័យមាន៖ សហរដ្ឋអាមេរិក រុស្ស៊ី (អតីតសហភាពសូវៀត) រាជាណាចក្ររួម បារាំង ចិន អ៊ីស្រាអែល ឥណ្ឌា ប៉ាគីស្ថាន និងកូរ៉េខាងជើង។ ក្នុងមានប្រទេសចំនួន ៥ បានចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាមិនសាយភាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ (Nuclear Non-Proliferation Treaty) គឺ៖ សហរដ្ឋអាមេរិក រុស្ស៊ី (អតីតសហភាពសូវៀត) រាជាណាចក្ររួម បារាំង និងចិន។

ចាប់តាំងពីសន្ធិសញ្ញាមិនសាយភាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ បានចូលជាធរមាននៅឆ្នាំ ១៩៧០ មកមានប្រទេស ៣ ពុំមែនជាហត្ថលេខី នៃសន្ធិសញ្ញាមិនសាយភាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ បានបាញ់សាកល្បងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ដែលមាន៖ ឥណ្ឌា ប៉ាគីស្ថាន និងកូរ៉េខាងជើង។ កូរ៉េខាងជើង ធ្លាប់ជាហត្ថលេខី នៃសន្ធិសញ្ញាមិនសាយភាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ប៉ុន្តែបានដកខ្លួនចេញវិញនៅឆ្នាំ ២០០៣។ អ៊ីស្រាអែល ត្រូវបានគេជឿថាមានអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ទោះជាប្រទេសនេះធ្លាប់បានបដិសេធយ៉ាងណាក៏ដោយ។ ប្រទេសអាហ្វ្រិកខាងត្បូង ធ្លាប់ជារដ្ឋ ដែលបានផលិតអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ប៉ុន្តែបានលះបង់ចោលនូវឃ្លាំងសព្វាវុធរបស់ខ្លួន មុនពេលចូលក្នុងសន្ធិសញ្ញាមិនសាយភាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ។

នៅឆ្នាំ ២០០៥ គណៈគ្រប់គ្រង នៃទីភ្នាក់ងារថាមពលបរមាណូអន្តរជាតិ (ភ.ថ.ប.អ.) បានរកឃើញថា ប្រទេសអ៊ឺរង់ ពុំបានបំពេញកិច្ចព្រមព្រៀងស្ដីពីសន្ធិសញ្ញាមិនសាយភាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ របស់ខ្លួនទេ។ ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខ នៃអង្គការសហប្រជាជាតិ បានអនុម័តដាក់ទណ្ឌកម្មប្រឆាំងអ៊ឺរង់ បីដងរួចមកហើយ ចំពោះការដែលអ៊ឺរង់ បដិសេធពុំព្រមបោះបង់ចោលកម្មវិធីនុយក្លេអ៊ែរ របស់ខ្លួន។ អ៊ឺរង់ បានទទូចថាការដាក់ទណ្ឌកម្មនេះ ជាការខុសច្បាប់ ហើយជាការបង្ខំខ្លួនឲ្យបោះបង់នូវសិទ្ធក្នុងការអភិវឌ្ឍបច្ចេកវិជ្ជានុយក្លេអ៊ែរសន្តិភាព ដែលមានចែងក្នុងសន្ធិសញ្ញាមិនសាយភាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ។ នាយកនៃទីភ្នាក់ងារថាមពលបរមាណូអន្តរជាតិ លោក មហាម៉េដ អេលបារាដេយ (Mohamed ElBaradei) បានមានប្រសាសន៍ថាទីភ្នាក់ងាររបស់លោកពុំមានលទ្ធភាពរកដំណោះស្រាយដ៏ល្អណាមួយចំពោះកង្វល់នេះបានឡើយ នៅពេលដែលទីភ្នាក់ងារ របស់លោកពុំបានមើលឃើញការបង្វែរនូវសារធាតុណាមួយសម្រាប់ផលិតអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ឬក៏លទ្ធភាពដែលអាចផលិតអាវុធនុយក្លេអ៊ែរនោះឡើយ។

ប្រទេសជាហត្ថលេខី នៃសន្ធិសញ្ញាមិនសាយភាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ

សហរដ្ឋអាមេរិក

សហរដ្ឋអាមេរិក ជាប្រទេស ដែលបានផលិតគ្រាប់បែកបរមាណូមុនដំបូងបង្អស់នៅអំឡុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២ ដោយសហការជាមួយ រាជាណាចក្ររួម និងកាណាដា ដោយភ័យខ្លាចក្រែងពួកណាស៊ីអាល្លឺម៉ង់អាចផលិតគ្រាប់បែកបរមាណូបានមុន។ សហរដ្ឋអាមេរិកបានសាកល្បងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរនៅឆ្នាំ ១៩៤៥ ហើយសហរដ្ឋអាមេរិកនៅតែជាប្រទេសតែមួយគត់ ដែលបានប្រើប្រាស់អាវុធនុយក្លេអ៊ែរប្រឆាំងនឹងប្រជាជាតិដទៃ គឺការទម្លាក់គ្រាប់បែកបរមាណូនៅ ទីក្រុងហ៊ីរូស៊ីម៉ា និងណាហ្គាសាគី ប្រទេសប្រទេសជប៉ុន។ ហើយសហរដ្ឋអាមេរិកក៏ជាប្រទេសទីមួយផងដែរ ដែលបានផលិតគ្រាប់បែកអ៊ីដ្រូសែន ដែលបានសាកល្បងនៅឆ្នាំ ១៩៥២ ហើយសម្រេចបានជាស្ថាពរនៅឆ្នាំ ១៩៥៤។

រុស្ស៊ី

រុស្ស៊ីបានសាកល្បងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរលើកដំបូងបង្អស់នៅឆ្នាំ ១៩៤៩ ដែលត្រូវបានគេដឹងដោយអន្លើតាមរយៈរបាយការណ៍ចារកម្ម ដែលអាចយកជាការបាន ក្នុងកំឡុងពេលក្រោយសង្គ្រាមលោកលើកទី២។ សហភាពសូវៀត ជាប្រជាជាតិអឺរ៉ុបទីមួយ ដែលបានផលិត និងសាកល្បងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ។ បុព្វហេតុ ដែលជំរុញសូវៀតឲ្យផលិតអាវុធនុយក្លេអ៊ែរគឺ ដើម្បីធ្វើឲ្យមានតុល្យភាពកម្លាំងក្នុងកំឡុងសង្គ្រាមត្រជាក់។ សហភាពសូវៀតក៏បានសាកល្បងគ្រាប់បែកអ៊ីដ្រូសែននៅឆ្នាំ ១៩៥៣ ហើយផលិតបាននូវគ្រាប់បែកអ៊ីដ្រូនសែនទម្ងន់រាប់លានតោនមួយគ្រាប់ នៅឆ្នាំ ១៩៥៥។ សហភាពសូវៀតក៏បានធ្វើការសាកល្បងផងដែរ នូវគ្រាប់បែកនុយក្លេអ៊ែរដ៏មានបំផុត ដែលបានធ្វើឲ្យផ្ទុះដោយមនុស្សជាតិ។ ក្រោយពីការដួលរលំ នៃសហភាពសូវៀត រាល់អាវុធនុយក្លេអ៊ែរទាំងអស់របស់សហភាពសូវៀតត្រូវប្រគល់ទៅឲ្យប្រទេសរុស្ស៊ី។

រាជាណាចក្ររួម

រាជាណាចក្ររួមបានសាកល្បងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរជាលើកដំបូងនៅឆ្នាំ ១៩៥២ ដោយបានទាញយកទិន្នន័យមួយភាគធំពីការសហការជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ក្នុងគម្រោង Manhattan ។ រាជាណាចក្ររួមគឺជាប្រជាជាតិអឺរ៉ុបទី២ ដែលបានផលិត និងសាកល្បងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ។ កម្មវិធីនុយក្លេអ៊ែរ របស់អង់គ្លេសមានបំណងដើម្បីទប់ទល់នឹង ឥទ្ធិពលរបស់សហភាពសូវៀត ស្របពេលជាមួយគ្នានោះក៏មានពាក់ព័ន្ធនឹង សង្គ្រាមត្រជាក់នៅអឺរ៉ុបផងដេរ។ រាជាណាចក្ររួមក៏បានសាកល្បងគ្រាប់បែកអ៊ីដ្រូសែនលើកដំបូងនៅឆ្នាំ ១៩៥៧។

បារាំង

បារាំងបានសាកល្បងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរលើកដំបូងនៅឆ្នាំ ១៩៦០ ដោយភាគច្រើនផ្អែកទៅលើការស្រាវជ្រាវរបស់ខ្លួន។ ការផលិតអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ របស់បារាំងដោយសារវិបត្តិព្រែកជីកស៊ុយអេ (Suez) និងដើម្បីបង្ហាញសាច់ដុំដល់សហភាពសូវៀត និងបណ្ដាប្រទេសលោកសេរី មានសហរដ្ឋអាមេរិក និងរាជាណាចក្ររួមជាដើម។ ក្រៅពីនេះបារាំងក៏ដូចជារាជាណាចក្ររួមដែរ គឺចង់រក្សាឲ្យបាននូវភាពជាមហាអំណាចក្រោយសម័យអាណានិគម នាសម័យសង្គ្រាមត្រជាក់។ បារាំងបានសាកល្បងគ្រាប់បែកអ៊ីដ្រូសែន ជាលើកដំបូងនៅឆ្នាំ ១៩៦៨។

ចិន

ចិនបានសាកល្បងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ជាលើកដំបូងនៅឆ្នាំ ១៩៦៤។ ចិនគឺជាប្រជាជាតិអាស៊ីដំបូងបង្អស់ ដែលបានផលិត និងសាកល្បងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ។ អាវុធនុយក្លេអ៊ែរ របស់ចិនត្រូវបានផលិតឡើង ដើម្បីបង្ហាញសាច់ដុំដល់ សហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពសូវៀត។ ចិនក៏បានសាកល្បងគ្រាប់បែកអ៊ីដ្រូសែន ជាលើកដំបូងនៅឆ្នាំ ១៩៦៧ នៅឯ Lop Nur។ បច្ចុប្បន្នប្រទេសនេះត្រូវបានគេគិតថាមានក្បាលគ្រាប់នុយក្លេអ៊ែរប្រហែល ១៣០។

មហាអំណាចនុយក្លេអ៊ែរផ្សេងទៀត

ឥណ្ឌា

ឥណ្ឌាមិនធ្លាប់ជាហត្ថលេខី នៃសន្ធិសញ្ញាមិនសាយភាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរទេ។ ឥណ្ឌាបានសាកល្បងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ នៅឆ្នាំ ១៩៧៤ បើតាមការអះអាង របស់រដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌាគឺជានុយក្លេអ៊ែរសន្តិភាព ដែលជាការសាកល្បងលើកទីមួយ ចាប់តាំងពីសន្ធិសញ្ញាមិនសាយភាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរត្រូវបានគេបង្កើតឡើង ហើយបានបង្កើតនូវសំណួរថ្មីមួយ ថាតើបច្ចេកវិជ្ជានុយក្លេអ៊ែរស៊ីវិល អាចត្រូវបានគេបង្វែរដោយសម្ងាត់ ដើម្បីផលិតអាវុធដែរឬទេ។ ការអភិវឌ្ឍកម្មវិធីនុយក្លេអ៊ែរយោធា ដោយសម្ងាត់របស់ឥណ្ឌា បានបណ្ដាលឲ្យមានកង្វល់ និងការខឹងសម្បាយ៉ាងខ្លាំងពីបណ្ដាប្រទេស ដែលផ្គត់ផ្គង់ម៉ាស៊ីនរ៉េអាកទ័រ សម្រាប់កម្មវិធីនុយក្លេអ៊ែរសន្តិភាព និងតម្រូវការថាមពលដូចជា កាណាដាជាដើម។ បុព្វហេតុចម្បងរបស់ឥណ្ឌាគឺចង់បង្ហាញសាច់ដុំដល់ប្រទេសចិន និងប៉ាគីស្ថាន និងដើម្បីសម្រេចតាមផែនការចង់ក្លាយជាមហាអំណាចក្នុងតំបន់។ ឥណ្ឌាបានបាញ់សាកល្បងក្បាលគ្រាប់ដែលផ្ទុកអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ នៅឆ្នាំ ១៩៩៨ ដោយរួមបញ្ចូលទាំងបរិក្ខារកម្ដៅនុយក្លេអ៊ែរផងដែរ។ នៅខែ កក្កដា ឆ្នាំ ២០០៥ ឥណ្ឌាត្រូវបានទទួលស្គាល់ដោយសហរដ្ឋអាមេរិក ថាជារដ្ឋដែលទទួលខុសត្រូវចំពោះ បច្ចេកវិជ្ជានុយក្លេអ៊ែរកម្រិតខ្ពស់ ហើយក៏បានបើកឲ្យមានការសហការពេញលេញលើកម្មវិធីនុយក្លេអ៊ែរ រវាងប្រទេសទាំងពីរ។ នៅខែ មីនា ឆ្នាំ ២០០៦ កិច្ចព្រមព្រៀងស្ដីពីសហប្រតិបត្តិការលើកម្មវិធីនុយក្លេអ៊ែរស៊ីវិល ត្រូវបានចុះហត្ថលេខា ដោយប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក George W. Bush និងនាយករដ្ឋមន្ត្រីឥណ្ឌា Manmohan Singh ។ កិច្ចព្រមព្រៀង ត្រូវបានផ្ដល់សច្ចាប័ន ដោយសភាទាំងពីរ នៃសហរដ្ឋអាមេរិក នៅខែ ធ្នូ ឆ្នាំ ២០០៦ ដែលនឹងបើកផ្លូវឲ្យសហរដ្ឋអាមេរិក និងសមាជិកដទៃទៀត នៃក្រុមប្រទេសផ្គត់ផ្គង់នុយក្លេអ៊ែរអាចលក់បច្ចេកវិជ្ជានុយក្លេអ៊ែរស៊ីវិលទៅឲ្យឥណ្ឌាបាន។ នៅខែ កញ្ញា ឆ្នាំ ២០០៥ ឥណ្ឌាត្រូវបានគេប្រមាណមើលថាអាចមានក្បាលគ្រាប់នុយក្លេអ៊ែរពី ១០០ ទៅ ២៥០។

ប៉ាគីស្ថាន

ប៉ាគីស្ថាន ពុំមែនជាហត្ថលេខី នៃសន្ធិសញ្ញាមិនសាយភាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរទេ។ ប៉ាគីស្ថាន មានបំណងចង់ផលិតអាវុធនុយក្លេអ៊ែរជាច្រើនទសវត្សមកហើយ ដែលផ្ដើមឡើងចាប់តាំងពីចុងទសវត្សឆ្នាំ ១៩៧០ មកម៉្លេះ។ ប៉ាគីស្ថានបានធ្វើការស្រាវជ្រាវថាមពលនុយក្លេអ៊ែរដំបូង ក្រោយបានបង្កើតនូវរោងចក្រនុយក្លេអ៊ែររបស់ខ្លួននៅក្បែរទីក្រុងការ៉ាជី (Karachi) ដោយការផ្គត់ផ្គង់ទាំងសម្ភារៈបរិក្ខារ និងវត្ថុធាតុដើម ពីបណ្ដាប្រទេសលោកខាងលិចនៅដើមទសវត្សឆ្នាំ ១៩៧០ ។ អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីប៉ាគីស្ថាន លោក Zulfiqar Ali Bhuto បានប្ដេជ្ញានៅឆ្នាំ ១៩៦៥ ថាប្រសិនបើឥណ្ឌាផលិតអាវុធនុយក្លេអ៊ែរនោះ ប៉ាគីស្ថានក៏នឹងធ្វើដូចគ្នាដែរ "បើទោះជាយើងត្រូវទទួលទានស្មៅក៏ដោយ" (“even if we have to eat grass”) ។ វាច្បាស់ណាស់ថាចិនបានផ្ដល់នូវគំរូ និងបច្ចេកវិជ្ជានុយក្លេអ៊ែរចាស់របស់ខ្លួនឲ្យទៅប៉ាគីស្ថាន ដែលបង្កលទ្ធភាពឲ្យប៉ាគីស្ថាន អាចផលិតបាននូវអាវុធនុយក្លេអ៊ែរសាមញ្ញមួយនៅបញ្ចប់ទសវត្សឆ្នាំ ១៩៨០។ សហរដ្ឋអាមេរិកនៅតែបន្តអះអាងថាប៉ាគីស្ថានពុំបានផលិតអាវុធនុយក្លេអ៊ែរទេរហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៩០ នៅពេលដែលមានដាក់ទណ្ឌកម្ម ដែលតម្រូវឲ្យសហរដ្ឋអាមេរិកកាត់ផ្ដាច់ជំនួយផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងយោធាទៅឲ្យប៉ាគីស្ថាន។ នៅឆ្នាំ ១៩៩៨ ប៉ាគីស្ថានបានសាកល្បងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរបស់ខ្លួននៅភ្នំ Chagai ដែលជាការឆ្លើយចំពោះការសាកល្បងដូចគ្នានេះរបស់ឥណ្ឌា កាលពីប៉ុន្មានសប្ដាហ៍មុន។ បច្ចុប្បន្នប៉ាគីស្ថាន ជាមហាអំណាចនុយក្លេអ៊ែរតែមួយគត់ក្នុងពិភពឥស្លាម។

កូរ៉េខាងជើង

កូរ៉េខាងជើង ធ្លាប់បានចូលរួមក្នុងសន្ធិសញ្ញាមិនសាយភាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរដែរ ប៉ុន្តែបានប្រកាសដកខ្លួនវិញនៅថ្ងៃទី ១០ មករា ឆ្នាំ ២០០៣ ក្រោយពេលដែលសហរដ្ឋអាមេរិក បានចោទប្រកាន់ថា ប្រទេសនេះមានកម្មវិធីចម្រាញ់សារធាតុអ៊ុយរ៉ាន្យោម (Uranium) ដោយលួចលាក់ ហើយបានកាត់ផ្ដាច់នូវជំនួយថាមពល ដែលបានព្រមព្រៀងគ្នាកាលពីឆ្នាំ ១៩៩៤។ នៅខែ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០០៥ កូរ៉េខាងជើង បានទាមទារសិទ្ធិក្នុងការផលិតអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ដែលនាំឱ្យអ្នកជំនាញជាច្រើនមានមន្ទិលសង្ស័យចំពោះការទាមទារនោះ ប៉ុន្តែគេបានសន្និដ្ឋានថា កូរ៉េខាងជើង ពុំបានសាកល្បងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរនៅខណៈនោះទេ។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ នៅខែ តុលា ឆ្នាំ ២០០៦ កូរ៉េខាងជើង បានអះអាងថា ដោយរងនូវការគំរាមកំហែងកាន់តែខ្លាំងឡើងពីសំណាក់អាមេរិក ខ្លួននឹងធ្វើការសាកល្បងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ដើម្បីជាការបង្ហាញនូវសមត្ថភាពនុយក្លេអ៊ែររបស់ខ្លួន។ កូរ៉េខាងជើង បានរាយការណ៍ពីការសាកល្បងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរដោយជោគជ័យរបស់ខ្លួននៅថ្ងៃទី ៩ ខែ តុលា ឆ្នាំ ២០០៦។ មន្ត្រីជំនាញអាមេរិកភាគច្រើន ជឿថាកូរ៉េខាងជើង ពិតជាបានធ្វើដូចដែលប្រទេសអាស៊ីមួយនេះបានអះអាងពិតប្រាកដមែន ដោយសហរដ្ឋអាមេរិក បានរកឃើញនូវធាតុអ៊ីសូតូបវិទ្យុសកម្ម ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ អ្នកជំនាញភាគច្រើន បានយល់ស្របគ្នាថា ការសាកល្បងនេះបានទទួលភាពជោគជ័យដោយអន្លើៗតែប៉ុណ្ណោះ។ ទិន្នផលនេះអាចតិចជាងមួយពាន់តោន ដែលតិចជាងឆ្ងាយ បើធៀបទៅនឹងការសាកល្បងលើកដំបូង របស់មហាអំណាចដទៃទៀត។

អ៊ីស្រាអែល

អ៊ីស្រាអែល ពុំបានចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាមិនសាយភាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរទេ។ រដ្ឋមួយនេះតែងតែបដិសេធជារឿយៗថា ខ្លួនពុំបានផលិត ឬរក្សាទុកអាវុធនុយក្លេអ៊ែរឡើយ សូម្បីតែកម្មវិធីផលិតអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ក៏ពុំមានដែរ។ អ៊ីស្រាអែល ធ្លាប់បាននិយាយថា ខ្លួនពុំមែនជាប្រទេសទីមួយ ដែលនាំអាវុធនុយក្លេអ៊ែរចូលមកក្នុងតំបន់ឡើយ ប៉ុន្តែក៏អាស្រ័យទៅនឹងនយោបាយដែលមានភាពមិនប្រាកដប្រជា ដោយរក្សាទុកនូវសិទ្ធិរបស់ខ្លួន។ នៅក្រោយទសវត្សឆ្នាំ ១៩៦០ ឯកអគ្គរដ្ឋទូតអ៊ីស្រាអែល ប្រចាំសហរដ្ឋអាមេរិក លោក Yitzhak Rabin បានជម្រាបភាគីអាមេរិកនូវការពន្យល់របស់ខ្លួនថា ប្រទេសខ្លួនបាននាំចូលនូវសព្វាវុធជាច្រើន ដែលខ្លួននឹងធ្វើការសាកល្បង និងប្រកាសជាសាធារណៈបាន ដោយខ្លួនមានសព្វាវុធ ប៉ុន្តែពុំបានផលិតឡើយ។ ថ្វីបើអ៊ីស្រាអែល បានប្រកែកថា មជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវនុយក្លេអ៊ែរ Negev នៅជិតទីក្រុង Dimona គឺជា ការស្រាវជ្រាវរ៉េអាកទ័រ ដែលពីដំបូងឡើយថាជា រោងចក្រវាយនភណ្ឌ គ្មានរបាយការណ៍វិទ្យាសាស្ត្រណាមួយស្ដីពីការងារដែលបានធ្វើនៅទីនោះ ត្រូវបានចេញផ្សាយឡើយ។ របាយការណ៍ដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ស្ដីពីកម្មវិធីនៅ Dimona ត្រូវបានចេញផ្សាយដោយ អ្នកបច្ចេកទេស Mordechai Vanunu នៅឆ្នាំ ១៩៨៦។

ដោយផ្អែកតាម ក្រុមប្រឹក្សាការពារធនធានធម្មជាតិ និងសហព័ន្ធអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រអាមេរិក បានឱ្យដឹងថា អ៊ីស្រាអែល អាចមានអាវុធនុយក្លេអ៊ែរពី ៧៥ ទៅ ២០០។ អ៊ីស្រាអែល ទំនងជាបានធ្វើការសាកល្បងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ នៅឆ្នាំ ១៩៧៩ ដំណាលនឹងអាហ្វ្រិកខាងត្បូងដែរ ប៉ុន្តែការសាកល្បងនោះពុំត្រូវបានគេអះអាងឡើយ។

ប្រទេសដែលជាប់ចោទថាមានកម្មវិធីផលិតអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ

អ៊ឺរង់

ស៊ីរី

ប្រទេសដែលកាន់អាវុធនុយក្លេអ៊ែរដោយការចែករំលែក

អតីតប្រទេសមានអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ

អាហ្វ្រិកខាងត្បូង

អាហ្វ្រិកខាងត្បូង បានផលិតអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ៦ គ្រាប់នៅដើមទសវត្សឆ្នាំ ១៩៨០ ប៉ុន្តែបានបោះបង់អាវុធនុយក្លេអ៊ែរទាំងនោះចោលវិញនៅដើមទសវត្សឆ្នាំ ១៩៩០។ នៅឆ្នាំ ១៩៧៩ ប្រទេសនេះត្រូវបានគេរកឃើញថា បានធ្វើការសាកល្បងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ដោយលួចលាក់នៅក្នុងមហាសមុទ្រឥណ្ឌា ហើយក៏ត្រូវបានគេគិតជាយូរមកហើយថាសក្ដានុភាព នៃការសាកល្បងរបស់អាហ្វ្រិកខាងត្បូង ប្រហែលជាមានការសហការជាមួយអ៊ីស្រាអែល បើទោះជាពុំមានការអះអាងជាផ្លូវការណាមួយក៏ដោយ។ ក្រោយមកប្រទេសអាហ្វ្រិកខាងត្បូង បានចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាមិនសាយភាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរនៅឆ្នាំ ១៩៩១។

បេឡារុស

បេឡារុស ធ្លាប់មានគ្រាប់មីស៊ីល ដែលអាចផ្ទុកអាវុធនុយក្លេអ៊ែរបានចំនួន ៨១ ដើមនៅលើទឹកដីរបស់ខ្លួន ក្រោយពីការដួលរលំ នៃសហភាពសូវៀតនៅឆ្នាំ ១៩៩១។ រហូតមកដល់ឆ្នាំ ១៩៩៦ បេឡារុសបានបញ្ជូនគ្រាប់មីស៊ីលទាំងនោះទៅឲ្យរុស្ស៊ីវិញ។ បេឡារុស បានចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាមិនសាយភាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរផងដែរ។

កាហ្សាក់ស្ថាន

កាហ្សាក់ស្ថាន បានទទួលមរតកនូវអាវុធនុយក្លេអ៊ែរប្រហែល ១៤0០ ពីអតីតសហភាពសូវៀត ហើយបានប្រគល់ត្រឡប់ទៅឱ្យរុស្ស៊ីនៅឆ្នាំ ១៩៩៥។ កាហ្សាក់ស្ថាន បានចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាមិនសាយភាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរផងដែរ។

អ៊ុយក្រែន

អ៊ុយក្រែន បានចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាមិនសាយភាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរផងដែរ។ អ៊ុយក្រែន បានទទួលមរតកនូវអាវុធនុយក្លេអ៊ែរប្រហែល ៥.០០០ ពីអតីតសហភាពសូវៀត នៅពេលបានទទួលឯករាជ្យនៅឆ្នាំ ១៩៩១ បានធ្វើឲ្យអ៊ុយក្រែនក្លាយជាប្រទេស ដែលរក្សាទុកអាវុធនុយក្លេអ៊ែរច្រើនជាងគេទី៣ លើពិភពលោកនាសម័យនោះ។ រហូតមកដល់ឆ្នាំ ១៩៩៦ អ៊ុយក្រែន បានស្ម័គ្រចិត្តប្រគល់អាវុធនុយក្លេអ៊ែរទាំងអស់ឲ្យទៅរុស្ស៊ីវិញ។

ប្រទេស​ជា​ហត្ថលេខី​ នៃ​សន្ធិសញ្ញា​មិន​សាយភាយ​អាវុធ​នុយក្លេអ៊ែរ​

​​ សហរដ្ឋ​អាមេរិក​​​

​​ រុស្ស៊ី

​​ រាជាណាចក្ររួម

​​ បារាំង​

​​​ ចិន​

មហាអំណាច​នុយក្លេអ៊ែរ​ផ្សេងទៀត

ឥណ្ឌា​​

​​ ប៉ាគីស្ថាន

​​​ កូរ៉េ​ខាង​ជើង

​​ អ៊ីស្រាអែល

ប្រទេស​ដែល​ជាប់​ចោទ​ថា​មាន​កម្មវិធី​ផលិត​អាវុធ​នុយក្លេអ៊ែរ

​​ អ៊ឺរង់​

​​ ស៊ីរី

ប្រទេស​ដែល​កាន់​អាវុធ​នុយក្លេអ៊ែរ​ដោយ​ការ​ចែក​រំលែក

អតីត​ប្រទេស​មាន​អាវុធ​នុយក្លេអ៊ែរ

​​ អាហ្វ្រិក​ខាងត្បូង

​​ បេឡារុស

​​ កាហ្សាក់ស្ថាន

​​ អ៊ុយក្រែន