បញ្ញាសជាតក
បញ្ញាសជាតក ( ភូមា: ပညာသဇာတက ; ថៃ: ปัญญาสชาดก ) គឺជាការប្រមូលផ្ដុំនៃរឿងចំនួន 50 នៃអតីតកាលរបស់ព្រះពុទ្ធមានដើមកំណើតនៅ អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដីគោក។ [១] រឿងទាំងនោះផ្អែកតាមរចនាបថរបស់ ជាតកត្ថវណ្ណនា ប៉ុន្តែមិនមែនមកពី គម្ពីរបាលី ផ្ទាល់ទេ។ [២] [៣] រឿងរ៉ាវរៀបរាប់អំពីជីវប្រវត្តិរបស់ព្រះពុទ្ធ និងបង្ហាញពីការទទួលបានភាពឥតខ្ចោះរបស់ព្រះអង្គ ( បារាមិតា ) ដោយផ្តោតលើចិត្តសប្បុរស ( ទាន )។ [៤]
ប្រភពដើម
[កែប្រែ]រឿង បញ្ញាសជាតកជាច្រើនមានភាពស្រដៀងគ្នាជាមួយនឹង អក្សរសិល្ប៍សំស្រ្កឹត ក៏ដូចជារឿងនិទានតាមីល ចិន ទីបេ ខូតាន់ និងរឿងនិទានប្រជាប្រិយអាស៊ីអាគ្នេយ៍។ [៥]
យោងទៅតាមទំនៀមទំលាប់ភូមានៅសតវត្សទី 17 និង 18 [៤] រឿងប្រហែលជាមានដើមកំណើតនៅសតវត្សទី 15 ឡានណា ( ភាគខាងជើងប្រទេសថៃ សម័យទំនើប)។ [៣] ឈ្មោះភូមា Zimmè Paññāsa ( ဇင်းမယ်ပညာသ ), [៦] តាមពិតមានន័យថា 'ឈៀងម៉ៃ ហាសិប' ហើយគេគិតថារឿងទាំងនេះប្រហែលជាមានដើមកំណើតនៅក្នុងទីក្រុងនោះ ដែលឥឡូវស្ថិតនៅភាគខាងជើងប្រទេសថៃ [៧] ពីកន្លែងដែលការប្រមូលផ្តុំទំនងជាត្រូវបានបញ្ជូន។ [៨] យោងតាម ដាំរុងរាជនុភព រឿងរ៉ាវត្រូវបានចងក្រងជាលើកដំបូងនៅ ឈៀងម៉ៃ រវាងឆ្នាំ 1467 និង 1667: [៣] ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ នេះទំនងជាមិនត្រឹមត្រូវទេ។ ដូចដែលអ្នកប្រាជ្ញមួយចំនួនបានចង្អុលបង្ហាញថា រឿងនិទាន បញ្ញាសជាតក ត្រូវបានគេស្គាល់យ៉ាងច្បាស់នៅក្នុងសម័យ សុខោទ័យ (១២៣៨-១៤៣៨)។ [៩]
ព្រះសង្ឃជាច្រើនអង្គបានភៀសខ្លួនទៅ ហ្លួងព្រះបាង មុន និងកំឡុងពេល ការដណ្តើមយកទីក្រុងឈៀងម៉ៃរបស់ភូមា ក្នុងឆ្នាំ ១៥៥៨ ហើយមួយចំនួនទៀតត្រូវបាននាំយកទៅភូមា។ នេះមិនត្រឹមតែអាចពន្យល់ពីការរីករាលដាលនៃ បញ្ញាសជាតក ប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងការកើនឡើងនៃការផលិតសាត្រាស្លឹករឹតដែលមាន បញ្ញាសជាតកនៅទូទាំងអាស៊ីអាគ្នេយ៍ដីគោកផងដែរ។
កំណែ
[កែប្រែ]ដោយសារតែរឿងនិទានដើមឡើយ ហើយជាយូរមកហើយបានផ្ទេរដោយផ្ទាល់មាត់ វាពិបាកក្នុងការតាមដានការវិវត្តដ៏ជាក់លាក់មួយ។ ភាគច្រើននៃសាត្រាស្លឹករឹតដែលនៅរស់រានមានជីវិតដែលមាន បញ្ញាសជាតកមួយឬច្រើនមានអាយុកាលតាំងពីសតវត្សទីដប់ប្រាំបី និងសតវត្សទីដប់ប្រាំបួន ប៉ុន្តែភាគច្រើននៃពួកគេហាក់ដូចជាចម្លងពីសាត្រាស្លឹករឹតចាស់ៗ។ ការប្រមូលផ្ដុំនេះមាន៣វគ្គ គឺមួយជាភាសាឡាវ និង២ជាភាសាបាលី មួយមកពីភូមា និងមួយទៀតមកពីកម្ពុជា និងថៃ។ ខណៈពេលដែលមានការត្រួតគ្នាខ្លះរវាងកំណែ វាមានកម្រិតនៃការប្រែប្រួលយ៉ាងសំខាន់នៅក្នុង 3 ។ [១០]
ការបោះពុម្ពរាជវង្សថៃ
[កែប្រែ]ការបោះពុម្ពព្រះរាជក្រឹត្យនៃជម្រើសនៃ បញ្ញាសជាតក ត្រូវបានតែងតាំងដោយស្តេច មង្កុត ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថា រាមាទី៤ ដែលគ្រប់គ្រងពីឆ្នាំ 1851 ដល់ឆ្នាំ 1868 ។ អត្ថបទនេះត្រូវបានសរសេរជាចម្បងជា អក្សរខ្មែរ ដែលប្រើជាទូទៅសម្រាប់គម្ពីរពុទ្ធសាសនាបាលីនៅភាគកណ្តាលប្រទេសថៃ រហូតដល់ចុងសតវត្សទីដប់ប្រាំបួន។
ការបកប្រែជាភាសាថៃលើកដំបូងត្រូវបានបោះពុម្ពនៅឆ្នាំ 1923 ក្រោមការដឹកនាំរបស់ ព្រះអង្គម្ចាស់ ដាំរុងរាជនុភព ដែលជាបុត្ររបស់ព្រះមហាក្សត្រ។
សំណុំនៃភាសាថៃភាគខាងជើង បញ្ញាសជាតក បកប្រែពី អក្សរថៃថាម ទៅជា អក្សរថៃ ត្រូវបានបោះពុម្ពក្នុងឆ្នាំ 1998 ក្រោមការឧបត្ថម្ភរបស់ សាកលវិទ្យាល័យឈៀងម៉ៃ ។ ក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវអន្តរជាតិដែលចូលរួមក្នុងគម្រោងនេះ ចង្អុលបង្ហាញថា កំណែសាត្រាស្លឹករឹតដើមដែលសរសេរជាអក្សរថៃថាមខាងជើង ភាគច្រើនជា ភាសាថៃខាងជើង ដែលមានពាក្យ និងឃ្លាបន្ថែមជាភាសាបាលី។ [១១]
នៅក្នុងការប្រមូល បញ្ញាសជាតក របស់ថៃនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះមាន 61 រឿងនិទាន។ នៅលើកញ្ចក់ទូរទស្សន៍ ប្រភេទ telenovela របស់ថៃដែលគេស្គាល់ថា " jakrawong " ត្រូវបានបំផុសគំនិតពី បញ្ញាសជាតក; រឿងប្រឌិតអំពីរាជវង្ស ជារឿយៗពាក់ព័ន្ធនឹងអំណាចវេទមន្តដ៏ភ្លឺស្វាង - នៅតែពេញនិយម ទោះបីជាមានអត្ថិភាពជាច្រើនទសវត្សរ៍មកហើយក៏ដោយ។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ គុណធម៌ដូចជា សេចក្តីសុចរិត និងសីលធម៌ត្រូវបានជំនួសដោយអាវុធ និងកម្លាំងសាហាវ។ យោងតាមលោក Niyata Lausunthorn ការធ្វើទំនើបកម្មនៃ បញ្ញាសជាតក បានជួយរក្សាបាននូវប្រជាប្រិយភាពរបស់ខ្លួនរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ទោះបីជាវាជួនកាលមានការចាកចេញយ៉ាងយូរពី ជាតករបស់ បាលី ក៏ដោយ។ [១២]
កំណែខ្មែរ
[កែប្រែ]បញ្ញាសជាតក របស់កម្ពុជា, មិនមែនជាផ្នែកមួយនៃ បាលី ដកស្រង់និងយកគំរូតាមរចនាប័ទ្មនៃ សាស្ត្រាល្បែង , ប្រឌិតនិងអក្សរសាស្រ្តខ្មែរអប់រំ។ បញ្ញាសជាតក មានបួនប្រភេទដែលសរសេរនៅលើ:
- សាត្រាស្លឹករឹត ទាំងភាសាខ្មែរ និងភាសាបាលី
- សម្រាំងដែលបានកែសម្រួលពីស្លឹកត្នោតជាភាសាបាលីជាបួនភាគ,
- បញ្ញាសជាតកសង្ខេប ជាភាសាខ្មែរ សង្ខេប និង
- បញ្ញាសជាតកសម្រាយ, អធិប្បាយអំពី បញ្ញាសជាតក ជាបួនភាគ។
ជាតក ខ្មែរ រឿងជីវិតរបស់ព្រះពុទ្ធ ចេញដំណើរពីគំរូឥណ្ឌា ក្នុងការពណ៌នាស្ត្រីភាគច្រើនថាជាមនុស្សឆ្លាតវៃ សកម្ម និងថ្លៃថ្នូរ ហើយរៀបរាប់លម្អិតអំពីផលវិបាកសម្រាប់បុរសដែលមិនចាត់ទុកស្ត្រីដូចខ្លួន។ [១៣]
ចំពោះ បញ្ញាសជាតក, ហាសិបមួយ ទៀត ទេវកថា ជាតកដែល មិន មែន ជា និទាន ត្រូវ បាន ប្រមូល ពួក វា ពី រឿងព្រេង ខ្មែរ ក្នុង សម័យ សង្គម រាស្ត្រ និយម ; ពួកគេត្រូវបានបោះពុម្ពម្តងទៀតជា 8 ភាគក្នុងឆ្នាំ [១៤]
ការវិភាគ
[កែប្រែ]សីលៈ ការលើកតម្កើងនៃការលះបង់ខ្លួនឯង
[កែប្រែ]ខណៈពេលដែលទំនៀមទម្លាប់ព្រះពុទ្ធសាសនាសំខាន់ៗមិនលើកកម្ពស់ ការធ្វើទុក្ករកម្ម ទេ រឿងនិទាន បញ្ញាសជាតក បង្ហាញពីតម្លៃអាស៊ីអាគ្នេយ៍ជាក់លាក់មួយនៅក្នុងការអនុវត្ត ពោធិសត្វ នៃការលះបង់ខ្លួនឯង និងការលះបង់ចំពោះមាតាបិតា និង ព្រះពុទ្ធ ព្រះធម៌ និង ព្រះសង្ឃ ។ [១៥]
រូបតំណាង
[កែប្រែ]គំនូរដែលលេចឡើងនៅក្នុង បញ្ញាសជាតកខ្លះក៏អាចត្រូវបានរកឃើញនៅលើការផ្តល់ជំនួយសង្គ្រោះនៅសតវត្សរ៍ទី 9 នៅ បូរ៉ូប៊ូឌូរ នៅកោះជ្វាដែលបង្ហាញថា បញ្ញាសជាតក ខ្លះអាចមកពីរឿងព្រេងអាស៊ីអាគ្នេយ៍មុនពុទ្ធសាសនា។
សូមមើលផងដែរ។
[កែប្រែ]- សីលធម៌ព្រះពុទ្ធសាសនា
- ឃុដ្ដកនិកាយ
- រឿងនិទានជាតក
- បញ្ជីនៃជាតក
- សាស្តា ល្បែង
- មហានិបតជាតក
- ព្រះវេស្សន្តរជាតក
- ↑ Kaung, Thaw (December 2006). "Myanmar Dramatic Literature, its Rise and Decline". Myanmar Historical Research Journal: 8–104.
- ↑ Collins, Steven (១ ខែឧសភា ១៩៩៨), "The Vessantara Jātaka" (ជាen), Nirvana and Other Buddhist Felicities, Cambridge University Press, pp. 497–554, អ.វ.ល.:10.1017/cbo9780511520655.013, ល.ស.ប.អ. 9780511520655
- ↑ ៣,០ ៣,១ ៣,២ (ជាen) Collected Papers on Buddhist Studies. 2001. ល.ស.ប.អ. 9788120817760.
- ↑ ៤,០ ៤,១ (ជាen) Jataka Stories in Theravada Buddhism: Narrating the Bodhisatta Path. 2013-06-28. ល.ស.ប.អ. 9781409481317.
- ↑ Fickle, Dorothy Helen (1978-01-01). "An historical and structural study of the Paññāsa Jātaka". University of Pennsylvania: 1–410.
- ↑ (ជាen) Bulletin of the Ramakrishna Mission Institute of Culture. 1998.
- ↑ "Paññāsa Jātaka". Oxford Reference (in អង់គ្លេស). Retrieved 2022-03-16.
- ↑ Cone, Margaret (January 1984). "Paññāsa-Jātaka, or Zimme Paṇṇāsa (In The Burmese Recension). Vol. II (Jātakas 26–50). Edited by Padmanabh S. Jaini. (Text Series, No. 173.) pp. xliii, 309–584. London, Pali Text Society, 1983. (Distributed by Routledge and Kegan Paul. £22.50.).". Journal of the Royal Asiatic Society 116 (1): 172–173. ISSN 2051-2066. DOI:10.1017/S0035869X00166687.
- ↑ "Paññāsa Jātaka: The Allegorical Buddhist Tales of Thailand". Thailand Foundation (in American English). Retrieved 2022-03-16.
- ↑ Skilling, Peter (2006). "Jātaka and Paññāsa-jātaka in South-East Asia". Journal of the Pali Text Society 27: 113–174. Retrieved on 2024-08-26.
- ↑ Igunma, Jana; Ginsburg, Henry (2020-06-05). "A Thai royal edition of Pannasa Jataka (ปัญญาสชาดก)". The British Library (in អង់គ្លេស). Retrieved 2022-03-16.
- ↑ Lausunthorn, Niyada (March 2015). "ปัญญาสชาดก". Watthanatham Journal 1 (54): 34–41.
- ↑ Jacobsen, Trudy (2008) (ជាen). Lost Goddesses: The Denial of Female Power in Cambodian History. pp. 78. ល.ស.ប.អ. 978-87-7694-001-0. https://books.google.com/books?id=-9unZvFaiREC.
- ↑ សុង, ស៊ីវ (2002) (ជាkm). សៀវភៅប្រជុំនិទានជាតក. Phnom Penh: បណ្ណាគារ ត្រៃរតន៍. http://5000year.space/0datacenter/book/3005-2018/b/book3-004.pdf.
- ↑ Sheravanichkul, Arthid (2008-08-05). "Self-Sacrifice of the Bodhisatta in the Paññāsa Jātaka". Religion Compass 2 (5): 769–787. ISSN 1749-8171. DOI:10.1111/j.1749-8171.2008.00095.x.