ហូ ជីមិញ

ហូ ជីមិញ
Hồ Chí Minh
ប្រធានាធិបតីនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យវៀតណាម
ក្នុងការិយាល័យ ២ កញ្ញា ១៩៤៥ – ២ កញ្ញា ១៩៦៩
មុន	បាវ ដាយ (ជាចៅអធិរាជវៀតណាម)
បន្ទាប់	តូន ឌឹកថាំង
ប្រធានគណបក្សពលករវៀតណាម
ក្នុងការិយាល័យ ១៩ កុម្ភៈ ១៩៥១ – ២ កញ្ញា ១៩៦៩
អគ្គលេខាធិការ	ទ្រឿង ជីញ ឡេ ស៊ួន (ស្ដីទី)
មុន	តំណែងត្រូវបានបង្កើត
បន្ទាប់	តំណែងត្រូវបានលុបចោល
អគ្គលេខាធិការបក្សពលករវៀតណាម
ក្នុងការិយាល័យ ១ វិច្ឆិកា ១៩៥៥ – ១០ កញ្ញា ១៩៦០
មុន	ទ្រឿង ជីញ
បន្ទាប់	ឡេ ស៊ួន
នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យវៀតណាម
ក្នុងការិយាល័យ ២ កញ្ញា ១៩៤៥ – ២០ កញ្ញា ១៩៥៥
មុន	ជិន ចុងគីម (ជានាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃចក្រភពវៀតណាម)
បន្ទាប់	ផាម វ៉ាន់ដុង
រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេស
ក្នុងការិយាល័យ ២៨ សីហា ១៩៤៥ – ២ មីនា ១៩៤៦
មុន	ជិន វ៉ាន់ជឿង (ចក្រភពវៀតណាម)
បន្ទាប់	ង្វៀន ទឿងតាប់
ក្នុងការិយាល័យ ៣ វិច្ឆិកា ១៩៤៦ – មីនា ១៩៤៧
មុន	ង្វៀន ទឿងតាប់
បន្ទាប់	ហ័ង មិញស្សាម
សមាជិកពេញសិទ្ធិនៃការិយាល័យនយោបាយលើកទីពីរ និងទីបី
ក្នុងការិយាល័យ ៣១ មីនា ១៩៣៥ – ២ កញ្ញា ១៩៦៩
ព័ត៌មានលម្អិតផ្ទាល់ខ្លួន
កើត	ង្វៀន សីញគុង ១៩ ឧសភា ១៨៩០ គីមលាន, សហភាពឥណ្ឌូចិន
ស្លាប់	២ កញ្ញា ១៩៦៩ (អាយុ ៧៩ ឆ្នាំ) ហាណូយ, វៀតណាមខាងជើង
កន្លែងបញ្ចុះសព	សុសានចេតិយហូជីមិញ, ហាណូយ
សញ្ជាតិ	វៀតណាម
គណបក្ស​នយោបាយ	បក្សកុម្មុយនីស្តវៀតណាម (ពីឆ្នាំ១៩២៤)
ទំនាក់ទំនងនយោបាយ ផ្សេងទៀត	ផ្នែកបារាំងនៃអង្គការពលករអន្តរជាតិ (១៩១៩–១៩២១) បក្សកុម្មុយនីស្តបារាំង (១៩២១–១៩២៥)
ពន្ធភាព	តាំង ទាតមិញ (រ.ក. ១៩២៦, ផ្ដាច់ឆ្ងាយ)
សាច់ញាត្តិ	៣ នាក់
ឪពុកម្តាយ	ង្វៀន សីញសាក់ (ឪពុក) ហ័ង ធីលាន់ (ម្តាយ)
សាលាមាតា	សាកលវិទ្យាល័យកុម្មុយនីស្តចុងបូព៌ា
អាជីព	អ្នកនយោបាយ • អ្នកបដិវត្តន៍ • ចុងភៅដុតនំ
ហត្ថលេខា

ហូ ជីមិញ (វៀតណាម៖ Hồ Chí Minh; ដោយមានឈ្មោះកំណើតថា ង្វៀន សីញគុង, Nguyễn Sinh Cung; ១៩ ឧសភា ១៨៩០–២ កញ្ញា ១៩៦៩) និងត្រូវបានប្រជាជនវៀតណាមស្គាល់ជាទូទៅថា អ៊ំហូ (Bác Hồ) ឬ លោកអ៊ំ (Bác) លោកគឺជាអ្នកបដិវត្តន៍ជាតិនិយម និងអ្នកនយោបាយវៀតណាមម្នាក់។ គាត់ធ្លាប់បានកាន់អំណាចជានាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យវៀតណាមពីឆ្នាំ១៩៤៥ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៥៥ និងជាប្រធានាធិបតីពីឆ្នាំ១៩៤៥​ រហូតដល់ថ្ងៃមរណភាពនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៦៩។ ខ្លួនគាត់ផ្ទាល់ជាអ្នកគោរពប្រកាន់មនោគមវិជ្ជាម៉ាក្ស–លេនីននិយម លោកជាប្រធាន និងលេខាទីមួយនៃបក្សពលករវៀតណាម ដែលត្រូវជាបក្សកុម្មុយនីស្តវៀតណាមសព្វថ្ងៃ។

ហូ ជីមិញមានដើមកំណើតនៅខេត្តងេះអាន ដែលកាលនុះកំពុងស្ថិតនៅក្រោមអាណាព្យាបាលភាពរបស់បារាំងនៅឡើយ។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩១១ គាត់បានចាកចេញពីប្រទេសវៀតណាមដើម្បីបន្តការងារបដិវត្តន៍របស់គាត់នៅបរទេស។ ក្រោយមក លោកក៏​ត្រូវ​បានតែងតាំងជា​សមាជិក​ម្នាក់​ក្នុង​ចំណោម​សមាជិក​ស្ថាបនិក​នៃ​បក្ស​កុម្មុយនីស្តបារាំង។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៣០ គាត់បានស្ថាបនាបក្សកុម្មុយនីស្តវៀតណាមឡើង ហើយនៅឆ្នាំ១៩៤១ គាត់ក៏ត្រឡប់មកវៀតណាមវិញ រួចបង្កើតចេញជាចលនាឯករាជ្យវៀតមិញឡើង។ លោកបាន​ប្រើប្រាស់ចលនា​នេះដើម្បីប្រឆាំងនឹង​ការត្រួតត្រា​ជប៉ុន​នៅ​អំឡុងខែសីហា ឆ្នាំ​១៩៤៥ ហើយជា​លទ្ធផល ​សាធារណរដ្ឋ​ប្រជាធិបតេយ្យ​វៀតណាមក៏បានប្រកាសឯករាជ្យចេញពីចក្រភពជប៉ុន។ បន្ទាប់​ពី​បារាំងបានត្រឡប់មកកាន់តំបន់ឥណ្ឌូចិនវិញនៅ​ខែ​បន្ទាប់ រដ្ឋាភិបាល​ហូជីមិញក៏បាន​ដក​ថយ​ទៅ​តំបន់​វៀត​បាក់ ហើយបាន​ចាប់​ផ្តើម​សង្គ្រាម​ទ័ពព្រៃប្រឆាំងនឹងបារាំងពីទីនោះ។ ពួកវៀតមិញបានវាយឈ្នះទ័ពបារាំងនៅក្នុងសមរភូមិឌៀនបៀនភូនៃឆ្នាំ១៩៥៤ ដែលនាំឱ្យបញ្ចប់សង្គ្រាមឥណ្ឌូចិនលើកទី១។ ជាលទ្ធផល ប្រជាជាតិវៀតណាមទាំងមូលត្រូវបានបែងចែកជាពីររដ្ឋផ្សេងៗគ្នា ដោយចលនាវៀតមិញកាន់កាប់វៀតណាមខាងជើង និងរដ្ឋាភិបាលប្រឆាំងកុម្មុយនីស្តនៅកាន់កាប់វៀតណាមខាងត្បូង។ គាត់បានក្លាយជាឥស្សរជនដ៏សំខាន់ម្នាក់នៅក្នុងជួរកងទ័ពប្រជាជនវៀតណាមនៅអំឡុងសម័យសង្គ្រាមវៀតណាម ដែលបានអូសបន្លាយពីឆ្នាំ១៩៥៥ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៥។ ហូ ជីមិញបានលាលែងពីអំណាចផ្លូវការនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៦៥ ដោយសារបញ្ហាសុខភាព ហើយទីបំផុតបានទទួលមរណភាពនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៦៩។ ជាចុងក្រោយ វៀតណាមខាងជើងបានទទួលជ័យជម្នះលើវៀតណាមខាងត្បូង រួមទាំងសម្ព័ន្ធមិត្ត ហើយប្រជាជាតិវៀតណាមត្រូវបានបង្រួបបង្រួមជាផ្លូវការនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៦។ ទីក្រុងសៃហ្គនដែលជាអតីតរដ្ឋធានីនៃវៀតណាមខាងត្បូងត្រូវបានប្តូរឈ្មោះមកថា ទីក្រុងហូជីមិញ ដើម្បីជាកិត្តិយស និងក្ដីគោរពទៅលោក។

ព័ត៌មានលម្អិតអំពីជីវិតរបស់ហូ ជីមិញមុនពេលគាត់ឡើងកាន់អំណាចនៅវៀតណាមគឺមិនច្បាស់លាស់ និងប្រាកដប្រជានោះទេ។ គេដឹងថាលោកមានរហស្សនាមច្រើនពីចន្លោះពី ៥០ ទៅ ២០០ ឈ្មោះ។ ព័ត៌មានអំពីកំណើត និងដើមជីវិតដំបូងរបស់គាត់មានភាពមិនច្បាស់លាស់ឡើយ និងជាប្រធានបទដែលតម្រូវការពិភាក្សាគ្នាយ៉ាងលម្អិត។ ជីវប្រវត្តិផ្លូវការរបស់គាត់ទាំងបួនគឺមានលក្ខណៈខុសប្លែកពីគ្នាខ្លាំង មិនថាឈ្មោះ កាលបរិច្ឆេទ ទីកន្លែង និងអង្គហេតុរឹងផ្សេងៗ រីឯជីវប្រវត្តិក្រៅផ្លូវការគឺមានភាពខុសប្លែកគ្នាកាន់តែខ្លាំងថែមទៅទៀត។

ក្រៅ​ពីមានអាជីពជាអ្នក​នយោបាយ លោកហូ ជីមិញក៏ជា​អ្នក​និពន្ធ កវី និង​អ្នក​កាសែតផងដែរ។ គាត់បានសរសេរសៀវភៅ អត្ថបទ និងកំណាព្យជាច្រើនជាភាសាចិន វៀតណាម និងបារាំង។

ប្រវតិ្ត

ហូជីមិញកើតនៅភូមិ គីម​លៀន ស្រុក ណាមដាន​ ខេត្ត ងេអាន នៅថ្ងៃទី​ ១៩ ឧសភា ឆ្នាំ១៨៩០។ នៅឆ្នាំ ១៩១២ គាត់បានធ្វើដំនើរទៅសហរដ្ឋអាមេរិច ហើយបានធ្វើជាអ្នកដុតនំបុ័ងនៅ ញ៉ូយ៉ក និង បុស្តុន ។កំលុងពេលនោះ គាត់បានជួបពួកជាតិនិយមកូរ៉េ ដែលបានជះឥទ្ធិពលដល់ផ្នត់គំនិតនយោបាយគាត់។

ការស្នាក់នៅបារាំង

ពីមុនគេជឿថាហូជីមិញបានចូលរួមបាតុកម្មប្រឆាំងរបបទាសភាពនៅHuế ក្នុងចំណោមអ្នកក្រនៅខែឧសភា ឆ្នាំ១៩០៨ ដែលធ្វើអោយភាពជាសិស្សរបស់គាត់មានបញ្ហានៅសកលវិទ្យាល័យCollège Quốc học។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយឯកសារពីមជ្ឃមណ្ឌល Centre des archives d'Outre-mer នៅប្រទេសបារាំងបានបង្ហាញថាគាត់ត្រូវាបាន​គេទទួលឪ្យចូលរៀន​វិញនៅថ្ងៃទី ០៨ សីហា ១៩០៨ ប៉ុន្មានខែក្រោយបាតុកម្ម corvée (ថ្ងៃ ៩-១៣ មេសា ១៩០៨)។ ការ​និយាយ​បំផ្លើសអំពីរសារបដិវត្តន៏គឺស្ថិតនៅក្នុងចំនោមមេដឹកនាំកុំមុយនីសយួន ដូចដែលបានបង្ហាញក្នុងការចូលរួមក្លែងក្លាយរបស់Tôn Đức Thắng​ ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩១៩ក្នុងការបះបោរBlack Sea. ក្រោយមក​គាត់បានថ្លែងថាចលនាបះបោរឆ្នាំ១៩០៨ជាចលនាពេលដេលផ្នត់គំនិតបដិវត្តន៏របស់គាត់បានផុសឡើង ប៉ុន្តែពាក្រសុំចូលរៀននៅសាលារដ្ឋបាលបារាំងឆ្នាំ១៩១១ត្រូវបាន​រលាយ​ដោយសារព្រឹត្តិការនោះ។ គាត់ក៏សម្រេចចិត្តចាកចេញពីសាលាដើម្បីស្វែងរកឧកាសក្នុងការទៅរស់នៅបរទេស។ ព្រោះតែឪពុកគាត់ត្រូវបានគេបណ្ដេញចេញពីការងារ គាត់គ្នានសង្ឃឹមថានឹងទទួលបានអាហារូបករណ៏ហើយទៅទិសខាងលិច បានទទួលដំណែង​នៅសាលាDục ThanhនៅPhan Thiếtប្រហែលជា៦ខែបន្ទាប់មកធ្វើដំណើរទៅSaigon។ គាត់បានធ្វើការជាជំនួយការចុងភៅនៅផ្ទះបាយលើនាវាAmirale de Latouche-Trévilleដោយមានឈ្មោះក្រៅVăn Ba។​ កបាល់បានចេញដំណើរនៅថ្ងៃទី៥ មិថុនា ១៩១១ ទៅដល់Marseille ប្រទេសបារាំងនៅ​ថ្ងៃទី ០៥ កក្កដា ១៩២២។ ក្រោយមកចាកចេញទៅ Le Havre នឹង Dunkirk ដែលត្រឡប់ទៅMarseille នៅពាក់កណ្ដាលខែកញ្ញា។ ក្រោយមកគាត់បានដាក់ពាក្យចួលរៀននៅសាលាFrench Colonial Administrative School ប៉ុន្ដែត្រូវបានបដិសេធ គាត់ក៏សម្រេចចិត្តធ្វើដំណើរទៅប្រទេសជាច្រើនពីឆ្នាំ ១៩១១ ដល់ ១៩១៧តាមរយៈការធ្វើការលើកបាល់។​

នៅចក្រភពអង់គ្លេស

នៅចន្លោះពេលពីឆ្នាំ ១៩១៣ ដល់ ១៩១៩ ហូជីមិញត្រូវបានគេឧដឹងថារស់នៅ West Ealing ហើយក្រោយមកCrouch End, Hornsey. ហើយគាត់ក៏ជាចុងភៅ ឫជាអ្នកលាងចាននៅសណ្ឋាគាDrayton Court​នៅ West Ealing។ ហើយគាត់ត្រូវបានគេអោយដឹងថាបានរៀនធ្វើេជាអ្នកដុតនំជាមួយមេចុងភៅAuguste Escoffier នៅសណ្ឋាគាCarlton Hotel ស្ថិតនៅHaymarket Westminster (តែគ្មានភស្ថុតាងបញ្ជាក់)។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយជញ្ជាំងនៅស្ថានទូតNew Zealandដែលស្ថិតនៅជិតសណ្ឋាគាCarlton មានក្ដាពណ៌ខៀវបានបញ្ជាក់ថាហូជីមិញធ្វើការនៅទីនោះ។ពួកគេត្រូវបានបោះពុម្ភផ្សាយអត្ថបទកាសែតតស៊ូមតិដើម្បីឯករាជ្យវៀតណាមក្រោមឈ្មោះក្លែង​ក្លាយជា​Nguyễn Ái Quốcនៅប៉ារីសក្នុងឆ្នាំ១៩១៩។

ការអប់រំនយោបាយនៅប្រទេសបារាំង

ពិឆ្នាំ១៩១៩ ដល់ ១៩២៣ កំឡុងពេលរស់នៅប្រទេសបារាំង ហូជីមិញចាប់ផ្ដើមមានចំណាប់អារម្មណ៏ក្នុងរឿងនយោបាយ ទទួលឥទ្ធិពលពីមិត្ត​ភក្ដិនិងសមាជិកគណបក្សសង្គមនិយមបារាំង សមមិត្តMarcel hiCacn។ ហូជីមិញត្រូវបានគេប្រកាស់ថាទៅដល់ប្រទេសបារាំងក្នុងឆ្នាំ​១៩១៧ ពីទីក្រុងឡុង ប៉ុន្ដែប៉ូលីសបារាំងមានឯកសារបញ្ជាក់ថាគាត់មកដល់ក្នុងខែមិថុនា ១៩១៩។ គាត់បានចូលរួមក្នុងក្រុមជាតិនិយម​យួននៅក្រុងប៉ារីសដែលមានមេដឹងនាំPhan Chu Trinh នឹង Phan Văn Trường។

នៅសហភាពសូវៀតនិងចិន

នៅឆ្នាំ 1923 Quốc (Hồ) បានចាកចេញពីទីក្រុងប៉ារីសទៅកាន់ទីក្រុងមូស្គូដោយកាន់លិខិតឆ្លងដែនដែលមានឈ្មោះ Chen Vang ជាពាណិជ្ជករជនជាតិចិន [10]: 86  ជាកន្លែងដែលគាត់ត្រូវបានជួលដោយ Comintern សិក្សានៅសាកលវិទ្យាល័យកុម្មុយនិស្ត Toilers of the East[10  ]: 92 [36] ហើយបានចូលរួមក្នុងសមាជ Comintern លើកទីប្រាំក្នុងខែមិថុនា ឆ្នាំ 1924 មុនពេលមកដល់ទីក្រុង Canton (ក្វាងចូវបច្ចុប្បន្ន) ប្រទេសចិនក្នុងខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ 1924 ដោយប្រើឈ្មោះលី ធុយ។

នៅឆ្នាំ 1925-1926 គាត់បានរៀបចំ "ថ្នាក់អប់រំយុវជន" ហើយម្តងម្កាលបានបង្រៀនសង្គមនិយមដល់យុវជនបដិវត្តន៍វៀតណាមដែលរស់នៅ Canton នៅសាលាយោធា Whampoa ។  យុវជនទាំងនេះនឹងក្លាយជាគ្រាប់ពូជនៃបដិវត្តន៍ថ្មី ចលនាគាំទ្រកុម្មុយនិស្តនៅវៀតណាមជាច្រើនឆ្នាំក្រោយមក។  យោងតាមលោក William Duiker គាត់បានរស់នៅជាមួយស្ត្រីជនជាតិចិនម្នាក់ឈ្មោះ Zeng Xueming (Tăng Tuyết Minh) ដែលគាត់បានរៀបការនៅថ្ងៃទី 18 ខែតុលា ឆ្នាំ 1926។  នៅពេលដែលសមមិត្តរបស់គាត់ជំទាស់នឹងការប្រកួត គាត់បានប្រាប់ពួកគេថា: "ខ្ញុំនឹងរៀបការទោះបីជាអ្នកមិនពេញចិត្តក៏ដោយ ព្រោះខ្ញុំត្រូវការនារីម្នាក់ដើម្បីបង្រៀនភាសាឱ្យខ្ញុំ និងរក្សាផ្ទះ"។  នាងមានអាយុ 21 ឆ្នាំ ហើយគាត់មានអាយុ 36 ឆ្នាំ។ ពួកគេបានរៀបការនៅកន្លែងដដែលដែល Zhou Enlai បានរៀបការពីមុន ហើយបន្ទាប់មករស់នៅក្នុងលំនៅដ្ឋានរបស់ភ្នាក់ងារ Comintern ឈ្មោះ Mikhail Borodin ។

Hoàng Văn Chí បានប្រកែកថា នៅខែមិថុនា ឆ្នាំ 1925 គាត់បានក្បត់ Phan Bội Châu ដែលជាមេដឹកនាំដ៏ល្បីល្បាញនៃបក្សពួកបដិវត្តន៍គូប្រជែង និងជាមិត្តចាស់របស់ឪពុកគាត់ ទៅឱ្យភ្នាក់ងារសម្ងាត់បារាំងនៅទីក្រុងសៀងហៃ ក្នុងតម្លៃ 100,000 piastres។  ប្រភពមួយបញ្ជាក់ថា ក្រោយមកគាត់បានអះអាងថាគាត់បានធ្វើវាដោយសារតែគាត់រំពឹងថាការកាត់ក្តីរបស់ Châu នឹងធ្វើឱ្យមានមនោសញ្ចេតនាប្រឆាំងនឹងបារាំង ហើយដោយសារតែគាត់ត្រូវការលុយដើម្បីបង្កើតអង្គការកុម្មុយនិស្ត។[38]  នៅហូជីមិញ៖ ជីវិតមួយ លោក William Duiker បានចាត់ទុកសម្មតិកម្មនេះ ប៉ុន្តែនៅទីបំផុតបានបដិសេធវា។  Chau ដែលត្រូវបានកាត់ទោសឱ្យជាប់គុកពេញមួយជីវិត មិនដែលបដិសេធ Quốc ទេ។

បន្ទាប់ពីរដ្ឋប្រហារប្រឆាំងកុម្មុយនិស្តឆ្នាំ 1927 របស់ Chiang Kai-shek លោក Quốc (Hồ) បានចាកចេញពីទីក្រុង Canton ម្តងទៀតក្នុងខែមេសា ឆ្នាំ 1927 ហើយត្រឡប់ទៅទីក្រុងមូស្គូវិញ ដោយចំណាយពេលមួយផ្នែកនៃរដូវក្តៅឆ្នាំ 1927 ដើម្បីជាសះស្បើយពីជំងឺរបេងនៅ Crimea មុនពេលត្រឡប់ទៅទីក្រុងប៉ារីសម្តងទៀតក្នុងខែវិច្ឆិកា។  បន្ទាប់មក គាត់បានត្រឡប់មកអាស៊ីវិញ តាមច្រក Brussels, Berlin, Switzerland, and Italy ជាកន្លែងដែលគាត់ជិះទូកទៅបាងកក ប្រទេសថៃ មកដល់ខែកក្កដា ឆ្នាំ 1928។ “ទោះបីជាពួកយើងបែកគ្នាជិតមួយឆ្នាំក៏ដោយ ក៏អារម្មណ៍របស់យើងចំពោះគ្នាមិនត្រូវ  ត្រូវបានគេនិយាយថាមានអារម្មណ៍" គាត់បានធានា Zeng នៅក្នុងសំបុត្រស្ទាក់ចាប់។[37]  នៅក្នុងអំឡុងពេលនេះ គាត់បានបម្រើការជាភ្នាក់ងារជាន់ខ្ពស់ដែលធ្វើសកម្មភាព Comintern នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍។[ត្រូវការដកស្រង់]

ចលនាទាមទារឯករាជ្យ

ក្នុងឆ្នាំ ១៩៤១ ហូជីមិញត្រលប់មកវៀតណាមដើម្បីបង្កើតចលនាទាមទារឯករាជ្យវៀតមិញ។ នៅថ្ងៃទី ២ កញ្ញា ១៩៤៥ បន្ទាប់ពីរដ្ឋប្រហារស្តេចប៉ាដាវ ហូជីមិញបានអានសេចក្តីប្រកាសឯករាជ្យរបស់វៀតណាម ដោយប្តូរឈ្មោះប្រទេសវៀតណាមមកជា​ សាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមវៀតណាម។