វៀតណាមខាងជើង

ពីវិគីភីឌា
សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យវៀតណាម

Việt Nam Dân chủ Cộng hòa
១៩៤៥–១៩៧៦
បាវចនាĐộc lập – Tự do – Hạnh phúc
("ឯករាជ្យភាព – សេរីភាព – សុភមង្គល")
ភ្លេងជាតិTiến Quân Ca
("ចម្រៀងចលនាទ័ព")
ទឹកដីរដ្ឋបាលនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យវៀតណាមនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍យោងទៅតាមសន្និសីទក្រុងហ្សឺណែវ ឆ្នាំ១៩៥៤។
ទឹកដីរដ្ឋបាលនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យវៀតណាមនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍យោងទៅតាមសន្និសីទក្រុងហ្សឺណែវ ឆ្នាំ១៩៥៤
រដ្ឋធានី
និង ទីក្រុងធំបំផុត
ហាណូយ
21°01′42″N 105°51′15″E / 21.02833°N 105.85417°E / 21.02833; 105.85417Coordinates: 21°01′42″N 105°51′15″E / 21.02833°N 105.85417°E / 21.02833; 105.85417
ភាសាផ្លូវការភាសាវៀតណាម
អក្សរផ្លូវការអក្សរវៀតណាម
សាសនា
អទេវនិយមរដ្ឋ (ពីឆ្នាំ១៩៥១)
រដ្ឋាភិបាលរដ្ឋឯកភូត សាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមប្រកាន់លទ្ធិម៉ាក្ស–លេនីន
ប្រធានបក្ស /
លេខាទីមួយនៃបក្ស
 
▪ ១៩៤៥–១៩៥៦
ទ្រឿង ឈិង
▪ ១៩៥៦–១៩៦០
ហូ ជីមិញ
▪ ១៩៦០–១៩៧៦
ឡេ ដួអាន
ប្រធានាធិបតី 
▪ ១៩៤៥–១៩៦៩
ហូ ជីមិញ
▪ ១៩៦៩–១៩៧៦
តុន ដឹកថាំង
នាយករដ្ឋមន្ត្រី 
▪ ១៩៤៥–១៩៥៥
ហូ ជីមិញ
▪ ១៩៥៥–១៩៧៦
ផាំ វ៉ាន់ដុង
សម័យកាលប្រវត្តិសាស្រ្តសង្គ្រាមត្រជាក់
១៤ សីហា ១៩៤៥
២ កញ្ញា ១៩៤៥
៦ មករា ១៩៤៦
១៩ ធ្នូ ១៩៤៦
២១ កក្កដា ១៩៥៤
១ វិច្ឆិកា ១៩៥៥
២ កក្កដា ១៩៧៦
ក្រឡាផ្ទៃ
១៩៤៥៣៣១២១២ គ.ម (១២៧៨៨២ ម៉ាយ ក.)
១៩៧៤១៥៧៨៨០ គ.ម (៦០៩៦០ ម៉ាយ ក.)
ប្រជាជន
▪ ១៩៤៥
២០,០០០,០០០[១]
▪ ១៩៦០
១៥,៩១៦,៩៥៥
▪ ១៩៧៤
២៣,៧៦៧,៣០០
រូបិយវត្ថុលុយដុង
ប្រាក់ (ត្រឹមឆ្នាំ១៩៤៨)[២]
Preceded by
Succeeded by
១៩៤៥៖
ចក្រភពវៀតណាម
ចក្រភពជប៉ុន
១៩៥៤៖
សហភាពឥណ្ឌូចិន
១៩៤៩៖
រដ្ឋវៀតណាម
១៩៧៦៖
សាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមវៀតណាម
ឥឡូវជាផ្នែកនៃវៀតណាម

វៀតណាមខាងជើង, មានឈ្មោះជាផ្លូវការថា សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យវៀតណាម (ភាសាវៀតណាមViệt Nam Dân Chủ Cộng Hòa) (ភាសាបារាំងRépublique démocratique du Viêt Nam) គឺជារដ្ឋប្រទេសមួយដែលស្ថិតនៅភូមិភាគអាស៊ីអាគ្នេយ៍ពីឆ្នាំ១៩៤៥ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៦។

ក្រោយពីបដិវត្តន៍ខែសីហាបានបញ្ចប់ អ្នកបដិវត្តន៍កុម្មុយនិស្តយួនម្នាក់និងជាមេដឹកនាំក្រុមវៀតមិញឈ្មោះហូ ជីមិញបានប្រកាសពីឯករាជ្យភាពរបស់វៀតណាមចេញពីសហភាពឥណ្ឌូចិនរបស់អាណានិគមបារាំងនៅថ្ងៃទី២ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩៤៥ ដោយបង្កើតបានចេញជាសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យវៀតណាម។ ក្រុមវៀតមិញ (សម្ព័ន្ធដើម្បីឯករាជ្យវៀតណាម) គឺជាក្រុមបក្សពួកជាតិនិយមវៀតណាមពីរបីបូកបញ្ចូលគ្នា ហើយវាត្រូវបានដឹកនាំដោយអ្នកកុម្មុយនិស្តយួនភាគច្រើនក្រោយពីបក្សកុម្មុយនិស្តវៀតណាមត្រូវបានបង្កើតឡើងសារជាថ្មីនៅអំឡុងឆ្នាំ១៩៥១។[៣]

ក្រោយពីជប៉ុនបានសុំទទួលចុះចាញ់ហើយបានដកទ័ពចេញពីតំបន់ឥណ្ឌូចិននៅឆ្នាំ១៩៤៥ ពួកបារាំងក៏បានចុះមកត្រួតត្រាលើអតីតទឹកដីអាណានិគមរបស់ខ្លួនវិញដែលជាហេតុនាំឱ្យផ្ទុះចេញនូវសង្គ្រាមឥណ្ឌូចិនលើកទី១ នៅអំឡុងខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៤៦។ ក្រុមវៀតមិញបានដណ្តើមកាន់កាប់រាល់ទឹកដីទីជនបទនៅប្រទេសវៀតណាមដែលបណ្តាលឱ្យបារាំងសុំទទួលចុះចាញ់នៅឆ្នាំ១៩៥៤។ កិច្ចចរចាដែលប្រព្រឹត្តិធ្វើឡើងនៅក្នុងសន្និសីទក្រុងហ្សឺណែវនាឆ្នាំដដែលនោះបានបញ្ចប់រាល់ជម្លោះសង្គ្រាមនៅឥណ្ឌូចិន និងព្រមទទួលស្គាល់នូវឯករាជ្យភាពរបស់វៀតណាម។ កិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងហ្សឺណែវនោះផងដែរបានធ្វើការបែងចែកប្រទេសយួនដោយបណ្តោះអាសន្នទៅជាតំបន់ភាគខាងជើងនិងខាងត្បូងនៅតាមបណ្តោយខ្សែស្របទី១៧ ដោយបានគ្រោងទុកនូវការបោះឆ្នោតបង្រួបបង្រួមជាតិមួយនៅខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៥៦។[៤] តំបន់ភាគខាងជើងត្រូវបានត្រួតត្រាដោយសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យវៀតណាមដែលត្រូវបានគេហៅជាទូទៅថាវៀតណាមខាងជើង រីឯតំបន់ភាគខាងត្បូងវិញត្រូវស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋវៀតណាមដែលបានបង្កើតឡើងដោយប្រទេសបារាំងនិងត្រូវបានគេហៅជាទូទៅថាវៀតណាមខាងត្បូង

ការអនុវត្តតាមកិច្ចព្រមព្រៀងក្រុងហ្សឺណែវត្រូវបានឃ្លាំមើលនិងត្រួតពិនិត្យដោយគណៈកម្មាធិការអន្តរជាតិមួយដែលមានអ្នកតំណាងមកពីប្រទេសឥណ្ឌា កាណាដា និងប៉ូឡូញ។ ឥណ្ឌាគឺតំណាងឱ្យក្រុមអព្យាក្រឹត កាណាដាតំណាងឱ្យក្រុមសេរី ចំណែកឯប៉ូឡូញគឺតំណាងឱ្យក្រុមកុម្មុយនិស្ត។ ងាកមកសហរដ្ឋអាមេរិកវិញគឺគេមិនបានចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាទីក្រុងហ្សឺណែវនោះទេហើយបានបញ្ជាក់ថាខ្លួននឹងបន្តស្វែងរកការឯកភាពតាមរយៈការបោះឆ្នោតសេរីដែលនឹងមានការឃ្លាំមើលពីអង្គការសហប្រជាជាតិដើម្បីធានាថាការបោះឆ្នោតនឹងប្រព្រឹត្តិទៅដោយភាពស្មើគ្នានិងយុត្តិធម៌។[៥] នៅខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៥៥ នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃរដ្ឋវៀតណាមគឺលោកង៉ូ ឌិនយៀមបានប្រកាសថាវៀតណាមខាងត្បូងនឹងមិនចូលរួមក្នុងការបោះឆ្នោតដើម្បីបង្រួបបង្រួមជាតិឡើយ។ លោកបានបន្តថា រដ្ឋវៀតណាមមិនបានចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាក្រុងហ្សឺណែវទេ ដូច្នេះលោកនិងប្រទេសលោកនឹងមិនអនុវត្តតាមកិច្ចព្រមព្រៀងក្រុងហ្សឺណែវនោះឡើយ។[៦]

ដោយមិនអាចបង្រួបបង្រួមជាតិខ្លួនតាមរយៈការបោះឆ្នោតបាន វៀតណាមខាងជើងក៏ចាប់ផ្តើមបង្រួបបង្រួមប្រទេសដោយប្រើកម្លាំងយោធាវិញម្តងដែលជាហេតុនាំឱ្យផ្ទុះចេញនូវសង្គ្រាមវៀតណាមកងទ័ពប្រជាជនវៀតណាមហើយនិងវៀតកុងបានចូលប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងកងកម្លាំងយោធាវៀតណាមខាងត្បូងដោយមានការគាំទ្រនិងផ្តល់ជំនួយពីចិននិងសហភាពសូវៀត[៧] ដើម្បីរារាំងកុំឱ្យប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ធ្លាក់ក្រោមការដឹកនាំដោយរបបកុម្មុយនិស្ត សហរដ្ឋអាមេរិកក៏សម្រេចចិត្តចូលធ្វើអន្តរាគមន៍នៅក្នុងជម្លោះនោះជាមួយនឹងប្រទេសប្រឆាំងកុម្មុយនិស្តដទៃទៀតដូចជា កូរ៉េខាងត្បូង ថៃ និងអូស្ត្រាលីជាដើម។ មិនយូរប៉ុន្មាន ជម្លោះនៅវៀតណាមក៏បានរីករាលដាលចូលទៅក្នុងប្រទេសជិតខាង វៀតណាមខាងជើងបានគាំទ្រនូវចលនាកុម្មុយនិស្តក្នុងប្រទេសកម្ពុជា និងឡាវ (ពោលគឺក្រុមខ្មែរក្រហម និងប៉ៈថេតឡាវ)។ ត្រឹមឆ្នាំ១៩៧៣ សហរដ្ឋអាមេរិកនិងសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ខ្លួនក៏ត្រូវបង្ខំដកខ្លួនចេញពីសង្គ្រាមដែលបន្សល់ទុកឱ្យវៀតណាមខាងត្បូងប្រយុទ្ធតតាំងនឹងកម្លាំងខាងជើងតែម្នាក់ឯង។

សង្គ្រាមវៀតណាមបានបញ្ចប់នៅថ្ងៃទី៣០ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ហើយវៀតណាមខាងត្បូងត្រូវធ្លាក់ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋាភិបាលបដិវត្តន៍បណ្តោះអាសន្នមួយរយៈ។ ប្រទេសវៀតណាមត្រូវបានបង្រួបបង្រួមជាប្រទេសតែមួយនៅថ្ងៃទី២ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៧៦ ដោយមានឈ្មោះថាសាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមវៀតណាមរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។[៨]

សម័យហូជីមិញ (១៩៤៥–៦៩)[កែប្រែ]

ប្រកាសបង្កើតនៃសាធារណរដ្ឋ[កែប្រែ]

មន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលវៀតណាមខាងជើងនៅអំឡុងឆ្នាំ១៩៤៥។

រាជវង្សង្វៀនបានធ្លាក់ក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំងនៅក្នុងឆ្នាំ១៨៨៣ ហើយនៅក្រោមការកាន់កាប់របស់ជប៉ុននៅឆ្នាំ១៩៤០ នាអំឡុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២។ ក្រោយពីជប៉ុនបានទទួលចុះចាញ់នៅថ្ងៃទី២ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៤៥ ក្រុមវៀតមិញក៏បានងើបបះបោរឡើងក្នុងគោលបំណងចង់ឱ្យវៀតណាមទទួលបានឯករាជ្យ។ ព្រឹត្តិការណ៍នោះត្រូវបានគេស្គាល់ជាទូទៅថាបដិវត្តន៍ខែសីហា ហើយជាលទ្ធផល វៀតមិញបានចូលកាន់កាប់ទីក្រុងហាណូយ និងប្រកាសបង្កើតសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យវៀតណាមឡើងនៅថ្ងៃទី២ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៤៥ ដោយបានអះអាងថាខ្លួនជារដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសវៀតណាមជំនួសឱ្យអតីតរាជវង្សង្វៀន។[៩] ក្រោយពីការប្រកាស លោកហូ ជីមិញក៏បានក្លាយជាមេដឹកនាំនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យវៀតណាមថ្មី។ នាពេលនោះដែរ ប្រធានាធិបតីអាមេរិក លោកហ្រ្វែងគ្លីន រ៉ូសឺវេលត៍បាននិយាយប្រឆាំងនឹងការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំងនៅឥណ្ឌូចិន ហើយបានចូលគាំទ្ររដ្ឋាភិបាលលោកហូ ជីមិញ។

សម័យដើមសាធារណរដ្ឋ[កែប្រែ]

សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យវៀតណាមរបស់ហូជីមិញបានអះអាងត្រួតត្រាទឹកដីប្រទេសវៀតណាមទាំងអស់ហើយខណៈពេលនោះតំបន់វៀតណាមខាងត្បូងកំពុងតែជួបនូវភាពវឹកវរផ្នែកនយោបាយជាខ្លាំង។ ក្រោយពីការដួលរលំរបស់បារាំងនិងជប៉ុន បក្សពួកនយោបាយនៅទីក្រុងសៃហ្គនក៏បែកបាក់ប្រឆាំងគ្នាទៅវិញទៅមកហើយក្រោយមកជម្លោះក៏រាលដាលទៅតាមតំបន់ជនបទ។[១០][១១] នៅថ្ងៃទី១៦ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩៤៥ ហូជីមិញបានរៀបចំកិច្ចប្រជុំសមាជជាតិមួយឡើងនៅឯតានត្រាវ។ កិច្ចប្រជុំសមាជនោះបានអនុម័តគោលនយោបាយសំខាន់ៗចំនួន ១០ របស់វៀតមិញ អនុម័តបទបញ្ជាបះបោរទូទៅ ជ្រើសរើសទង់ជាតិខ្លួន ជ្រើសយកបទភ្លេងជាតិ និងជ្រើសរើសគណៈកម្មាធិការជាតិដើម្បីរំដោះប្រទេសវៀតណាមដែលក្រោយមកត្រូវមានឈ្មោះថា រដ្ឋាភិបាលបណ្តោះអាសន្នបដិវត្តន៍ ដែលដឹកនាំដោយហូជីមិញផ្ទាល់។ នៅថ្ងៃទី១២ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៤៥ កងទ័ពអង់គ្លេសមួយក្រុមដំបូងបានមកដល់ទីក្រុងសៃហ្គនដើម្បីបើកផ្លូវឱ្យបារាំងចូលមកគ្រប់គ្រងវៀតណាមនិងដែនដីឥណ្ឌូចិនម្តងទៀត។ នៅថ្ងៃទី២៨ ខែកញ្ញា ទាហានបារាំងក៏បានកាន់កាប់ប៉ុស្តិ៍ប៉ូលីស និងអគារសាធារណៈសំខាន់ៗដទៃទៀតនៅសៃហ្គន។ ចំណែកឯនៅវៀតណាមខាងជើងវិញ អំណាចនយោបាយត្រូវធ្លាក់មកនៅដៃកងទ័ពជាតិនិយមចិនហើយដោយសារតែមានវត្តមានចិននេះ រដ្ឋាភិបាលហូជីមិញក៏ត្រូវបង្ខំចិត្តប្រគល់អំណាចទៅឱ្យក្រុមជាតិនិយមវៀតណាមដែលមានចិនជាតិនិយមនៅពីក្រោយ។ នៅខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៤៦ ទ័ពជាតិនិយមចិនក៏បានចាកចេញពីក្រុងហាណូយហើយនៅថ្ងៃទី១៥ មិថុនា ក៏បានមកដល់ក្រុងហៃហ្វុង។ ក្រោយពីទ័ពអង់គ្លេសបានចាកចេញទៅវិញនៅឆ្នាំ១៩៤៦ បារាំងបានដណ្តើមកាន់កាប់មកវិញនូវតំបន់មួយផ្នែកនៃកូសាំងស៊ីន ឆ្នេរបស្ចឹមទក្សិណ និងតំបន់ខ្ពង់រាបកណ្តាល។ នៅខែមករា ឆ្នាំ១៩៤៦ វៀតមិញបានរៀបចំការបោះឆ្នោតនៅគ្រប់ខេត្តទាំងអស់ដើម្បីបង្កើតរដ្ឋសភាជាតិមួយ។ នាពេលនោះ វៀតមិញបានទទួលនូវប្រជាប្រិយភាពយ៉ាងខ្លាំងទោះបីជាមានការកំណត់បក្សពួកផ្សេងៗនៅក្នុងរដ្ឋសភាមុនការបោះឆ្នោតក៏ដោយ។ ទោះមិនបានចូលរួមក្នុងការបោះឆ្នោតក្តី ក្រុមវៀតកាច និងវៀតកុកបានទទួលនូវអសនៈចំនួន ៧០ ក្នុងរដ្ឋសភាសម្រាប់បង្កើតរដ្ឋាភិបាលបង្រួបបង្រួមជាតិមួយ។[១២]

នៅថ្ងៃទី១៨ និងទី១៩ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៤៥ វៀតមិញបានបើកកិច្ចប្រជុំសម្ងាត់ជាមួយវៀតកាច (១៨ កញ្ញា ១៩៤៥) និងវៀតកុក (១៩ កញ្ញា ១៩៤៥)។ ក្នុងកិច្ចប្រជុំនេះ ហូជីមិញបានឯកភាពយល់ព្រមបង្រួបបង្រួមចលនាវៀតមិញរបស់លោកជាមួយនឹងវៀតកាចនិងវៀតកុកដែលនឹងអនុញ្ញាត្តិឱ្យរដ្ឋាភិបាលនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យវៀតណាមដែលដឹកនាំដោយវៀតមិញទទួលបានការគាំទ្រទាំងផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុនិងនយោបាយពីសាធារណរដ្ឋចិន។ សមាជិកមន្ត្រីវៀតមិញជាច្រើនបានបញ្ចេញមតិខុសគ្នាៗមកលើសំណើនេះ។ លោកវ៉ូ ង្វៀនវ៉ាបបាននិយាយថា សំណើនោះគឺមិនមានសុពលភាពនិងមិនគួរឱ្យទុកចិត្តទេព្រោះវាប្រៀបបានដូចជារត់គេចពីបារាំងរួចមកនៅជ្រកកោនជាមួយចិនអញ្ជឹង។ ប៉ុន្តែ លោកហ័ង មិញជាមមានគំនិតផ្ទុយទៅវិញដោយបាននិយាយថា ការបង្រួបបង្រួមវៀតមិញជាមួយបក្សពួកជាតិនិយមវៀតណាមនឹងអាចកាត់បន្ថយគូប្រជែងនិងអ្នកប្រឆាំង ហើយម៉្យាងទៀតវានឹងជួយឱ្យវៀតមិញមានអំណាចកាន់តែខ្លាំងជាងមុនទៅទៀត។ ក្រោយពីពិភាក្សាគ្នាអំពីសំណើមួយនោះអស់ចប់សព្វគ្រប់ហើយ ហូជីមិញក៏ដកចិត្តមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធជាមួយក្រុងជាតិនិយមវៀតណាមវិញ។[១៣]

នៅថ្ងៃទី៦ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៤៦ ប្រធានាធិបតីហូជីមិញបានរៀបចំការបោះឆ្នោតជាលើកដំបូងនៅទូទាំងប្រទេសហើយព្រមទាំងអនុម័តរដ្ឋធម្មនុញ្ញផងដែរ។ បក្សនយោបាយជាច្រើនពុំមានសិទ្ធិចូលរួមក្នុងការបោះឆ្នោតឡើយដោយវៀតមិញខ្លាចបក្សទាំងនោះមានគម្រោងបំផ្លិចបំផ្លាញការបោះឆ្នោត។ បក្សប្រឆាំងទាំងពីរនៅក្នុងរដ្ឋាភិបាលគឺ គណបក្សជាតិនិយមវៀតណាម (វៀតកាច) ហើយនិងវៀតកុកពុំបានឈរឈ្មោះបោះឆ្នោតឡើយ។ យោងទៅតាមអតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីវៀមណាមបានឱ្យដឹងថា ប្រជាជនជាច្រើនត្រូវបានគេបង្ខំឱ្យបោះឆ្នោតជូនក្រុមវៀតមិញ។[១៤] ប៉ុន្តែ បើយោងតាមវៀតមិញវិញ គេថាការបោះឆ្នោតនោះគឺប្រព្រឹត្តិទៅដោយអព្យាក្រឹតភាពទាំងស្រុង។[១៤] បក្សជាច្រើនបានធ្វើយុទ្ធនាការឃោសនាឱ្យប្រជាពលរដ្ឋវៀតណាមចូលធ្វើពហិការនិងរារាំងដំណើរនៃការបោះឆ្នោតនៅតាមតំបន់មួយចំនួន។ ទីបំផុត លទ្ធផលក៏ត្រូវបានប្រកាសប៉ុន្តែវាមិនដូចអ្វីដែលបានឃោសនាដោយបក្សប្រឆាំងនោះទេ។ ប្រតិភូដែលមានកិត្យានុភាពជាច្រើនមកពីគ្រប់ថ្នាក់វណ្ណៈ សាសនា និងក្រុមជនជាតិ ត្រូវបានគេបោះឆ្នោតជ្រើសរើសនៅក្នុងរដ្ឋសភាជាតិដំបូងហើយពួកគេភាគច្រើនមិនមែនជាសមាជិកវៀតមិញនោះឡើយ។[១៥]

ពេលដែលកងទ័ពជាតិនិយមចិនបានដកខ្លួនចេញពីទឹកដីវៀតណាមនៅថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៤៦ លោកវ៉ូ ង្វៀនវ៉ាបក៏សម្រេចថាវៀតមិញនឹងត្រូវតែឡើងគ្រប់គ្រងរដ្ឋាភិបាលទាំងស្រុងវិញ។ ក្រុមអ្នកជាតិនិយមជប៉ុន អ្នកទ្រុតស្គីនិយម ពួកជាតិនិយមប្រឆាំងបារាំង ក្រុមអ្នកកាតូលិកដែលហៅថា"ទាហានកាតូលិក" សុទ្ធតែមានឈ្មោះនៅក្នុងបញ្ជីរបស់វ៉ូ-ង្វៀនវ៉ាបទាំងអស់។ មិនយូរប៉ុន្មាន វ៉ូ ង្វៀនវ៉ាបក៏ចាប់ផ្តើមយុទ្ធនាការស្វែងរកបំបែកបក្សទាំងនោះចោលតាមរយៈកម្លាំងប៉ូលីសនិងកងកម្លាំងយោធារបស់វៀតមិញដោយមានជំនួយពីអាជ្ញាធរបារាំង។ ដើម្បីបំបែកឬរំលាយបក្សទាំងនោះបាន លោកវ៉ូ-ង្វៀនវ៉ាបបានប្រើប្រាស់កម្លាំងទាហាន និងនាយទាហានស្ម័គ្រចិត្តរបស់ជប៉ុនដោយមានការផ្គត់ផ្គង់គ្រឿងសព្វាវុធពីបារាំង។[ត្រូវការអំណះអំណាង]

អ្នកជាតិនិយមយួនបានខឹងយ៉ាងខ្លាំងនៅពេលដឹងឮថាដែនដីរដ្ឋភាគខាងត្បូងត្រូវធ្លាក់ក្នុងដៃរបស់ពួកបារាំងនៅអំឡុងខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៤៦។ នៅខែវិច្ឆិកា រដ្ឋសភាជាតិវៀតណាមបានអនុម័តរដ្ឋធម្មនុញ្ញដំបូងបង្អស់នៃសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យវៀតណាម។[១៦]

សង្គ្រាមឥណ្ឌូចិនលើកទី១[កែប្រែ]

ក្រោយសង្គ្រាមលោកលើកទី២ បានបញ្ចប់ បារាំងក៏បានចុះមកកាន់កាប់ទឹកដីឥណ្ឌូចិនសារជាថ្មីដែលជាហេតុនាំឱ្យកើតមានសង្គ្រាមឥណ្ឌូចិនលើកទី១។ ក្រោយពីបដិវត្តន៍ចិនបានបញ្ចប់ (១៩៤៦–១៩៥០) ចិនកុម្មុយនិស្តក៏ចាប់ផ្តើមបង្វែរក្បាលមកឥណ្ឌូចិនក្នុងគោលបំណងចង់ជួយវៀតមិញប្រឆាំងនឹងអាណានិគមបារាំង។ កងកម្លាំងកុម្មុយនិស្តចិនបានមកដល់ព្រំដែនវៀតណាមនៅឆ្នាំ១៩៤៩ ហើយក៏ចាប់ផ្តើមហ្វឹងហ្វាត់ទ័ពវៀតមិញឱ្យក្លាយជាទ័ពដ៏ពូកែខ្លាំងក្លា ឈ្លាសវៃបំផុត។ នៅពេលសង្គ្រាមកូរ៉េបានផ្ទុះឡើងនៅអំឡុងឆ្នាំ១៩៥០ ប្រទេសលោកខាងលិចជាច្រើនបានសម្តៅទៅលើជម្លោះទាំងអស់នេះថាជា"សង្គ្រាមត្រជាក់" ជំនួសឱ្យ"ចលនាប្រឆាំងអាណានិគមនិយម"។

ព្រំដែនបែងចែកប្រទេសវៀតណាម[កែប្រែ]

ក្រោយពីកិច្ចព្រមព្រៀងហ្សឺណែវបានបែងចែកវៀតណាមទៅជាពីររដ្ឋផ្សេងៗគ្នា ប្រជាជនវៀតណាមខាងជើងជាង ១ លាននាក់[១៧] បានរត់ភៀសខ្លួនចុះមកវៀតណាមខាងត្បូងក្រោមយុទ្ធនាការជម្លៀសប្រជាជនរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកដែលមានឈ្មោះថា ប្រតិបត្តិការមាគ៌ាឆ្ពោះទៅរកសេរីភាព[១៨] គេបានប៉ាន់ស្មានថា ប្រហែល ៦០% ក្នុងចំណោមមនុស្សចំនួនមួយលាននាក់នោះគឺជាអ្នកកាន់សាសនាកាតូលិក។[១៩][២០] លោកប្រធានាធិបតីវៀងណាមខាងត្បូងឈ្មោះង៉ូ ឌិនយៀមបានប្រកាសជាសាធារណៈថា រដ្ឋាភិបាលវៀតណាមខាងជើងនឹងធ្វើទុកបុកម្នេញ្ញអ្នកប្រកាន់សាសនាកាតូលិកជាមិនខានហើយបានជំរុញឱ្យអ្នកកាតូលិកវៀតណាមខាងជើងទាំងប៉ុន្មានចូលនាំក្រុមគ្រួសារ សាច់ញាត្តិបងប្អូនដែលខ្លួនមានហើយនាំគេចុះចូលជាមួយវៀតណាមខាងត្បូងមក។[២១] ប៉ុន្តែលោកវរសេនីយ៍ឯកឈ្មោះអែដវើដ លែនស៍ឌេលបានប្រាប់ថាប្រតិបត្តិការរបស់លោកមិនសូវមានឥទ្ធិពលប៉ុន្មានទេដល់ប្រជាជាតិវៀតណាម។[២២] មិនយូរប៉ុន្មាន ពួកវៀតមិញក៏ចាប់ផ្តើមរារាំងមិនឱ្យជនភៀសខ្លួនបន្តរត់ទៅភាគខាងត្បូងដោយប្រើមធ្យោបាយដូចជា៖ បញ្ជូនកងកម្លាំងយោធាទៅព្រំដែន បិទសេវាសាឡាងនិងផ្លូវទឹក និងហាមឃាត់ការប្រមូលផ្តុំគ្នាច្រើនជាដើម។[២៣] ជាលទ្ធផល ជនស៊ីវិលប្រមាណពី ១៤,០០០ ទៅ ៤៥,០០០ នាក់ជាមួយនឹងទាហានវៀតមិញចំនួន ១០០,០០០ នាក់បានលួចរត់គេចទៅខាងត្បូង។[១៩][២៤][២៥]

កំណែទម្រង់ដីធ្លី[កែប្រែ]

ការធ្វើកំណែទម្រង់ដីធ្លីគឺជាផ្នែកមួយដ៏សំខាន់សម្រាប់វៀតមិញនិងវៀតណាមកុម្មុយនិស្តជារួម។ ច្បាប់កំណែទម្រង់ដីធ្លីរបស់វៀតមិញនៅថ្ងៃទី៤ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៥៣ បានអំពាវនាវឱ្យ៖

  • ១. រឹបអូសយកដីពីម្ចាស់ដីធ្លីដែលត្រូវជាខ្មាំងសត្រូវនឹងរបប។
  • ២. ឈ្លៀស (ទាមទារ) ដីពីបុគ្គលណាដែលរបបមិនគិតថាជាសត្រូវ។
  • ៣. បើចង់ទិញដីគឺត្រូវតែមានប័ណ្ណរដ្ឋាភិបាល ប្រាក់កាសគឺមិនទទួលឡើយ។

កំណែទម្រង់ដីធ្លីរបស់វៀតមិញត្រូវបានអនុវត្តពីឆ្នាំ១៩៥៣ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៥៦។ តំបន់កសិកម្មមួយចំនួនមិនបានឆ្លងកាត់ការធ្វើកំណែទម្រង់ដីធ្លីនោះទេ មានតែការកាត់បន្ថយថ្លៃឈ្នួលប៉ុណ្ណោះ ហើយចំណែកឯនៅតំបន់ខ្ពង់រាបដែលមានជនជាតិភាគតិចរស់នៅគឺមិនត្រូវបានទទួលឥទ្ធិពលអ្វីពីកំណែទម្រង់នេះដែរ។ ដីខ្លះត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលកាន់កាប់ទាំងស្រុងប៉ុន្តែត្រូវបានចែកចាយទៅវិញដោយភាគច្រើនទៅឱ្យយុទ្ធជនវៀតមិញនិងក្រុមគ្រួសាររបស់គេ។[២៦] ចំនួនប្រជាជននៅតាមជនបទដែលឆ្លងកាត់បទពិសោធន៍នៃកំណែទម្រង់ដីធ្លីថ្មីរបស់រដ្ឋាភិបាលមានប្រមាណជាង ៤ លាននាក់។ ប្រជាជនជាង ៨ លាននាក់បានទទួលឥទ្ធិពលពីការកាត់បន្ថយថ្លៃឈ្នួល។[២៧]

លទ្ធផល[កែប្រែ]

កម្មវិធីកំណែទម្រង់ដីធ្លីនេះបានទទួលនូវលទ្ធផលយ៉ាងជោគជ័យដោយវាបានបែងចែកនិងផ្តល់ដីធ្លីទៅឱ្យប្រជាកសិករក្រីក្រនិងអ្នកដែលគ្មានដីស្រែធ្វើចម្ការ ហើយវាថែមទាំងបានកាត់បន្ថយភាគរយនៃអ្នកកាន់កាប់ដីធ្លីថែមទៀតផង។ លទ្ធផលបានទទួលជោគជ័យមែន ប៉ុន្តែកំណែទម្រង់មួយនេះបានអនុវត្តទៅដោយប្រើប្រាស់អំពើហិង្សានិងការគាបសង្កត់ជាចម្បងទៅលើម្ចាស់ដីធ្លីធំៗ។[២៨] នៅថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៥៦ មេដឹកនាំវៀតណាមខាងជើងលោកហូ ជីមិញបានទទួលស្គាល់នូវកំហុសដ៏ធ្ងន់ធ្ងរមួយដែលរដ្ឋាភិបាលរបស់លោកបានប្រព្រឹត្តិនៅក្នុងកម្មវិធីកំណែទម្រង់ដីធ្លីនេះ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថាកសិករជាច្រើនត្រូវបានយល់ច្រឡំថាជា"ម្ចាស់ដីធ្លី" ហើយត្រូវបានទាហានលោកចាប់ប្រហារជីវិតឬយកទៅដាក់គុក ហើយកំហុសជាច្រើនត្រូវបានប្រព្រឹត្តិធ្វើឡើងនៅក្នុងការបែងចែកដីធ្លី។ កុបកម្មប្រឆាំងនឹងកំណែទម្រង់ដីធ្លីដ៏ធំមួយបានផ្ទុះឡើងនៅអំឡុងខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៥៦ នៅក្នុងតំបន់ស្រុកមួយដែលមានប្រជាជនភាគច្រើនជាអ្នកកាន់សាសនាកាតូលិក។ មនុស្សប្រហែល ១,០០០ នាក់ត្រូវបានស្លាប់ឬទទួលរងរបួសនិងរាប់ពាន់នាក់ទៀតត្រូវជាប់ពន្ធនាគារ។ សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យវៀតណាមបានផ្តួចផ្តើមយុទ្ធនាការកែតម្រូវមួយនៅឆ្នាំ១៩៥៨ ហើយជាលទ្ធផល វាបានប្រគល់ដីធ្លីទាំងប៉ុន្មានទៅឱ្យអ្នកដែលរងគ្រោះដោយកំណែទម្រង់ដីធ្លីនោះវិញ។[២៩] អ្នកទោសនយោបាយចំនួន ២៣,៧៤៨ នាក់ត្រូវបានដោះលែងវិញដោយរដ្ឋាភិបាលនៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៥៧។[៣០]

ការសម្លាប់[កែប្រែ]

ម្ចាស់ដីធ្លីដែលជា"សត្រូវរបស់រដ្ឋ"ត្រូវបានគេចាប់យកទៅសម្លាប់ឬដាក់ពន្ធនាគារ គម្រោងនេះត្រូវបានគិតគូរតាំងពីដើមនៃការបង្កើតកម្មវិធីកំណែទម្រង់ដីធ្លីមកម្លេះ។[៣១] ចំនួនមនុស្សដែលបានសម្លាប់ដោយកម្មាភិបាលកុម្មុយនិស្តយួនក្នុងកម្មវិធីកំណែទម្រង់ដីធ្លីត្រូវបានគេធ្វើការប៉ាន់ស្មានចំនួនខុសៗគ្នា។ ខ្លះបានប៉ាន់ស្មានថា អ្នកដែលស្លាប់អំឡុងកម្មវិធីកំណែទម្រង់ដីធ្លីអាចមានចំនួនជាង ២០០,០០០ នាក់។[៣២] វិជ្ជាករខ្លះបានសនិដ្ឋានថា ប្រភពដែលអះអាងថាមានចំនួនអ្នកស្លាប់ខ្ពស់នៅអំឡុងកំណែទម្រង់ដីធ្លីគឺភាគច្រើនតែងជឿលើពាក្យសម្តីរបស់វៀតណាមខាងត្បូងដែលជាពាក្យឃោសនានយោបាយចង់បំបាក់វៀតណាមខាងជើងដោយតាមការពិត ចំនួនអ្នកស្លាប់អាចមានតិចជាងឆ្ងាយ។ លោកអែដវីដ មាស់បានប៉ាន់ស្មានថា អ្នកស្លាប់ក្នុងកម្មវិធីកំណែទម្រង់ដីធ្លីគឺមានប្រមាណពី ៣,០០០ ទៅ ១៥,០០០ នាក់ ប៉ុន្តែក្រោយមក លោកបានប៉ាន់ស្មានម្តងទៀតថាមានចំនួន ១៣,៥០០ នាក់។[៣៣] ការសន្និដ្ឋានរបស់លោកមាស់ត្រូវបានគាំទ្រដោយឯកសាររបស់អ្នកការទូតម្នាក់មកពីប្រទេសហុងគ្រីដែលលោកកាលនុះកំពុងរស់នៅក្នុងសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យវៀតណាមនិងបានឃើញព្រឹត្តិការណ៍និងទិដ្ឋភាពពិតនៃកម្មវិធីកំណែទម្រង់ដីធ្លីវៀតណាខាងជើងផ្ទាល់។[៣៤] អ្នកនិពន្ធឈ្មោះម៉ៃឃើល លីនបានធ្វើការប៉ាន់ស្មាននៅក្នុងសៀវភៅ (២០១៣) របស់លោកថា "មនុស្សដែលស្លាប់អំឡុងកំណែទម្រង់ដីធ្លីវៀតណាមមានយ៉ាងហោចណាស់ពីដប់ទៅដប់ប្រាំម៉ឺននាក់"។[៣៥]

សហករណ៍កសិកម្ម[កែប្រែ]

គោលបំណងចុងក្រោយនៃកម្មវិធីកំណែទម្រង់ដីធ្លីរបស់រដ្ឋាភិបាលនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យវៀតណាមគឺមិនមែនទទួលបានការបែងចែកដីស្រែប្រកបដោយសមធម៌ទេប៉ុន្តែជាការរៀបចំឱ្យកសិករទាំងអស់ទៅជាសហករណ៍ដែលដែនដីនិងកត្តាផ្សេងៗទៀតនៃផលិតកម្មកសិកម្មនឹងត្រូវបានកាន់កាប់និងប្រើប្រាស់ជារួម។.[៣៦] ជំហានដំបូងបន្ទាប់ពីកំណែទម្រង់ដីធ្លីឆ្នាំ១៩៥៣–១៩៥៦ គឺជាការលើកទឹកចិត្តពីរដ្ឋាភិបាលនៃការផ្លាស់ប្តូរកម្លាំងពលកម្មដែលកសិករនឹងត្រូវរួបរួមគ្នាដើម្បីផ្លាស់ប្តូរកម្លាំងពលកម្ម (ផ្លាស់វេនគ្នាធ្វើការ)។ ជំហានទីពីរពីឆ្នាំ១៩៥៨ ដល់ឆ្នាំ១៩៥៩ គឺជាការបង្កើត"សហករណ៍កម្រិតទាប"ដែលកសិករនឹងតម្រូវឱ្យសហការគ្នាក្នុងការធ្វើផលិតកម្ម។ នៅឆ្នាំ១៩៦១ កសិករប្រមាណ ៨៦ ភាគរយបានក្លាយជាសមាជិកនៃសហករណ៍កម្រិតទាប។ ជំហានទីបីដែលចាប់ផ្តើមនៅឆ្នាំ១៩៦១ គឺរៀបចំបង្កើត"សហករណ៍កម្រិតខ្ពស់" ដែលជាការធ្វើកសិកម្មសមូហភាពពិតដែលដីនិងធនធានត្រូវបានប្រើប្រាស់ជារួមដោយគ្មានកម្មសិទ្ធិឯកជនលើដីឡើយ។[៣៧] នៅឆ្នាំ១៩៧១ កសិករភាគច្រើននៅវៀតណាមខាងជើងត្រូវបានរៀបចំឡើងជាសហករណ៍កម្រិតខ្ពស់។ បន្ទាប់ពីការបង្រួបបង្រួមប្រទេសវៀតណាមឡើងវិញ ប្រព័ន្ធសហករណ៍កសិកម្មត្រូវបានគេបោះបង់ចោលជាបណ្តើរៗ នៅទសវត្សឆ្នាំ១៩៨០ និងឆ្នាំ១៩៩០។[៣៨]

សម័យប្រធានាធិបតីតុនដឹកថាំង (១៩៦៩–៧៦)[កែប្រែ]

កំឡុងសង្គ្រាមវៀតណាម[កែប្រែ]

ការបង្រួបបង្រួមប្រទេសវៀតណាម[កែប្រែ]

ក្រោយពីទីក្រុងសៃហ្គនបានដួលរលំនៅថ្ងៃ៣០ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ វៀតណាមខាងត្បូងក៏ត្រូវស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋាភិបាលបដិវត្តន៍បណ្តោះអាសន្ននៃសាធារណរដ្ឋវៀតណាមខាងត្បូងរហូតដល់ថ្ងៃបង្រួបបង្រួម។ អ្នកខ្លះបានចាត់ទុកថារដ្ឋាភិបាលវៀតណាមខាងត្បូងថ្មីជារដ្ឋាភិបាលចំណុះរបស់វៀតណាមខាងជើងច្រើនជាជាងរដ្ឋាភិបាលបណ្តោះអាសន្ន។[៣៩][៤០][៤១] ទីបំផុត នៅថ្ងៃទី២ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៧៦ វៀតណាមខាងជើងនិងត្បូងក៏ត្រូវបានបង្រួបបង្រួមចូលជាគ្នាជារដ្ឋតែមួយដោយមានឈ្មោះថាសាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមវៀតណាម

ទំនាក់ទំនងបរទេស[កែប្រែ]

វៀតណាមខាងត្បូង[កែប្រែ]

ពីឆ្នាំ១៩៦០ រដ្ឋាភិបាលវៀតណាមខាងជើងបានធ្វើសង្គ្រាមប្រឆាំងនឹងសាធារណរដ្ឋវៀតណាមក្នុងគោលបំណងចង់គ្រប់គ្រងវៀតណាមខាងត្បូងនិងបង្រួបបង្រួមប្រទេសវៀតណាមឡើងវិញក្រោមការដឹកនាំរបស់គណបក្សកុម្មុយនិស្ត[៤២] កងកម្លាំងនិងការផ្គត់ផ្គង់គ្រឿងសព្វាវុធនិងស្បៀងអាហាររបស់វៀតណាមខាងជើងនិងវៀតកុងត្រូវបានបញ្ជូនតាមផ្លូវលំហូជីមិញ។ នៅឆ្នាំ ១៩៦៤ សហរដ្ឋអាមេរិកបានបញ្ជូនកងទ័ពប្រយុទ្ធរបស់ខ្លួនមកតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ដើម្បីគាំទ្ររដ្ឋាភិបាលវៀតណាមខាងត្បូង។ ប្រទេសជាច្រើនទៀតមានដូចជា៖ អូស្ត្រាលី សាធារណរដ្ឋកូរ៉េ ថៃ និងនូវែលសេឡង់ ក៏បានចូលរួមចំណែកនៅក្នុងសង្គ្រាមនេះផងដែរ។ ចំណែកឯប្រទេសចិននិងសហភាពសូវៀតវិញបានផ្តល់ជំនួយជាលក្ខណៈគ្រឿងសព្វាវុធនិងកងទ័ពមកឱ្យវៀតណាមខាងជើង។ ជម្លោះសង្គ្រាមនេះត្រូវបានគេស្គាល់ជាទូទៅថាសង្គ្រាមវៀតណាមប៉ុន្តែនៅប្រទេសវៀតណាមវិញ គេបានហៅសង្គ្រាមនេះថាសង្គ្រាមអាមេរិក។ ក្រៅពីពួកវៀតកុងនៅវៀងណាមខាងត្បូង ចលនាកុម្មុយនិស្តនៅប្រទេសជិតខាងក៏ចាប់ផ្តើមបញ្ចេញសកម្មភាពប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាលរបស់គេផងដែរ ពោលគឺខ្មែរក្រហមនៅប្រទេសកម្ពុជានិងសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ហើយនិងចលនាប៉ៈថេតឡាវនៅព្រះរាជាណាចក្រឡាវ។ ចលនាកុម្មុយនិស្តទាំងអស់នេះគឺសុទ្ធតែគាំទ្រដោយរដ្ឋាភិបាលវៀតណាមខាងជើង។

រដ្ឋកុម្មុយនិស្តនិងរដ្ឋមូលធន[កែប្រែ]

សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យវៀតណាមត្រូវបានរដ្ឋមូលធននិងរដ្ឋប្រឆាំងកុម្មុយនិស្តស្ទើរទាំងអស់ជុំវិញពិភពលោកផ្តាច់ទំនាក់ទំនងការទូតជាមួយដោយរដ្ឋទាំងនោះបានបង្វែរទៅគាំទ្រវៀតណាមខាងត្បូង។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យវៀតណាមត្រូវបានទទួលស្គាល់ដោយរដ្ឋកុម្មុយនិស្តស្ទើរទាំងអស់ដែលមានដូចជា៖ សហភាពសូវៀត ប្រទេសសង្គមនិយមនៅអឺរ៉ុបខាងកើតនិងអាស៊ីកណ្តាល ប្រទេសចិន កូរ៉េខាងជើង និងគុយបាជាដើម មិនតែប៉ុណ្ណោះ ប្រទេសទាំងនេះថែមទាំងផ្តល់ជំនួយជាថវិកានិងយោធាឱ្យវៀតណាមខាងជើងទៀតផង។ វៀតណាមខាងជើងបានបដិសេដមិនបង្កើតទំនាក់ទំនងជាមួយយូហ្គោស្លាវីឡើយពីឆ្នាំ១៩៥០ ដល់ឆ្នាំ១៩៥៧ ព្រោះថាវៀតណាមខាងជើងតែងគោរពនិងដើរតាមមនោគមវិជ្ជារបស់សូវៀតនិងពេលនុះដែរសូវៀតនិងយូហ្គោស្លាវីបានកំពុងមានជម្លោះនយោបាយនឹងគ្នា។ ទោះជាបានបង្កើតទំនាក់ទំនងជាមួយយូហ្គោស្លាវីនៅឆ្នាំ១៩៥៧ មែនក្តីតែមន្រ្តីវៀតណាមខាងជើងគឺនូវតែបន្តរិះគុណរដ្ឋាភិបាលយូហ្គោស្លាវីដដែរ។[៤៣][៤៤] ប្រទេសមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធមួយចំនួនក៏បានទទួលស្គាល់ប្រទេសវៀតណាមខាងជើងដែរ ឧទាហរណ៍៖ ឥណ្ឌា (មិនជាផ្លូវការ)។[៤៥]

នៅឆ្នាំ១៩៦៩ ស៊ុយអែតបានក្លាយជាប្រទេសលោកខាងលិចដំបូងគេដែលបានទទួលស្គាល់នូវទំនាក់ទំនងខ្លួនយ៉ាងពេញលេញជាមួយវៀតណាមខាងជើង។[៤៦] ក្រោយមកៗ បណ្តាប្រទេសលោកខាងលិចជាច្រើនបានធ្វើត្រាប់តាមស៊ុយអែតដោយចាប់បង្កើតទំនាក់ទំនងការទូតជាមួយវៀតណាមខាងជើងនៅអំឡុងទសវត្សឆ្នាំ១៩៧០។

ឯកសារយោង[កែប្រែ]

  1. "ច្បាប់ចម្លងប័ណ្ណសារ". Archived from the original on 2019-10-05. Retrieved 2020-10-01.
  2. "Sapeque and Sapeque-Like Coins in Cochinchina and Indochina (交趾支那和印度支那穿孔錢幣)". Howard A. Daniel III (The Journal of East Asian Numismatics – Second issue) (in អង់គ្លេស). 20 April 2016. Retrieved 10 December 2017.
  3. ' Ho Chi Minh and the Communist Movement in Indochina, A Study in the Exploitation of Nationalism Archived 2014-03-04 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន. (1953), Folder 11, Box 02, Douglas Pike Collection: Unit 13 - The Early History of Vietnam, The Vietnam Center and Archive, Texas Tech University.'
  4. "Agreement on the Cessation of Hostilities in Vietnam, July 20, 1954, https://www.mtholyoke.edu/acad/intrel/genevacc.htm Archived 2015-10-22 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន., accessed 15 Oct 2015
  5. "Agreement on the Cessation of Hostilities in Vietnam, July 20, 1954, https://www.mtholyoke.edu/acad/intrel/genevacc.htm Archived 2015-10-22 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន., accessed 15 Oct 2015; "Final Declaration of the Geneva Conference of the Problem of Restoring Peace in Indo-China, July 21, 1954, https://en.wikisource.org/wiki/Geneva_Conference Archived 2015-10-18 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន., accessed 15 Oct 2015
  6. Ang Cheng Guan (1997). Vietnamese Communists' Relations with China and the Second Indochina War (1956–62). Jefferson, North Carolina: McFarland. p. 11. ល.ស.ប.អ. 978-0-7864-0404-9. https://books.google.com/books?id=2ONOHIXGnrEC។ បានយកមក 2016-08-05. 
  7. Julia Lovell, Maoism: A Global History (2019) pp 223–265.
  8. "Author Tim O'Brien, voice of the Vietnam War experience".[តំណភ្ជាប់ខូច].
  9. "Báo Nhân Dân - Phiên bản tiếng Việt - Trang chủ". Archived from the original on 2009-02-26. Retrieved 2009-05-17.
  10. Pentagon Papers [ Vietnam Relations, 1945–1967: A Study Prepared by the Department of Defense 1969] Retrieved 28/09/12
  11. Pentagon Papers Pentagon Papers Archived 2011-06-12 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន. 1969 Retrieved 28/09/12
  12. "Quốc hội khóa 1 và những giây phút không thể nào quên". 5 January 2016.
  13. Why Vietnam, Archimedes L.A Patti, Nhà xuất bản Đà Nẵng, 2008, trang 544 - 545
  14. ១៤,០ ១៤,១ Sexton, Michael "War for the Asking" 1981
  15. Stanley Karnow. Vietnam: A History. New York, NY. Penguin, 1991, p. 163.
  16. "Political Overview Archived 2009-05-11 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន."
  17. United Nations High Commissioner for Refugees. "The State of The World's Refugees 2000 – Chapter 4: Flight from Indochina" (PDF). Archived (PDF) from the original on 14 ខែមិថុនា 2007. Retrieved 6 ខែមេសា 2007..
  18. Viet-nam, the first five years: an international symposium. Michigan State University Press. p. 49.
  19. ១៩,០ ១៩,១ Tran, Thi Lien (November 2005). "The Catholic Question in North Vietnam". Cold War History (London: Routledge) 5 (4): 427–49. ទំព័រគំរូ:DOI.
  20. Jacobs, Seth (2006). Cold War Mandarin: Ngo Dinh Diem and the Origins of America's War in Vietnam, 1950–1963. Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield. ISBN 0-7425-4447-8. p. 45
  21. Truong Nhu Tang. 1986. A Viet Cong Memoir. Vintage.
  22. Hansen, pp. 182–183.
  23. Frankum, Ronald (2007). Operation Passage to Freedom: The United States Navy in Vietnam, 1954–55. Lubbock, Texas: Texas Tech University Press. ISBN 978-0-89672-608-6. p. 159/160/190
  24. Frankum, Ronald (2007). Operation Passage to Freedom: The United States Navy in Vietnam, 1954–55. Lubbock, Texas: Texas Tech University Press. ISBN 978-0-89672-608-6.
  25. Ruane, Kevin (1998). War and Revolution in Vietnam. London: Routledge. ល.ស.ប.អ. 978-1-85728-323-5. 
  26. Moise, Edward E. (1983), Land Reform in China and North Vietnam, Chapel Hill: University of North Carolina Press, pp. 178-181
  27. Szalontai, Balazs (2005), "Political and Economic Crisis in Democratic Republic of Vietnam, 1955-1956", Cold War History, Vol. 5, No. 4, p. 401. Downloaded from JSTOR.
  28. Vo, Alex Thai D. (Winter 2015). "Nguyễn Thị Năm and the Land Reform in North Vietnam, 1953". Journal of Vietnamese Studies 10 (1). DOI:10.1525/vs.2015.10.1.1.
  29. Moise, pp. 237-268
  30. Szalontai, p. 401
  31. "Politburo's Directive Issued on May 4, 1953, on some Special Issues regarding Mass Mobilization," Journal of Vietnamese Studies, Vol. 5, No. 2 (Summer 2010), p. 243. Downloaded from JSTOR.
  32. Lam Thanh Liem (2005), "Ho Chi Minh's Land Reform: Mistake or Crime," http://www.paulbogdanor.com/left/vietnam/landreform.html Archived 2013-02-18 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន., accessed 4 October 2015
  33. Moise, pp. 205-222; "Newly released documents on the land reform", Vietnam Studies Group, https://web.archive.org/web/20110420044800/http://www.lib.washington.edu/southeastasia/vsg/elist_2007/Newly%20released%20documents%20on%20the%20land%20reform%20.html, accessed 1 March 2017.
  34. Balazs, p. 401
  35. Lind, Michael (2003), Vietnam: The Necessary War, New York: Simon and Schuster, p. 155
  36. Moise, pp. 155-159
  37. Kerkvliet, Bendedict J. Tria (1998), "Wobbly Foundations" building co-operatives in rural Vietnam, 1955-61," South East Research, Vol. 6, No. 3, pp. 193-197. Downloaded from JSTOR
  38. Pingali, and Vo-TungPrabhu and Vo-Tong Xuan (1992), "Vietnam: Decollectivization and Rice Productive Growth", Economic Development and Cultural Change, Vol 40, No 4. p. 702, 706-707. Downloaded from JSTOR.
  39. Senauth, Frank [១] Archived 2016-06-24 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន., The Making of Vietnam, 2012, p. 54.
  40. Nguyễn, Sài Đình [២] Archived 2013-11-06 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន., The National Flag of Viet Nam: Its Origin and Legitimacy, p. 4.
  41. Emering, Edward J. [៣] Archived 2017-12-16 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន., Weapons and Field Gear of the North Vietnamese Army and Viet Cong, 1998.
  42. "The History Place — Vietnam War 1945–1960". Archived from the original on 2008-12-17. Retrieved 2008-06-11.
  43. Turner, Robert F. (1990). "Myths and Realities in the Vietnam Debate". The Vietnam Debate: A Fresh Look at the Arguments. University Press of America. ល.ស.ប.អ. 9780819174161. http://www.viet-myths.net/Turner.htm។ បានយកមក 2017-06-05. 
  44. Morris, Stephen J. (1999). Why Vietnam Invaded Cambodia: Political Culture and the Causes of War. Stanford University Press. ល.ស.ប.អ. 9780804730495. 
  45. SarDesai, D. R. (1968), Indian Foreign Policy in Cambodia, Laos and Vietnam, 1947-1964, Berkeley: University of California Press, p. 194
  46. Gardner, Lloyd C. and Gittinger, Ted, Eds. (2004), "The Search for Peace in Vietnam, 1964-1968," Bryan, TX: Texas A&M University Press, p. 194

តំណភ្ជាប់ក្រៅ[កែប្រែ]

មុនដោយ
សហភាពឥណ្ឌូចិន
រាជវង្សង្វៀន
សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យវៀតណាម
១៩៤៥–៧៦
តដោយ
សាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមវៀតណាម