Jump to content

ប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ

ពីវិគីភីឌា
ប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ(សូរ្យព័ន្ធចក្រ)
ព្រះអាទិត្យ និង ភពនៃប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ
(ប្រៀបធៀបទំហំប៉ុន្តែចម្ងាយមិនបានវាស់ទេ។)
អាយុកាល៤,៥៦៨ អរពៈ (រយកោដិ ឬ សតកោដិ) ឆ្នាំ
តំណាំងទី
ដុលប្រព័ន្ធដុលសុរិយា ១,០០១៤
ផ្កាយជិតបំផុត
ប្រព័ន្ធភព ជិតបំផុតដែលគេស្គាល់ប្រព័ន្ធអាល់ផ្វាធនុឞ  (៤,៣៧ ឆ.ព.)
ប្រព័ន្ធភព
កន្លះអ័ក្សធំនៃភព ខាងក្រៅ (កេតុ)៣០,១០ ខ.ត.  (៤,៥០៣ អរពៈ គម.)
ចម្ងាយពីចំណោតខៃផឺរ៥០ ខ.ត.
ជំរឿន
ផ្កាយ  (ព្រះអាទិត្យ)
ភព
ភពក្រិនដែលគេស្គាល់
ប្រហែលបីបួនរយ;[]
ថ្មីៗនេះមានចំនួនប្រាំត្រូវបានទទួលស្គាល់ដោយស.ត.អ.
ភពរណបដែលគេស្គាល់
៤៣១
Known minor planets659,212  (as of 2014-09-25)[]
Known comets3,296  (as of 2014-09-25)[]
Identified rounded satellites19
Orbit about Galactic Center
Invariable-to-galactic plane inclination60.19°  (ecliptic)
Distance to Galactic Center27,000 ± 1,000 ly
Orbital speed220 km/s
Orbital period225–250 Myr
Star-related properties
Spectral typeG2V
Frost line≈5 AU[]
Distance to heliopause≈120 AU
Hill sphere radius≈1–2 ly

ប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យប្រព័ន្ធសុរិយចក្រវាឡសូរ្យព័ន្ធចក្រ[] មានព្រះអាទិត្យ និងវត្ថុ ដែលគន្លងជុំវិញវា ដោយផ្ទាល់ឬ ដោយប្រយោល។[] ទាំងវត្ថុនោះដែលគន្លងជុំវិញ ព្រះអាទិត្យដោយផ្ទាល់ វត្ថុធំជាងគេគឺជាភពចំនួន ប្រាំបីអង្គ[] ដែលបង្កើតប្រព័ន្ធភពនៅជុំវា ខណៈវត្ថុសល់គឺ វត្ថុតចៗយ៉ាងខ្លាំងដូចជា៖ កូនភព និង សាកសពតូចនៃប្រពន្ធព្រះអាទិត្យ (ស.ត.ប.ព.) ដូច ផ្កាយដុះកន្ទុយ និង អាចម៍ផ្កាយ[១៣]

ប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យបានបង្កើតឡើង ៤,៦ ពាន់លានឆ្នាំមុន ពីការដួលរលំទំនាញ របស់ពពកម៉ូលេគុល អន្តរតារាយក្សមួយ។ ភាគច្រើននៃ ម៉ាស់របស់ប្រព័ន្ធ គឺស្ថិតនៅក្នុង ព្រះអាទិត្យ និង ម៉ាស់នៅសល់ដែលមានច្រើនជាងគេបន្ទាប់ ស្ថិតក្នុង ភពព្រហស្បតិ៍។ ភពតូចខាងក្នុងទាំង បួនអង្គ ពុធ, សុក្រ, ផែនដី និង អង្គារ ក៏ហៅថា ភពដី គឺត្រូវបានផ្សំភាកច្រើនពី ថ្មនិងដែក។ ភពខាងក្រៅធំចម្បងហៅថា ភពយក្ស គឺធំជាងភពដីយ៉ាងខ្លាំង។ ភពពីរធំជាងគេ ឧស្ម័នយក្យ ព្រហស្បតិ៍ និង សៅរ៍គឺត្រូវបង្កើតពី អ៊ីដ្រូសែន និង អេលីយ៉ូម : ភពខាងក្រៅបំផុត ពីរអង្គ ទឹកកកយក្ស Uranus និង ណិបទូន គឺកើតមកពីសារធាតុដែលមានចំណុចរលាយខ្ពស់ បើធៀបនឹង អ៊ីដ្រូសែន និង អេលីយ៉ូមហៅថា ធាតុទឹកកក ដូចជាទឹក អាម៉ូញាក់ និង មេតេន។ All planets have almost circular orbits that lie within a nearly flat disc called the ecliptic.



នៅ​ពាក់កណ្ដាល​ឆ្នាំ ២០០៨ អង្គធាតុ​តូចៗ​បួន ត្រូវ​បាន​គេ​ចាត់​ចូល​ក្នុង​ថ្នាក់ កូនភព (dwarf​planets) ។ កូនភព​ ទាំង​បួន​នោះ​គឺ​៖ សឺរេស (Ceres) ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​ខ្សែក្រវាត់​ផ្កាយព្រះគ្រោះ និង​កូនភព​បី​ទៀត​មាន ភ្លុយតុង (Pluto) (នព្វគ្រោះ) ម៉ាគីម៉ាគី (Makemake) និង អៀរីស (Eris) ដែល​គោចរ​ជុំវិញ​ព្រះអាទិត្យ នៅ​ក្រៅ​ភព​ណិបទូន

ផ្កាយព្រះគ្រោះ រិសថា​ (Vesta)។

ភព​ចំនួន​ប្រាំមួយ និង​កូនភព​ពីរ​ទៀត ត្រូវ​បាន​វិល​ជុំវិញ​ដោយ​តារារណប​ធម្មជាតិ ដែល​គេ​ឱ្យ​ឈ្មោះ​ថា ព្រះចន្ទ (Moons) បន្ទាប់ពី ព្រះចន្ទ​របស់​ផែនដី ព្រះចន្ទ​នៃ​ភព​ខាងក្រៅ ត្រូវ​បាន​ហ៊ុមព័ន្ធ​ជុំវិញ​ជា​រង្វង់ ដោយ​ធូលី និង​ភាគ​ល្អិត​ផ្សេងទៀត​។


The Solar System formed 4.6 billion years ago from the gravitational collapse of a giant molecular cloud. The vast majority of the system's mass is in the Sun, with most of the remaining mass contained in Jupiter. The four smaller inner planets, Mercury, Venus, Earth and Mars, also called the terrestrial planets, are primarily composed of rock and metal. The four outer planets, called the gas giants, are substantially more massive than the terrestrials. The two largest, Jupiter and Saturn, are composed mainly of hydrogen and helium; the two outermost planets, Uranus and Neptune, are composed largely of substances with relatively high melting points (compared with hydrogen and helium), called ices, such as water, ammonia and methane, and are often referred to separately as "ice giants". All planets have almost circular orbits that lie within a nearly flat disc called the ecliptic plane.

The Solar System also contains regions populated by smaller objects.[lower-alpha ១] The asteroid belt, which lies between Mars and Jupiter, mostly contains objects composed, like the terrestrial planets, of rock and metal. Beyond Neptune's orbit lie the Kuiper belt and scattered disc, linked populations of trans-Neptunian objects composed mostly of ices. Within these populations are several dozen to more than ten thousand objects that may be large enough to have been rounded by their own gravity.[១៤] Such objects are referred to as dwarf planets. Identified dwarf planets include the asteroid Ceres and the trans-Neptunian objects Pluto and Eris.[lower-alpha ១] In addition to these two regions, various other small-body populations, including comets, centaurs and interplanetary dust, freely travel between regions. Six of the planets, at least three of the dwarf planets, and many of the smaller bodies are orbited by natural satellites,[lower-alpha ២] usually termed "moons" after Earth's Moon. Each of the outer planets is encircled by planetary rings of dust and other small objects.

The solar wind, a flow of plasma from the Sun, creates a bubble in the interstellar medium known as the heliosphere, which extends out to the edge of the scattered disc. The Oort cloud, which is believed to be the source for long-period comets, may also exist at a distance roughly a thousand times further than the heliosphere. The heliopause is the point at which pressure from the solar wind is equal to the opposing pressure of interstellar wind. The Solar System is located in the Orion Arm, 26,000 light years from the center of the Milky Way.

យត្តស័ព្ទ

[កែប្រែ]
មណ្ឌល​នៃ​ប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ

មណ្ឌល

[កែប្រែ]

តាមធម្មតា គេ​ចែក​ប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ ទៅ​ជា​មណ្ឌល​។ មណ្ឌល​ខាងក្នុង​នៃ​ប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ រួម​បញ្ចូល​ភព​រឹង​បួន និង​ខ្សែក្រវាត់​ផ្កាយព្រះគ្រោះ ហើយ​មណ្ឌល​ខាងក្រៅ សំដៅ​លើ​អ្វី​ទាំងអស់​ ដែល​ស្ថិតនៅ​ក្រៅ​ខ្សែក្រវាត់​ផ្កាយព្រះគ្រោះ​។ ចាប់តាំងពី​ការ​រក​ឃើញ​ខ្សែក្រវាត់​ខាយព័រ​នៅ​ក្រៅ​ ភព​ណិបទូន គេ​បាន​កំណត់​យក​ភព​ឧស្ម័ន​យក្ស​ទាំង​បួន​ជា​មណ្ឌល​កណ្ដាល​។

ភព កូនភព និង​រូបធាតុ​តូចៗ​

[កែប្រែ]

នៅ​ខែសីហា ២០០៦ សហភាព​តារាសាស្ត្រអន្តរជាតិ (International Astronomical Union) បាន​កំណត់​និយមន័យ​នៃ​ភព ជា​ដំបូង ដោយសារ​ការ​រក​ឃើញ​ចក្រវាល​ថ្មី​មួយទៀត​ឈ្មោះ អៀរីស ហើយ​ការពិភាក្សា​ជាបន្តបន្ទាប់ គឺ​ស្ដីពី​ការ​ចាត់​ថ្នាក់​របស់​វា​។ តាម​និយមន័យ​នេះ គេ​បាន​ចែក​វត្ថុធាតុ ដែល​គោចរ​ជុំវិញ​ព្រះអាទិត្យ ជា​បី​ថ្នាក់​ផ្សេងគ្នា​គឺ​៖ ភព កូនភព និង​រូបធាតុ​តូចៗ​នៃ​ប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ​។

ភពគឺជា​អង្គធាតុ​ទាំងឡាយ​ណា ដែល​គោចរ​ជុំវិញ​ព្រះអាទិត្យ មាន​ម៉ាស​គ្រប់គ្រាន់ ដើម្បី​ឱ្យ​ខ្លួន​វា​មាន​រាង​ជា​ស្វ៊ែរ ហើយ​អាច​សម្អាត​វត្ថុ​តូចៗ​ដែល​ស្ថិត​នៅ​ជិត​គន្លង​គោចរ​របស់​ខ្លួន​។ ដោយ​ផ្អែក​តាម​និយមន័យ​នេះ ប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ មាន​ភព​ចំនួន​ប្រាំបី ដែល​ត្រូវ​បាន​គេ​ស្គាល់​គឺ​៖ ភពពុធ ភពសុក្រ ភពផែនដី ភពអង្គារ ភពព្រហស្បតិ៍ ភពសៅរ៍ ភពអ៊ុយរ៉ានុស និង​ភពណិបទូន​។ ភ្លុយតុង ត្រូវ​បាន​បាត់បង់​ឋានៈ​ជា​ភព ដោយសារតែ​វា​មិន​បាន​សម្អាត​វត្ថុធាតុ​ផ្សេង​ក្នុង​ខ្សែក្រវាត់​ខាយព័រ ដែល​ស្ថិត​នៅ​ជិត​គន្លង​របស់​ខ្លួន​ឡើយ​។

កូនភពគឺជា​អង្គធាតុ​ទាំងឡាយ​ណា ដែល​គោចរ​ជុំវិញ​ព្រះអាទិត្យ មាន​ម៉ាស​ធំ​គ្រប់គ្រាន់​ធៀប​នឹង​វត្ថុ​នៅ​ជុំវិញ​ដោយ​ទំនាញ​របស់​វា តែ​មិន​អាច​សម្អាត​វត្ថុធាតុ​ផ្សេង​ដែល​នៅ​ជិត​គន្លង​របស់​ខ្លួន​បាន​ ដូច​ភព​ឡើយ និង​ពុំ​មែន​ជា​តារារណប​។ តាម​និយមន័យ​នេះ ក្នុង​ប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ មាន​កូនភព​ចំនួន​បួន ដែល​ត្រូវ​បាន​គេ​ស្គាល់​គឺ​៖ សឺរេស ភ្លុយតុង ម៉េកម៉េក និង​អៀរីស​។ អង្គធាតុ​ផ្សេង​ទៀត ទំនង​ជា​អាច​ចាត់​ចូល​ទៅ​ក្នុង​ថ្នាក់​ជា​កូនភព​ដែរ​នោះ​មាន​៖ សេដណា (Sedna) អ៊រគុស (Orcus) និង កៅអា (Quaoar) ។ កូនភព ដែល​វិល​ជុំវិញ មណ្ឌល​ត្រង់-ណិបទូនាន (the trans-Neptunian) ហៅ​ថា ភ្លុយតូអ៊ីដ (Plutoids) ។

ក្រៅពីនេះ អង្គធាតុ​ដទៃ​ទៀត​ដែល​វិញ​ជុំវិញ​ព្រះអាទិត្យ ហៅថា រូបធាតុ​តូចៗ​នៃ​ប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ​។

ឧស្ម័ន ថ្ម និងទឹកកក

[កែប្រែ]

តារាវិទូ​ជាច្រើន បាន​កំណត់​ពាក្យស័ព្ទ​៖ ឧស្ម័ន ថ្ម និង ទឹកកក ដើម្បី​ពណ៌នា​ថ្នាក់​នៃ​វត្ថុធាតុ​ជាច្រើន ដែល​បាន​រក​ឃើញ​នៅ​ក្នុង​លំហ​។ ឧស្ម័ន គឺជា​រូបធាតុ​ដែល​ចំណុច​រលាយ​ទាប ដូចជា​៖ អាតូម​អ៊ីដ្រូសែន (H) អេល្យូម (He) និង ឧស្ម័ន​កម្រ (Noble) ។ ទឹកកក មាន​ដូចជា​៖ ទឹក (H2O: water) មេតាន (CH4: methane) អាម៉ូញ៉ាក់ (NH3: ammonia) និង កាបូនឌីអុកស៊ីត (CO2: carbon dioxide) ដែល​មាន​ចំណុច​រលាយ​រហូត​ដល់ ២00-៣00 ​អង្សា​កែវិន (Kevin) ។ ការ​ផ្លាស់​ប្ដូរ​ថ្នាក់​ពាក្យស័ព្ទ ទាំង​នេះ​តាង​ដោយ​ការ​ប្រមូល​ផ្ដុំ​សារធាតុ ដែល​មាន​ចំណុច​រំពុះ​ទាប (ក្រោម ២០០-៣០០ អង្សា​កែវិន) រួម​មាន ទឹកកក និង ឧស្ម័ន អាស្រ័យ​ទៅ​នឹង​សីតុណ្ហភាព​។ ការ​ផ្លាស់ប្ដូរ​នេះ អាច​ជា ទឹកកក វត្ថុរាវ និង ឧស្ម័ន ដែល​ត្រូវ​បាន​គេ​ប្រទះ​នៅ​កន្លែង​ជាច្រើន​នៃ​ប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ​។ ថ្ម (rock) ត្រូវ​បាន​គេ​ប្រើ​ដើម្បី ពណ៌នា​ពី​រូបធាតុ ដែល​មាន​ចំណុច​រលាយ​ខ្ពស់ (លើសពី ៥០០ អង្សា​កែវិន) ដែល​ជា​ធាតុ​ផ្សំ​ច្រើន​បំផុត​នៃ​ភព​រឹង​ ដូចជា​ស៊ីលីកាត (Si2O: silicates) ជាដើម​។

ខ្នាត​តារាសាស្ត្រ (Astronomical unit)

[កែប្រែ]

តារាវិទូ តែងតែ​វាស់​ចម្ងាយ​ដែល​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​ប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ ដោយ​គិតជា​ខ្នាត​តារាសាស្ត្រ (AU) ។ ១ ខ្នាត​តារាសាស្ត្រ គឺ​កំណត់​យក​ចម្ងាយ​មធ្យម​ពី​ផែនដី​ទៅ​ព្រះអាទិត្យ ដោយ 1 AU = 149,598,000 km (92,956,000 mi) ។ ភ្លុយតុង មាន​ចម្ងាយ​ប្រហែល 38 AU ពី​ព្រះអាទិត្យ ខណៈ​ដែល ភពព្រហស្បតិ៍ មាន​ចម្ងាយ 5.2 AU ។ មួយ​ឆ្នាំពន្លឺ (light-year) មាន 63,240 AU ។

ព្រះអាទិត្យ

[កែប្រែ]

មណ្ឌល​ខាងក្នុង

[កែប្រែ]

ភពក្នុង

[កែប្រែ]

ខ្សែក្រវាត់​ផ្កាយព្រះគ្រោះ

[កែប្រែ]

.1......%

មណ្ឌល​កណ្ដាល

[កែប្រែ]

ភពក្រៅ

[កែប្រែ]

ផ្កាយដុះកន្ទុយ

[កែប្រែ]

សង្ខេបជារូបភាព

[កែប្រែ]

Visual summary

[កែប្រែ]

A sampling of closely imaged solar system bodies, selected for size and detail. See also List of Solar System objects by size, List of natural satellites, List of minor planets, and Lists of comets. Images here are not an endorsement of natural color in visible light.

Solar System Summary
ព្រះអាទិត្យ ភពព្រហស្បតិ៍ ភពសៅរ៍ ភពអ៊ុយរ៉ានុស (កេតុ) ភពណិបទូន (រាហូ) ភពផែនដី ភពសុក្រ
ភពអង្គារ Ganymede Titan ភពពុធ Callisto Io ព្រះច័ន្ទ
Europa Triton Titania Rhea Oberon Iapetus Umbriel
Ariel Dione Tethys Vesta Enceladus Miranda Proteus
Mimas Hyperion Phoebe Janus Amalthea Epimetheus Prometheus
  1. ១,០ ១,១ Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named footnoteB
  2. See List of natural satellites of the Solar System for the full list of natural satellites of the eight planets and first five dwarf planets.

References

[កែប្រែ]
  1. Mike Brown (August 23, 2011). "Free the dwarf planets!". "Mike Brown's Planets (self-published)".
  2. Sheppard, Scott S. "The Giant Planet Satellite and Moon Page". Departament of Terrestrial Magnetism at Carniege Institution for science. Retrieved 2014-09-25.
  3. Wm. Robert Johnston (2014-09-20). "Asteroids with Satellites". Johnston's Archive. Retrieved 2014-09-25.
  4. ៤,០ ៤,១ "How Many Solar System Bodies". NASA/JPL Solar System Dynamics. Retrieved 2014-09-25.
  5. doi:10.1016/S0273-1177(03)00578-7
    This citation will be automatically completed in the next few minutes. You can jump the queue or expand by hand
  6. Capitalization of the name varies. The IAU, the authoritative body regarding astronomical nomenclature, specifies capitalizing the names of all individual astronomical objects ("Solar System"). However, the name is commonly rendered in lower case ("solar system"), as, for example, in the Oxford English Dictionary and Merriam-Webster's 11th Collegiate Dictionary.
  7. The moons orbiting the Solar System's planets are an example of the latter.
  8. Historically, several other bodies were once considered planets, including, from its discovery in 1930 until 2006, Pluto. See Former planets.
  9. ៩,០ ៩,១ ៩,២ "The Final IAU Resolution on the definition of "planet" ready for voting". IAU. 2006-08-24. http://www.iau.org/iau0602.423.0.html។ បានយកមក 2007-03-02. 
  10. "Dwarf Planets and their Systems". Working Group for Planetary System Nomenclature (WGPSN). U.S. Geological Survey. 2008-11-07. Retrieved 2008-07-13.
  11. Ron Ekers. "IAU Planet Definition Committee". International Astronomical Union. Archived from the original on 2009-06-03. Retrieved 2008-10-13.
  12. "Plutoid chosen as name for Solar System objects like Pluto". International Astronomical Union, Paris. June 11, 2008. http://www.iau.org/news/pressreleases/detail/iau0804/។ បានយកមក 2008-06-11. 
  13. According to current definitions, objects in orbit around the Sun are classified dynamically and physically into three categories: planets, dwarf planets, and small Solar System bodies.

    A planet is any body in orbit around the Sun whose mass is sufficient for gravity to have pulled it into a (near-)spherical shape and which has cleared its immediate neighbourhood of all smaller objects. By this definition, the Solar System has eight planets: Mercury, Venus, Earth, Mars, Jupiter, Saturn, Uranus, and Neptune. As it has not cleared its neighbourhood of other Kuiper belt objects, Pluto does not fit this definition.[]

    Instead, Pluto is considered to be a dwarf planet, a body orbiting the Sun that is massive enough to be made near-spherical by its own gravity but which has not cleared planetesimals from its neighbourhood and is also not a satellite.[] In addition to Pluto, the IAU has recognized four other dwarf planets in the Solar System: Ceres, Haumea, Makemake, and Eris.[១០] Other objects commonly (but not officially) treated as dwarf planets include ទំព័រគំរូ:Mpl, Sedna, Orcus, and Quaoar.[១១] In a reference to Pluto, other dwarf planets orbiting in the trans-Neptunian region are sometimes called "plutoids".[១២]

    The remaining objects in orbit around the Sun are known as small Solar System bodies.[]
  14. "Today we know of more than a dozen dwarf planets in the solar system".The PI's Perspective Archived 2014-11-13 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន.
[កែប្រែ]

ទំព័រគំរូ:Nearest systems ទំព័រគំរូ:Earth's location ទំព័រគំរូ:Systems