ស៊ីរី

សាធារណរដ្ឋអារ៉ាប់ស៊ីរី

الجمهورية العربية السورية (ភាសាអារ៉ាប់)
ទង់ជាតិ វរលញ្ឆករ
ភ្លេងជាតិ Homat el Diyar "អាណាព្យាបាលនៃមាតុភូមិ"
ទីតាំងប្រទេសស៊ីរី (ក្រហម) នៅលើភូគោល
រដ្ឋធានី និង ទីក្រុងធំបំផុត	ដាម៉ាស់ 33°30′N 36°18′E
ភាសាផ្លូវការ	អារ៉ាប់
ក្រុមជនជាតិ (ឆ្នាំ ២០២១)	៨០–៩០% អារ៉ាប់/ឡេវ៉ាន ៩–១០% ឃឺដ ១–១០% ក្រុមជនជាតិផ្សេងៗទៀត
សាសនា (ឆ្នាំ ២០២០)	៩៤.១៧% ឥស្លាមសាសនា ៧៩.១៩% ឥស្លាមស៊ុននី ១៤.០% ឥស្លាមស៊ីអ៊ីត (រួមទាំងអាឡាវី) ៣.៨៤% គ្រិស្តសាសនា ១.៩៩% សាសនាផ្សេងៗទៀត
រដ្ឋាភិបាល	រដ្ឋាភិបាលអន្តរកាល
- មេដឹកនាំ	អាម៉េដ អាល់ឆារ៉ា
- នាយករដ្ឋមន្ត្រី	ម៉ូហាម៉េដ អាល់-បាស៊្ហា
នីតិបញ្ញត្តិ	សភាប្រជាជន (ព្យូរ)
និម្មិតកម្ម
- ព្រះរាជាណាចក្រអារ៉ាប់ស៊ីរី	៨ មីនា ១៩២០
- រដ្ឋស៊ីរីក្រោមម៉ាន់ដាតបារាំង	១ ធ្នូ ១៩២៤
- សាធារណរដ្ឋស៊ីរី	១៤ ឧសភា ១៩៣០
- ទទួលឯករាជ្យ (ផ្លូវច្បាប់)	២៤ តុលា ១៩៤៥
- ទទួលឯករាជ្យ (ផ្លូវការ)	១៧ មេសា ១៩៤៦
- ដកខ្លួនពីសាធារណរដ្ឋអារ៉ាប់រួម	២៨ កញ្ញា ១៩៦១
- សាធារណរដ្ឋអារ៉ាប់ស៊ីរី	៨ មីនា ១៩៦៣
- របបអាសាដត្រូវបានផ្ដួលរំលំ	៨ ធ្នូ ២០២៤
ក្រឡាផ្ទៃ
- ផ្ទៃសរុប	១៨៥,១៨០ គ.ម២   (ទី៨៧)
- ផ្ទៃទឹក (%)	១.១
ប្រជាជន
- ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២៤)	២៥,០០០,៧៥៣ (ទី៥៧)
- ជំរឿន (ឆ្នាំ ២០១០)	២១,០១៨,៨៣៤
- ដង់ស៊ីតេ	១១៨.៣ នាក់/គ.ម២   (ទី៧០)
GDP (PPP)	ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០១៥)
- សរុប	៥០.២៨ ពាន់លានដុល្លារ
- ក្នុងម្នាក់	២,៩០០ ដុល្លារ
GDP (ចារឹក)	ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២០)
- សរុប	១១.០៨ ពាន់លានដុល្លារ
- ក្នុងម្នាក់	៥៣៣ ដុល្លារ
ជីនី (២០២២)	២៦.៦ ទាប
HDI (២០១៩)	០.៥៥៧ មធ្យម · ទី១៥៧
រូបិយវត្ថុ	ផោនស៊ីរី (SYP)
ល្វែងម៉ោង	UTC+៣ (AST)
ទិសបើកបរ	ស្តាំ
កូដហៅទូរស័ព្ទ	+៩៦៣
កូដ ISO 3166	SY
ដែនកម្រិតខ្ពស់	.sy

ប្រទេសស៊ីរី (ភាសាអារ៉ាប់៖ سُورِيَا ឬ سُورِيَة ប្រកបថា ស៊ូ–រី–យ៉ា) ដោយមានឈ្មោះជាផ្លូវការថា សាធារណរដ្ឋអារ៉ាប់ស៊ីរី (ភាសាអារ៉ាប់៖​ الجمهورية العربية السورية) គឺជាប្រទេសមួយស្ថិតនៅតំបន់អាស៊ីខាងលិច ត្រង់តំបន់មេឌីទែរ៉ាណេខាងកើត និងក្នុងអនុតំបន់ឡេវ៉ាន។ ប្រទេសស៊ីរីមានព្រំដែនខាងលិចជាប់សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ ខាងជើងជាប់ប្រទេសតួកគី ខាងកើតនិងអាគ្នេយ៍ជាប់អ៊ីរ៉ាក់ ខាងត្បូងជាប់ហ្សកដានី និងខាងនិរតីជាប់ប្រទេសអ៊ីស្រាអែល និងលីបង់។ បច្ចុប្បន្ននេះ ស៊ីរីកំពុងស្ថិតនៅក្រោមរដ្ឋាភិបាលអន្តរកាល និងមានខេត្តចំនួន ១៤។ ទីក្រុងដាម៉ាស់គឺជារដ្ឋធានី និងជាទីក្រុងធំបំផុតប្រចាំប្រទេសស៊ីរី។ ដោយមានប្រជាជនចំនួន ២៥ លាននាក់ និងផ្ទៃដីសរុប ១៨៥,១៨០ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ស៊ីរីគឺជាប្រទេសមួយដែលមានចំនួនប្រជាជនច្រើនបំផុតទី៥៧ និងសណ្ឋានដីធំបំផុតទី៨៧។

រដ្ឋស៊ីរីសម័យបច្ចុប្បន្នមានទីតាំងស្ថិតនៅលើទឹកដីនៃអាណាចក្របុរាណៗជាច្រើន ចាប់ផ្ដើមពីអរិយធម៌អ៊ីប្លានៅក្នុងសហវត្សរ៍ទី៣ មុន គ.ស។ រដ្ឋធានីដាម៉ាស់ និងទីក្រុងអាឡិបនៅភាគខាងជើងត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាទីក្រុងវប្បធម៌ដ៏សំខាន់ប្រចាំប្រទេសស៊ីរី។ ទីក្រុងដាម៉ាស់នោះធ្លាប់ជាទីអាសនៈកណ្ដាលនៃអាណាចក្រអូមេយ៉ាដ និងជាទីរួមតំបន់នៃស៊ុលតង់ចក្រម៉ាម្លុករបស់អេហ្ស៊ីប។ រដ្ឋស៊ីរីសព្វថ្ងៃត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅពាក់កណ្ដាលសតវត្សរ៍ទី២០ ដោយកាលនុះមានទម្រង់ជាទឹកដីម៉ាន់ដាតរបស់បារាំង។ ទីបំផុតមកដល់ឆ្នាំ១៩៤៥ ស៊ីរីក៏ទទួលបានឯករាជ្យដោយមានប្រព័ន្ធរដ្ឋាភិបាលជាសាធារណរដ្ឋអាស្រ័យសភា ហើយក៏ត្រូវបានជាប់ឈ្មោះក្លាយជាសមាជិកស្ថាបនិកមួយរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិផងដែរ។កងទ័ពបារាំងដែលនៅសេសសល់ទាំងប៉ុន្មាននៅស៊ីរីត្រូវបានដកចេញទាំងស្រុងនៅក្នុងខែមេសា ឆ្នាំ១៩៤៦ ដែលនាំឱ្យស៊ីរីទទួលបានឯករាជ្យពេញលេញ។

ប្រទេសស៊ីរីក្រោយឯករាជ្យត្រូវជួបនឹងភាពវឹកវរមួយចំនួនដូចជា រដ្ឋប្រហារយោធាដែលបានរង្គួសរង្គើស្ថេរភាពជាតិនៅរវាងឆ្នាំ១៩៤៩ ដល់ឆ្នាំ១៩៧១។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៥៨ ស៊ីរីបានចូលក្នុងសហភាពជាមួយប្រទេសអេហ្ស៊ីបបានមួយរយៈពេលខ្លី មុនពេលត្រូវដកខ្លួនចេញវិញនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៦១ បន្ទាប់ពីដ្ឋប្រហារយោធា។ ក្រោយរដ្ឋប្រហារឆ្នាំ១៩៦១​​​ ​ស៊ីរីបានប្ដូរឈ្មោះផ្លូវការរបស់ប្រទេសមកជាសាធារណរដ្ឋអារ៉ាប់ស៊ីរី។ មកដល់ឆ្នាំ១៩៦៣ រដ្ឋប្រហារមួយទៀតបានកើតឡើងក្រោមថ្វីដៃរបស់គណៈកម្មាធិការយោធានៃគណបក្សបាស្ស រួចរបបឯកបក្សផ្ដាច់ការក៏បានបង្កើតឡើង។ ជម្លោះផ្ទៃក្នុងនៅក្នុងគណបក្សបាស្សបាននាំឱ្យមានរដ្ឋប្រហារនយោបាយជាបន្តបន្ទាប់ទៀតដូចជា រដ្ឋប្រហារឆ្នាំ១៩៦៦ និងឆ្នាំ១៩៧០ ដែលជារដ្ឋប្រហារនាំលោកហាហ្វេស អាល់-អាសាដឡើងក្ដោបក្ដាប់អំណាច។ លោកហាហ្វេសបានពង្រួមអំណាចនយោបាយក្នុងប្រទេសស៊ីរីមកត្រឹមរង្វង់គ្រួសារបងប្អូនរបស់គាត់ ហើយក្រោយពីលោកបានបាត់បង់ជីវិតទៅនៅក្នុងឆ្នាំ២០០០ កូនប្រុសម្នាក់របស់លោកឈ្មោះបាស្ហា អាល់-អាសាដក៏បានឡើងកាន់អំណាចបន្តជាប្រធានាធិបតីស៊ីរី។

ចាប់តាំងពីបដិវត្តន៍និទាឃរដូវអារ៉ាប់បានកើតឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ២០១១ មកប្រទេសស៊ីរីត្រូវធ្លាក់ចូលទៅក្នុងសង្គ្រាមស៊ីវិលដ៏រ៉ាំរ៉ៃ ដែលបន្តបង្កឱ្យមានវិបត្តិជនភៀសខ្លួនដ៏ធំមួយនៅក្នុងតំបន់ ដោយប្រជាជនប្រមាណ ៦​ លាននាក់ត្រូវបង្ខំចិត្តរត់ចោលផ្ទះសម្បែងដើម្បីគេចវេះពីភ្លើងសង្គ្រាម។ ក្រុមជ្រុលនិយមរដ្ឋឥស្លាមបានផុសឡើង និងកាន់កាប់ទីប្រជុំជនក្នុងប្រទេសស៊ីរីជាច្រើននៅកំឡុងឆ្នាំ២០១៤–២០១៥ មុនពេលត្រូវសហរដ្ឋអាមេរិកប្រកាសបង្កើតសម្ព័ន្ធភាពអន្តរជាតិវាយកម្ទេចក្រុមនោះរលត់ទៅវិញ។ តាំងពីពេលនោះមក ចលនានយោបាយសំខាន់ៗចំនួនបីបានលេចឡើងជាគូបដិបក្ខប្រឆាំងនឹងរបបផ្ដាច់ការត្រកូលអាសាដ នោះរួមមាន៖ រដ្ឋាភិបាលបណ្ដោះអាសន្នស៊ីរី រដ្ឋាភិបាលសង្គ្រោះស៊ីរី​ និងក្រុមរូហាវ៉ា។ នៅចុងឆ្នាំ២០២៤ ការវាយលុកជាបន្តបន្ទាប់ពីសំណាក់ក្រុមចលនាប្រឆាំងចម្រុះនោះបាននាំឱ្យពួកគេកាន់កាប់ទីក្រុង និងទីតាំងសំខាន់ៗជាច្រើននៅក្នុងប្រទេស រហូតដល់ទៅរដ្ឋធានីដាម៉ាស់ និងទីបំផុត របបអាសាដក៏ត្រូវបានផ្ដួលរំលំក្រោមថ្វីដៃក្រុមឧទ្ទាមរួមអស់នោះ។

ស៊ីរីជាប្រទេសមួយ​ដែល​មាន​វាល​ទំនាបសម្បូរជីជាតិ ភ្នំ​ខ្ពស់ៗ និង​វាល​ខ្សាច់គ្របដណ្ដប់ស្ទើរគ្រប់ផ្ទៃប្រទេស។ ប្រទេសស៊ីរីផងដែរ​ជាផ្ទះសម្បែង​របស់​ក្រុម​ជនជាតិ និង​សាសនា​ចម្រុះជាច្រើន។ អារ៉ាប់គឺ​ជា​ក្រុម​ជនជាតិ​ដ៏ធំ​បំផុតនៅក្នុងប្រទេស ខណៈឥស្លាមសាសនិកនិកាយ​ស៊ុននីគឺជា​ក្រុម​សាសនា​ធំបំផុតនៅស៊ីរី។ មុនពេលត្រូវក្រុមឧទ្ទាមវាយ​ក្រុង​ដាម៉ាស់ផ្ដួលរបបអាសាដ ស៊ីរីគឺជា​ប្រទេស​តែ​មួយ​គត់ប៉ុណ្ណោះដែលស្ថិតនៅក្រោមអំណាចរបស់ពួកនិយមនវបាស្ស។ រដ្ឋាភិបាលបាស្សនិយមនោះគឺមានលក្ខណៈផ្តាច់ការដែលអំណាចទាំងប៉ុន្មាននៅក្នុងប្រទេសគឺក្ដោបក្ដាប់ដោយក្រុមគ្រួសារត្រកូលអាសាដ និងក៏ត្រូវបានពិភពខាងក្រៅរិះគន់យ៉ាងគំហុកផងដែរជុំវិញរឿងគាបសង្កត់ប្រជាជនខ្លួនឯង និងឧក្រិដ្ឋកម្មសង្រ្គាមក្រោមរបបអាសាដ។ ស៊ីរីបានជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខបួននៅក្នុងសន្ទស្សន៍រដ្ឋផុយស្រួយប្រចាំឆ្នាំ២០២៤ ដែលនាំឱ្យប្រទេសនេះជាទីកន្លែងដ៏គ្រោះថ្នាក់បំផុតមួយសម្រាប់អ្នកសារព័ត៌មាន។ សេរីភាពសារព័ត៌មាននៅស៊ីរីគឺនៅមានដែនកំណត់ច្រើនដោយមានឈ្មោះជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខពីររាប់ពីក្រោមឡើងលើនៅក្នុងសន្ទស្សន៍សេរីភាពសារព័ត៌មានពិភពលោកប្រចាំឆ្នាំ២០២៤។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ស៊ីរីជាប្រទេសមួយដែលសម្បូរអំពើពុករលួយច្រើនបំផុតនៅក្នុងតំបន់ម៉េណា ហើយបានជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ទាបបំផុតទីពីរនៅទូទាំងសកលលោកក្នុងសន្ទស្សន៍ការយល់ដឹងអំពីអំពើពុករលួយនៅក្នុងឆ្នាំ២០២៣។