រាជវង្សង្វៀន

រាជវង្សង្វៀន ( Chữ Nôm : 茹阮Vietnamese: Nhà Nguyễn  ; Chữ Hán : 阮朝Vietnamese: Nguyễn triều ) គឺជារាជវង្សវៀតណាមចុងក្រោយដែលគ្រប់គ្រងរដ្ឋវៀតណាមបង្រួបបង្រួមដោយឯករាជ្យពីឆ្នាំ១៨០២ ដល់ឆ្នាំ១៨៨៤ ។ ក្នុងអំឡុងពេលនៃអត្ថិភាពរបស់ខ្លួនចក្រភពនេះបានពង្រីកវាតទីទៅភាគខាងត្បូងសម័យទំនើបនៃប្រទេសវៀតណាម កម្ពុជានិងឡាវ តាមរយៈការបន្តនៃសង្គ្រាមណាំទៀងនិងសៀម-វៀតណាម អស់ជាច្រើនសតវត្ស។ បន្ទាប់ពីឆ្នាំ១៨៨៤ អធិរាជង្វៀនបានគ្រប់គ្រងដោយតែងតាំងជាប្រមុខរដ្ឋនៃ អាណាព្យាបាលបារាំង អាណ្ណាម និង តុងកឹង រហូតដល់ខែចុងក្រោយនៃសង្គ្រាមលោកលើកទីពីរ ក្រោយមកពួកគេបានគ្រប់គ្រងអាណាចក្រវៀតណាមរហូតដល់បដិវត្តន៍ខែសីហា ។

រដ្ឋដាយវៀត 大越國 (១៨០២–១៨០៤) រដ្ឋវៀតណាម 越南國 (១៨០៤–១៨៣៩; ១៩៤៥) រដ្ឋដាយណាម 大南國 (១៨៣៩–១៩៤៥)
១៨០២–១៩៤៥
ទង់ជាតិ (ទំព័រគំរូ:ប្រហែលឆ្នាំ១៩២០-១៩៤៥ ) និមិត្តសញ្ញា
ព្រះរាជភ្លេង: Đăng đàn cung ("The Emperor Mounts His Throne")
Heirloom Seal of the Southern Realm Đại Nam thụ thiên vĩnh mệnh truyền quốc tỷ 大南受天永命傳國璽 (1846–1945)
ការ​បែង​ចែក​ផ្នែក​រដ្ឋបាល​នៃ​ប្រទេស​វៀតណាម​ក្នុងរជ្ជកាលស្តេច​មិញម៉ាងឆ្នាំ(1838) ។
ស្ថានភាព	{{#if: ប្រព័ន្ធ​អធិរាជ​ខាងក្នុង​ នៅក្នុងចិន ដៃទន្លេ(១៨០២–១៨៨៤) French protectorate (1884–1945) Puppet state of the Empire of Japan (1945) | ប្រព័ន្ធ​អធិរាជ​ខាងក្នុង​ នៅក្នុងចិន ដៃទន្លេ(១៨០២–១៨៨៤) French protectorate (1884–1945) Puppet state of the Empire of Japan (1945) |រាជាធិបតេយ្យ, អាណាព្យាបាល
ធានី	Phú Xuân (now Huế) 16°28′N 107°36′E
ភាសាផ្លូវការ	វៀតណាម Văn ngôn French (from 1884)
សាសនា	State ideologies: Ruism, ព្រះពុទ្ធសាសនា Minority: Christianity, Folk religion, Hinduism, Islam, and Taoism
រដ្ឋាភិបាល	Absolute monarchy under the French colonial administration (1884–1945) under the Japanese military occupation (1945)
នីតិបញ្ញត្តិ	None (rule by decree)
20 July 1802
- French invasion	1 September 1858
- End of independence	25 August 1883
- Protectorate Treaty	6 June 1884
- Claim independence from France	11 March 1945
ក្រឡាផ្ទៃ
1830	557000 គ.ម២
ប្រជាជន
▪ 1830	10,500,000
▪ 1858	12,031,000
▪ 1890	14,752,000
▪ 1942	25,552,000
រូបិយវត្ថុ	Zinc and copper-alloy cash coins (denominated in phần, văn, mạch, and quán) Silver and gold cash coins and ingots (denominated in phân, nghi, tiền, and lạng / lượng) French Indochinese piastre (from 1885)
Preceded by Succeeded by Tây Sơn dynasty Nguyễn lords 1862: Cochinchina 1883: Annam 1883: Tonkin 1945: Democratic Republic of Vietnam
សព្វថ្ងៃជាផ្នែកនៃ	វៀតណាម ឡាវ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ចិន

រាជវង្សង្វៀនភុកបានបង្កើតការគ្រប់គ្រងដោយសក្តិភូមិលើទឹកដីដ៏ច្រើនជា ម្ចាស់ង្វៀននៅសតវត្សទី១៦ មុនពេលកម្ចាត់រាជវង្សតៃសឺន និងបង្កើតការគ្រប់គ្រងរបស់ចក្រពត្តិនិយមរបស់ពួកគេនៅសតវត្សទី១៩ ។ ការគ្រប់គ្រងរាជវង្សបានចាប់ផ្តើមជាមួយនឹងស្តេចយ៉ាឡុងឡើងសោយរាជ្យនៅឆ្នាំ១៨០២ បន្ទាប់ពីបញ្ចប់រាជវង្សតៃសឺន មុននេះ។ រាជវង្សង្វៀន ត្រូវ​បាន​បារាំង​ស្រូប​យក​ជា​បណ្តើរៗ​ក្នុង​រយៈ​ពេល​ជា​ច្រើន​ទសវត្សរ៍​ក្នុង​ពាក់​កណ្តាល​ចុង​នៃ​សតវត្ស​ទី១៩ ដោយ​ចាប់​ផ្តើម​ដោយ​យុទ្ធនាការ​កូសាំងស៊ីន(កម្ពុជាក្រោម)ក្នុង​ឆ្នាំ១៨៥៨ ដែល​នាំ​ឱ្យ​មាន​ការ​កាន់កាប់​តំបន់​ភាគ​ខាង​ត្បូង​នៃ​ប្រទេស​វៀតណាម។ ស៊េរីនៃសន្ធិសញ្ញាមិនស្មើគ្នាបានធ្វើតាម ទឹកដីដែលកាន់កាប់បានក្លាយទៅជាអាណានិគមរបស់បារាំង កូសាំងស៊ីននៅក្នុងសន្ធិសញ្ញាសៃហ្គនឆ្នាំ១៨៦២ ហើយសន្ធិសញ្ញាហឺ ឆ្នាំ ១៨៦៣ បានផ្តល់ឱ្យបារាំងនូវលទ្ធភាពចូលទៅកាន់កំពង់ផែវៀតណាម និងបង្កើនការគ្រប់គ្រងលើកិច្ចការបរទេសរបស់ខ្លួន។ ទីបំផុតសន្ធិសញ្ញា១៨៨៣ និង១៨៨៤ របស់ហឺ បានបែងចែកទឹកដីវៀតណាមដែលនៅសេសសល់ទៅជាអាណាព្យាបាលរបស់អណ្ណាម និងតុងកឹង ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ រាជវង្សង្វៀនភុក។ នៅឆ្នាំ១៨៨៧ កូសាំងស៊ីន(កម្ពុជាក្រោម) អាណ្ណាម តុងកឹង និងអាណាព្យាបាលបារាំងនៃកម្ពុជាត្រូវបានប្រមូលផ្តុំគ្នាបង្កើតជាឥណ្ឌូចិនបារាំង។

រាជវង្សង្វៀននៅតែជាអធិរាជផ្លូវការរបស់អាណ្ណាម និងតុងកឹងក្នុងឥណ្ឌូចិនរហូតដល់សង្គ្រាមលោកលើកទីពីរ។  ជប៉ុន​បាន​កាន់កាប់​ឥណ្ឌូចិន​ជាមួយ​នឹង​ការ​សហការ​របស់​បារាំង​ក្នុង​ឆ្នាំ១៩៤០ ប៉ុន្តែដោយសារសង្រ្គាមហាក់​ដូចជា​កាន់តែ​បាត់បង់​នោះ​បាន​ផ្តួលរំលំ​រដ្ឋបាល​បារាំង​នៅ​ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៤៥ ហើយ​បាន​ប្រកាស​ឯករាជ្យ​សម្រាប់​ប្រទេស​ដែល​មាន​សមាសភាព។  ចក្រភព​វៀតណាម​ក្រោម​អធិរាជ បាវដាយ ជា​រដ្ឋ​អាយ៉ង​ជប៉ុន​ឯករាជ្យ​មួយ​ក្នុង​អំឡុង​ខែ​ចុង​ក្រោយ​នៃ​សង្រ្គាម។  វាបានបញ្ចប់ជាមួយនឹងការដាក់រាជ្យរបស់ស្តេចបាវដាយ បន្ទាប់ពីការចុះចាញ់របស់ប្រទេសជប៉ុន និងបដិវត្តខែសីហា ដោយការប្រឆាំងអាណានិគមវៀតមិញក្នុងខែសីហា ឆ្នាំ១៩៤៥។ នេះបានបញ្ចប់ការគ្រប់គ្រងរយៈពេល ១៤៣ ឆ្នាំនៃរាជវង្សង្វៀន។