បដិវត្តន៍កុម្មុយនិស្តចិន

ពីវិគីភីឌា
បដិវត្តន៍កុម្មុយនិស្តចិន
中国人民解放战争
(សង្គ្រាមរំដោះប្រជាជនចិន)
第二次國共內戰 / 第二次国共内战
(សង្គ្រាមស៊ីវិលគួមីនតាង–ចិនកុម្មុយនិស្តទី២)
ផ្នែកនៃសង្គ្រាមស៊ីវិលចិន (១៩២៧–១៩៤៩)
ផ្នែកនៃសង្គ្រាមត្រជាក់ (១៩៤៧–១៩៥០)

កងទ័ពរំដោះប្រជាជនចិននៅលើវិមានប្រធានាធិបតីនៅទីក្រុងណានជីងក្នុងឆ្នាំ១៩៤៩។
កាលបរិច្ឆេទ ១៩៤៥–១៩៥០[lower-alpha ១][lower-alpha ២]
(៤ ឆ្នាំ, ៤ ខែ, ១ សប្តាហ៍)
ទីតាំង ប្រទេសចិន
លទ្ធផល
ភាគីសង្គ្រាម

គាំទ្រដោយ៖
ប្លុកខាងកើត


គាំទ្រដោយ៖
ប្លុកខាងលិច

មេបញ្ជាការ និង មេដឹកនាំ
កម្លាំង
  • ១,២៧០,០០០ (កញ្ញា ១៩៤៥)
  • ២,៨០០,០០០ (មិថុនា ១៩៤៨)
  • ៤,០០០,០០០ (មិថុនា ១៩៤៩)
  • ៤,៣០០,០០០ (មិថុនា ១៩៤៦)
  • ៣,៦៥០,០០០ (មិថុនា ១៩៤៦)
  • ១,៤៩០,០០០ (មិថុនា ១៩៤៩)
សហេតុភាព និង ការខាងបង់
២៥០,០០០ នាក់ក្នុងយុទ្ធនាការចំនួនបី ១.៥ លាននាក់ក្នុងយុទ្ធនាការចំនួនបី[៣]

បដិវត្តន៍កុម្មុយនិស្តចិន, ត្រូវបានគេស្គាល់នៅចិនដីគោកថា សង្គ្រាមរំដោះ (ចិនសម័យ: 解放战争; ចិនបុរាណ: 解放戰爭; ភិងអ៊ិង: Jiěfàng Zhànzhēng), គឺជាជម្លោះយោធាដែលដឹកនាំដោយបក្សកុម្មុយនិស្តចិននិងលោកប្រធានម៉ៅសេទុង ហើយជាលទ្ធផល ប្រទេសចិនត្រូវក្លាយជារដ្ឋកុម្មុយនិស្តដោយមានឈ្មោះថា សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន។ បដិវត្តន៍នេះបានចាប់ផ្តើមនៅឆ្នាំ១៩៤៦ ក្រោយពីសង្គ្រាមចិន–ជប៉ុនលើកទី២ (១៩៣៧–៤៥) បានបញ្ចប់ ហើយវាត្រូវជាព្រឹត្តិការណ៍ផ្នែកទីពីរនៃសង្គ្រាមស៊ីវិលចិន (១៩៤៥–៤៩)។[៤]

សាវតារប្រវត្តិសាស្ត្រ[កែប្រែ]

ប្រវត្តិវិទូមួយចំនួនបាននិយាយថាដើមហេតុនៃបដិវត្តន៍កុម្មុយនិស្តចិនគឺកើតមកពីវិសមភាពនៅក្នុងសង្គមចិនដែលមានអត្ថិភាពចាប់តាំងពីចុងសម័យនៃរាជវង្សឆេងមកម្លេះដោយនៅសម័យនោះ អត្រាថ្លៃឈ្នួលគឺមានកម្រិតខ្ពស់ចំណែកឯពន្ធដែលបានបង់ដោយប្រជាពលរដ្ឋគឺត្រូវបានធ្លាក់ទៅក្នុងដៃមេភូមិ និងម្ចាស់ដីធ្លីទាំងស្រុង។ អ្នកប្រវត្តិវិទូម្នាក់បានបញ្ហាញស្ថិតិមួយថា"ប្រជាកសិករចិនប្រមាណតែដប់ភាគរយប៉ុណ្ណោះដែលបានកាន់កាប់ដី ២/៣ នៃផ្ទៃដីសរុប"។[៥] ប្រវត្តិវិទូទាំងនេះបានបន្ថែមទៀតថា ប្រទេសចិនកាលនុះគឺកំពុងស្ថិតនៅក្រោមសម្ពាធយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរពីមហាអំណាចអាណានិគមលោកខាងលិច និងប្រទេសជប៉ុន ហើយម៉្យាងទៀតចិនត្រូវប្រឈមនឹងការវាយប្រហារពីគ្រប់ទិសទី (ឧទាហរណ៍៖ សង្គ្រាមអាភៀន) និងត្រូវបង្ខំឱ្យចុះលើសន្ធិសញ្ញាវិសមភាពជាច្រើន។ រួមទាំងបញ្ហាផ្ទៃក្នុងផង ឥទ្ធិពលនិងអំណាចប្រទេសចិនបានធ្លាក់ចុះយ៉ាងដុនដាប។ ទាំងអស់នេះបានបណ្តុះឱ្យប្រជាជនចិនជាច្រើននាក់បានមកប្រកាន់លទ្ធិជាតិនិយម និងឆ្វេងនិយម[ត្រូវការអំណះអំណាង]

បន្ទាប់ពីភាពចលាចលនៅក្នុងប្រទេសនិងការដាក់សម្ពាធជាច្រើនពីបរទេសដែលបានធ្វើឱ្យរដ្ឋឆេងចុះខ្សោយ មន្ត្រីយោធាចិនថ្មីៗក៏បាននាំគ្នាងើបបះបោរ (បដិវត្តន៍ចិនឆ្នាំ១៩១១) ផ្តួលរំលំរបបរាជានិយមចិនដែលមានអាយុកាលជាង ២,០០០ ឆ្នាំនិងជំនួសមកវិញនូវរបបសាធារណរដ្ឋ[៦] ពេលសង្គ្រាមលោកលើកទី១ និងបដិវត្តន៍ខែតុលានៅរុស្ស៊ីបានបញ្ចប់ ចលនាតស៊ូពលកម្មនៅចិនក៏ចាប់ផ្តើមរីករាលដាលពេញផ្ទៃប្រទេសដោយពលករកម្មករទាំងអស់បានខិតខំប្រឹងប្រែងតវ៉ាជាមួយនឹងរដ្ឋាភិបាលក្នុងគោលបំណងចង់តម្លើងប្រាក់ឈ្នួលធ្វើការ។ នៅទីក្រុងស៊ាងហៃ អំពើកូដកម្មប្រមាណ ៤៥០ ករណីបានផ្ទុះឡើងរវាងឆ្នាំ១៩១៩ និងឆ្នាំ១៩២៣។[៧]

ប្រវត្តិទូបារាំងម្នាក់ឈ្មោះលូស៊ីអង់ ប៊ីនកូបានសួរសំណួរមួយថា តើបដិវត្តន៍នេះអាចមានអ្វីទាក់ទងជាមួយនឹងចក្រពត្តិនិយមឬ"សក្តិភូមិនិយម"។ លោកបានចង្អុលបង្ហាញថាបក្សកុម្មុយនិស្តចិនមិនសូវជាទទួលបានលាភជោគជ័យអ្វីទេមុនការឈ្លានពានរបស់ជប៉ុននៅក្នុងឆ្នាំ១៩៣៧។ មុនពេលសង្គ្រាម ប្រជាកសិករគឺមិនទាន់បានត្រៀមខ្លួនសម្រាប់បដិវត្តន៍អ្វីនោះទេព្រោះថាបើពួកគេចូលក្នុងចលនាបដិវត្តន៍នោះ សេដ្ឋកិច្ចកសិកម្មចិនអាចនឹងដួលរលំ។ ប៉ុន្តែអ្វីដែលសំខាន់ជាងនេះនុះគឺលទ្ធិជាតិនិយម៖ "វាគឺជាសង្គ្រាម (ជាមួយជប៉ុន) ដែលបានប្រមូលកសិករទាសករនិងប្រទេសចិនទាំងមូលឱ្យធ្វើបដិវត្តន៍ ហើយបក្សកុម្មុយនិស្តចិនក៏ចាប់ផ្តើមមានប្រជាប្រិយភាពឡើងពីពេលនោះដែរ។" ចលនាបដិវត្តន៍កុម្មុយនិស្តចិនគឺមានគោលលទ្ធិនិងគោលបំណងដ៏វែងឆ្ងាយ ហើយនិងយុទ្ធសាស្ត្រនយោបាយច្បាស់លាស់។ ទាំងអស់នេះបានអនុញ្ញាតឱ្យចលនាកុម្មុយនិស្តអាចសម្របខ្លួនទៅតាមគ្រប់ស្ថានភាពនិងកាលៈទេសៈដែលកើតមាននៅប្រទេសចិន។

ការស្ថាបនាបក្សកុម្មុយនិស្តចិន[កែប្រែ]

គណបក្សកុម្មុយនិស្តចិន (គកច) ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ១៩២១ ពោលគឺអំឡុងពេលដែលចលនា ៤ ឧសភាកំពុងសកម្ម ហើយម៉ៅសេទុងបានចាត់ទុកវាជាថ្ងៃកំណើតនៃលទ្ធិកុម្មុយនិស្តនៅចិន។[៨]

គកច បានចងសម្ព័ន្ធភាពជាមួយគួមីនតាងដែលជាគណបក្សជាតិនិយមចិនប៉ុន្តែមិនសូវទទួលបានផលអ្វីប៉ុន្មានទេ។ នៅឆ្នាំ១៩២៧ សម្ព័ន្ធភាពនេះក៏បានបែកបាក់ហើយក្រុមកុម្មុយនិស្តក៏ក្លាយជាអ្នករងគ្រោះពីវិសុទ្ធកម្មនយោបាយដែលប្រព្រឹត្តិធ្វើឡើងដោយគណបក្សគួមីនតាងក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកចាង កាយចៀក[៩] ក្រោយឆ្នាំ១៩២៧ ពួកកុម្មុយនិស្តបានរត់ទៅកាន់ទីជនបទហើយបានកសាងមូលដ្ឋានបក្ស/ទ័ពនៅពាសពេញប្រទេសចិន។ អំឡុងពេលចិនត្រូវរងការឈ្លានពានពីប្រទេសជប៉ុន ពួកកុម្មុយនិស្តបានឈ្លាតឱកាសបង្កើតមូលដ្ឋានបន្ថែមនៅក្នុងតំបន់ដែលកាន់កាប់ដោយកងទ័ពជប៉ុនហើយថែមទាំងតាំងទីបញ្ជាការខ្លួននៅទីនោះផងដែរ។[១០]

សង្គ្រាមស៊ីវិលចិន ឆ្នាំ១៩៤៥–១៩៤៩[កែប្រែ]

ពួកជាតិនិយមមានគុណសម្បត្តិទាំងខាងចំនួនកងទ័ពនិងគ្រឿងសព្វាវុធ មានទឹកដីធំទូលាយ មានចំនួនប្រជាជនច្រើន និងទទួលបានការគាំទ្រឥតឈប់ឈរពីអន្តរជាតិ។ ក្រុមបក្សពួកកុម្មុយនិស្តវិញបានចាប់ផ្តើមមានវត្តមាននៅម្តុំភាគខាងជើងនិងភាគពាយព្យនៃប្រទេសចិន។ កងទ័ពជាតិនិយមចិនជាច្រើននាក់ដែលទទួលបានការបណ្តុះបណ្តាលយ៉ាងល្អិតល្អន់ត្រូវបានកម្ចាត់ចោលនៅក្នុងសង្គ្រាមជាមួយនឹងកងទ័ពជប៉ុនដែលបំពាក់ដោយគ្រឿងសស្ត្រាវុធទំនើបៗនិងល្អប្រសើរជាង ចំណែកឯពួកកុម្មុយនិស្តវិញគឺទទួលរងនូវការខាតបង់តិចតួចបំផុត។ ពេលសង្គ្រាមស៊ីវិលលើកទី២ បានផ្ទុះឡើង ក្រុមកុម្មុយនិស្តចិនត្រូវបានគាំទ្រនិងផ្តល់ជំនួយដោយសហភាពសូវៀត ចំណែកឯសហរដ្ឋអាមេរិកវិញបានផ្តល់ជំនួយដល់ក្រុមជាតិនិយមចិនដោយផ្គត់ផ្គង់ពួកគេនូវគ្រឿងអាវុធយោធាដែលមានតម្លៃប្រមាណរាប់រយលានដុល្លារក៏ដូចជាបញ្ជូនទ័ពជាតិនិយមតាមផ្លូវអាកាសពីតំបន់ចិនកណ្តាលទៅម៉ាន់ជូរីក្នុងគោលបំណងដណ្តើមតំបន់នោះពីពួកកុម្មុយនិស្ត។ លោកចាង កាយចៀកបានប្រមូលទ័ពរបស់លោកត្រៀមប្រឈមជាមួយនឹងកងទ័ពរំដោះប្រជាជនចិននៅក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ប្រយុទ្ធគ្នាមួយនៅឡៅស៊ីអំឡុងរដូវស្លឹកឈើជ្រុះនៃឆ្នាំ១៩៤៨។ កម្លាំងរបស់កងទ័ពជាតិនិយមនៅខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៤៦ មានចំនួន ៤,៣ លាននាក់ដែលក្នុងនោះមាន ២,៣ លាននាក់ត្រូវបានបណ្តុះបណ្តាលយ៉ាងល្អនិងត្រៀមរួចជាស្រាច់សម្រាប់ការប្រយុទ្ធចល័តនៅទូទាំងប្រទេស។[១១][១២][១៣] ក្រឡេកមកមើលសមរភូមិឡៅស៊ីវិញ ទោះបីជាចិនជាតិនិយមមានគុណសម្បត្តិច្រើនក៏ដោយក៏នូវតែច្បាំងចាញ់ក្រុមកុម្មុយនិស្ដដដែរហើយក្រោយពីពេលនោះមក ក្រុមជាតិនិយមចិនក៏ចាប់ផ្តើមដកថយបន្តិចម្តងៗទៅតំបន់ភាគខាងត្បូង។

លទ្ធផល[កែប្រែ]

នៅថ្ងៃទី១ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៤៩ ប្រធានបក្សម៉ៅសេទុងបានប្រកាសបង្កើតសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនឡើងនៅឯទីលានធានអានមិន។ ខណៈពេលដែលចាង កាយចៀកនិងទ័ពប្រមាណ ៦០០,០០០ នាក់ជាមួយនឹងប្រជាជនស្មោះស្ម័គ្រប្រមាណ ២ លាននាក់បាននាំគ្នារត់ភៀសខ្លួនទៅលើកោះតៃវ៉ាន់។ ចាប់ពីពេលនោះមក ការតស៊ូប្រឆាំងនឹងពួកកុម្មុយនិស្តនៅលើទឹកដីចិនដីគោកក៏ចាប់ផ្តើមស្រុតចុះជាលំដាប់។ បន្តិចក្រោយមក ក្រុមកុម្មុយនិស្តចិនបានផ្តើមការប្រយុទ្ធនៅសមរភូមិជីនមិនក្នុងការប៉ុនប៉ងចង់ដណ្តើមកាន់កាប់កោះជីនមិនពីពួកជាតិនិយមប៉ុន្តែលទ្ធផលត្រូវបរាជ័យ។ នៅអំឡុងខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៤៩ ចាង កាយចៀកបានប្រកាសពីអត្ថិភាពនៃរដ្ឋតៃវ៉ាន់និងតាងរដ្ឋធានីបណ្តោះអាសន្ននៅទីក្រុងតៃប៉ិ ហើយបានបន្តអះអាងថារដ្ឋាភិបាលរបស់លោកគឺជារដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់តែមួយគត់នៃប្រទេសចិនខណៈដែលរដ្ឋាភិបាលនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនបានខិតខំអំពាវនាវឱ្យមានការបង្រួបបង្រួមជាតិ។ ការប្រយុទ្ធតទល់ជាងចុងក្រោយបង្អស់រវាងកងកម្លាំងជាតិនិយមនិងកុម្មុយនិស្តបានបញ្ចប់ដោយក្រុមកុម្មុយនិស្តបានសម្រេចចូលកាន់កាប់កោះហៃណាននៅខែឧសភាឆ្នាំ ១៩៥០។ នៅខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៥០ ការផ្ទុះឡើងនៃសង្គ្រាមកូរ៉េបាននាំឱ្យរដ្ឋាភិបាលអាមេរិកដាក់កងនាវាទី ៧ របស់ខ្លួននៅច្រកសមុទ្រតៃវ៉ាន់ដើម្បីការពារកុំអោយភាគីទាំងសងខាងបន្តវាយប្រហារគ្នាទៀត។[១៤]

កំណត់សម្គាល់[កែប្រែ]

  1. ជម្លោះនេះមិនមានកាលបរិច្ឆេទបញ្ចប់ជាផ្លូវការទេ។ ទោះជាយ៉ាងណា ប្រវត្តិវិទូបានយល់ស្របជាទូទៅថាភ្លើងសង្គ្រាមបានថយចុះបន្ទាប់ពីសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនបានយកកោះកន្ទុយមូសដែលត្រូវជាកោះចុងក្រោយដែលកាន់កាប់ដោយសាធារណរដ្ឋចិននៅប្រជុំកោះវ៉ានសាន[១]
  2. កុបកម្មអ៊ីស្លាមគួមីនតាងប្រឆាំងនឹងការគ្រប់គ្រងរបស់សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនបានបន្តនៅខេត្តហ្គានស៊ូ ឆេងហៃ នីងសៀរ ស៊ីនជាំង យូណាន រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៥៨។

ឯកសារយោង[កែប្រែ]

អាគតដ្ឋាន[កែប្រែ]

  1. Westad, Odd (2003). Decisive Encounters: The Chinese Civil War, 1946–1950. Stanford University Press. p. 305. ល.ស.ប.អ. 978-0-8047-4484-3. https://archive.org/details/decisiveencounte00west។ បានយកមក 2019-03-08. "last major GMD stronghold." 
  2. ២,០ ២,១ (2007年)"1946~1947年美国对华军火禁运的几个问题". 美國研究 (第3期).
  3. Lynch, Michael (2010). The Chinese Civil War 1945–49. Osprey Publishing. p. 91. ល.ស.ប.អ. 978-1-84176-671-3. https://books.google.com/books?id=rkJYue5dCJgC&pg=PA91។ បានយកមក 2015-11-15. [តំណភ្ជាប់ខូច]
  4. “Chinese Civil War of 1945–49”, Dictionary of Wars (2007), Third Edition, George Childs Cohn, Ed., pp. 121–122.
  5. Roberts, John Peter (2016-01-21). China: From Permanent Revolution to Counter-Revolution. Wellred. ល.ស.ប.អ. 9781900007634. https://books.google.com/books?id=dXt7jwEACAAJ. 
  6. Li, Xiaobing. [2007] (2007). A History of the Modern Chinese Army. University Press of Kentucky. ISBN 0-8131-2438-7, ISBN 978-0-8131-2438-4. pp. 13, 26–27.
  7. Dirlik, Arif (1989). The Origins of Chinese Communism. Oxford University Press. ល.ស.ប.អ. 9780195054545. https://archive.org/details/originsofchinese00dirl. "The Origins of Chinese Communism." 
  8. "World Policy Journal - Summer 2005". World Policy (in American English). Archived from the original on 2018-07-0. Retrieved 2018-12-10. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help); More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help)
  9. Hunt, Michael H. (2015). The World Transformed 1945 to the present. Oxford University Press. p. 113. ល.ស.ប.អ. 978-0-19-937102-0. 
  10. Patrick Fuliang Shan, “Local Revolution, Grassroots Mobilization and Wartime Power Shift to the Rise of Communism,” in Xiaobing Li (ed.), Evolution of Power: China’s Struggle, Survival, and Success, Lexington and Rowman & Littlefield, 2013, pp. 3–25.
  11. (ជាzh). p. 374. 
  12. (ជាzh). p. 12. 
  13. (ជាzh). p. 450. 
  14. "Army Department Teletype conference, ca. June 1950". Harry S. Truman Library and Museum. US Department of Defense. Archived from the original on 6 វិច្ឆិកា 2018. Retrieved 2015-04-14. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help)

ប្រភព[កែប្រែ]