កូរ៉េខាងជើង

ពីវិគីភីឌា
សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតប្រជាធិបតេយ្យកូរ៉េ
조선민주주의인민공화국 (ភាសាកូរ៉េ)
បាវចនា
강성대국
"ប្រទេសដែលចម្រើនខ្លាំងក្លា"
ភ្លេងជាតិ
애국가
"ចម្រៀងស្នេហាជាតិ"
ទីតាំងប្រទេសកូរ៉េខាងជើង (ក្រហម) នៅលើភូគោល
ទីតាំងប្រទេសកូរ៉េខាងជើង (ក្រហម) នៅលើភូគោល
រដ្ឋធានី
និង ទីក្រុងធំបំផុត
ព្យុងយ៉ាង
39°2′N 125°45′E / 39.033°N 125.750°E / 39.033; 125.750
ភាសាផ្លូវការភាសាកូរ៉េ
អក្សរផ្លូវការឆូសន់ហ្គឹល[១]
សាសនា
រដ្ឋាភិបាលសាធារណរដ្ឋឯកបក្សប្រកាន់លទ្ធិជូឆេក្រោមរបបផ្តាច់ការ[២][៣][៤][៥]
គីម ជុងអ៊ុន
ឆូ រ្យ៉ុងហេ
ផាក ប៉ុងជូ
គីម តុកហុន
ផាក អ៊ីនឆុល
នីតិបញ្ញត្តិសភាប្រជាជនកំពូល
និម្មិតកម្ម
៨ កុម្ភៈ ១៩៤៦
២២ កុម្ភៈ ១៩៤៧
- រដ្ឋបានបង្កើតឡើងជាផ្លូវការ
៩ កញ្ញា ១៩៤៨
២៧ ធ្នូ ១៩៧២
- ទទួលស្គាល់ដោយ អសប
១៧ កញ្ញា ១៩៩១
២៧ មេសា ២០១៨
ក្រឡាផ្ទៃ
- ផ្ទៃសរុប
១២០,៥៤០ គ.ម   (ទី៩៧)
- ផ្ទៃទឹក (%)
០.១១
ប្រជាជន
- ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២២)
២៥,៩៥៥,១៣៨[៦] (ទី៥៥)
- ជំរឿន (ឆ្នាំ ២០០៨)
២៤,០៥២,២៣១[៧]
២១២ នាក់/គ.ម   (ទី៤៥)
GDP (PPP)ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០១៥)
- សរុប
៤០ ពាន់លានដុល្លារ[៨]
- ក្នុងម្នាក់
១,៨០០ ដុល្លារ[៩]
GDP (ចារឹក)ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០១៩)
- សរុប
១៦ ពាន់លានដុល្លារ[១០]
- ក្នុងម្នាក់
៤៦០ ដុល្លារ
រូបិយវត្ថុវ៉ុនប្រជាជនកូរ៉េ (₩) (KPW)
ល្វែងម៉ោងUTC+៩ (ម៉ោងព្យុងយ៉ាង[១១])
ទម្រង់កាលបរិច្ឆេទ
ទិសបើកបរស្តាំ
កូដហៅទូរស័ព្ទ+៨៥០[១២]
ដែនកម្រិតខ្ពស់.kp[១៣]

ប្រទេសកូរ៉េខាងជើង ដោយមានឈ្មោះជាផ្លូវការថា សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតប្រជាធិបតេយ្យកូរ៉េ គឺជាប្រទេសមួយស្ថិតនៅភូមិភាគអាស៊ីបូព៌ា។ ប្រទេសនេះមានព្រំដែនជាប់ប្រទេសចិន និងរុស្ស៊ីនៅភាគខាងជើង និងប៉ែកខាងត្បូងជាប់នឹងប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូងត្រង់តំបន់គ្មានយោធាកូរ៉េ។ នៅភាគខាងលិចនៃប្រទេសកូរ៉េខាងជើងមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងឆកសមុទ្រកូរ៉េ និងសមុទ្រលឿង រីឯខាងកើតជាប់នឹងសមុទ្រជប៉ុន។ ដូចសមភាគីខាងត្បូងរបស់ខ្លួនដែរ កូរ៉េខាងជើងគឺតែងតែអះអាងថាខ្លួនគឺជារដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់នៃឧបទ្វីបកូរ៉េទាំងមូលនិងរួមទាំងបណ្តុំកោះតូចៗនៅជុំវិញផង។ ព្យុងយ៉ាងគឺជារដ្ឋធានីនិងទីក្រុងធំបំផុតនៃប្រទេសកូរ៉េខាងជើង។

នៅឆ្នាំ១៩១០ ទឹកដីកូរ៉េត្រូវបានបញ្ចូលទៅជាផ្នែកនៃចក្រភពជប៉ុនហើយបន្ទាប់ពីជប៉ុនបានចាញ់សង្គ្រាមលោកលើកទី២ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៤៥ ប្រជាជាតិកូរ៉េក៏ត្រូវបានបែងចែកជាពីរតំបន់ដាច់ពីគ្នានៅត្រង់ខ្សែស្របទី៣៨ ដោយភាគខាងជើងត្រូវស្ថិតនៅក្រោមការកាន់កាប់របស់សហភាពសូវៀត និងភាគខាងត្បូងត្រូវស្ថិតនៅក្រោមសហរដ្ឋអាមេរិក។ កិច្ចចរចាដើម្បីបង្រួបបង្រួមជាតិត្រូវទទួលបរាជ័យហើយទីបំផុតនៅឆ្នាំ១៩៤៧ រដ្ឋាភិបាលថ្មីៗក៏បានបង្កើតឡើងដោយខាងជើងត្រូវស្ថិតនៅក្រោមរដ្ឋាភិបាលសង្គមនិយមរីឯខាងត្បូងត្រូវស្ថិតនៅក្រោមរបបមូលធននិយម។ មុនបង្កើតចេញជារដ្ឋមួយផ្លូវការ កូរ៉េខាងជើងត្រូវឆ្លងកាត់រដ្ឋាភិបាលបណ្តោះអាសន្នចំនួនបួនគឺ៖ សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកូរ៉េ រដ្ឋបាលស៊ីវិលសូវៀត គណៈកម្មាធិការប្រជាជនបណ្តោះអាសន្ននៃកូរ៉េខាងជើង និងគណៈកម្មាធិការប្រជាជនកូរ៉េខាងជើងសង្គ្រាមកូរ៉េបានផ្ទុះឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៥០ ដោយមានកូរ៉េខាងជើងជាអ្នកផ្តើមការឈ្លានពានដំបូងហើយសង្គ្រាមមួយនេះបានអូសបន្លាយរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៥៣។ យុទ្ធសន្តិភាពកូរ៉េត្រូវបានចុះនៅក្រោយសង្គ្រាមហើយតំបន់គ្មានយោធាក៏បានបង្កើតឡើងប៉ុន្តែគ្មានសន្ធិសញ្ញាសន្តិភាពជាផ្លូវការណាត្រូវបានចុះដោយប្រទេសទាំងពីរឡើយ។

ភូមិសាស្ត្រ[កែប្រែ]

ផែនទីភូមិសាស្ត្រនៃប្រទេសកូរ៉េខាងជើង

កូរ៉េខាងជើងកាន់កាប់ផ្នែកខាងជើងនៃឧបទ្វីបកូរ៉េ ដែលស្ថិតនៅចន្លោះរយៈទទឹង 37° និង 43°N និងបណ្តោយ 124° និង 131°E គ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដី 120,540 គីឡូម៉ែត្រការ៉េ (46,541 sq mi)[១៤] នៅភាគខាងលិចរបស់វាមានសមុទ្រលឿង និងឆកសមុទ្រកូរ៉េ ហើយនៅភាគខាងកើតរបស់វាស្ថិតនៅលើប្រទេសជប៉ុនឆ្លងកាត់សមុទ្រជប៉ុន

ភ្នំគុមកាំង
ឆ្នេរសមុទ្រកូរ៉េខាងជើងនៅជិតទីក្រុងហាមហ៊ុង

ភ្ញៀវអឺរ៉ុបដំបូងទៅកាន់ប្រទេសកូរ៉េបានកត់សម្គាល់ថា ប្រទេសនេះប្រហាក់ប្រហែលនឹងសមុទ្រនៅក្នុងបឹងដ៏ខ្លាំងមួយ ដោយសារតែជួរភ្នំជាបន្តបន្ទាប់ជាច្រើនដែលកាត់កាត់ឧបទ្វីបនេះ[១៥] ប្រហែល 80 ភាគរយនៃប្រទេសកូរ៉េខាងជើងមានភ្នំ និងតំបន់ខ្ពង់រាប បំបែកដោយជ្រលងជ្រៅ និងតូចចង្អៀត។ ភ្នំទាំងអស់នៃឧបទ្វីបកូរ៉េដែលមានកម្ពស់ 2,000 ម៉ែត្រ (6,600 ហ្វីត) ឬច្រើនជាងនេះ មានទីតាំងនៅប្រទេសកូរ៉េខាងជើងចំណុចខ្ពស់បំផុតនៅក្នុងប្រទេសកូរ៉េខាងជើងគឺភ្នំផែកទូដែលជាភ្នំភ្នំភ្លើងដែលមានកម្ពស់ 2,744 ម៉ែត្រ (9,003 ហ្វីត) ពីលើនីវ៉ូទឹកសមុទ្រ[១៥] ភ្នំផែកទូត្រូវបានចាត់ទុកថាជាកន្លែងពិសិដ្ឋដោយជនជាតិកូរ៉េខាងជើង ភ្នំ Paektu មានសារសំខាន់ក្នុងវប្បធម៌កូរ៉េ ហើយត្រូវបានបញ្ចូលក្នុងរឿងព្រេងនិទានដ៏ឧឡារិក និងការគោរពបុគ្គលិកលក្ខណៈជុំវិញរាជវង្សគីម[១៦] ជាឧទាហរណ៍ បទចម្រៀង "យើងនឹងទៅភ្នំផែកទូ (가리라 백두산으로)" ច្រៀងសរសើរលោក គីម ជុងអ៊ុន និងរៀបរាប់អំពីដំណើរកម្សាន្តទៅកាន់ភ្នំ ជួរលេចធ្លោផ្សេងទៀតគឺជួរហាមក្យុងនៅភាគឦសានបំផុត និងជួរភ្នំរ៉ាងរីមដែលមានទីតាំងនៅភាគខាងជើងភាគកណ្តាលនៃប្រទេសកូរ៉េខាងជើង ភ្នំគុមកាំងក្នុងជួរថែបែកដែលលាតសន្ធឹងទៅប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង មានភាពល្បីល្បាញដោយសារភាពស្រស់ស្អាត[១៥]

វាលទំនាបឆ្នេរសមុទ្រធំទូលាយនៅភាគខាងលិច ហើយមិនបន្តនៅខាងកើតប្រជាជនភាគច្រើនរស់នៅក្នុងតំបន់ទំនាប និងតំបន់ទំនាប យោងតាមរបាយការណ៍របស់កម្មវិធីបរិស្ថានរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិក្នុងឆ្នាំ 2003 ព្រៃឈើគ្របដណ្តប់ជាង 70 ភាគរយនៃប្រទេស ដែលភាគច្រើននៅលើជម្រាលភ្នំ[១៧] ប្រទេសកូរ៉េខាងជើងមានពិន្ទុមធ្យមនៃសន្ទស្សន៍សុចរិតភាពទេសភាពព្រៃឈើឆ្នាំ 2019 នៃ 8.02/10 ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ទី 28 នៅទូទាំងពិភពលោកក្នុងចំណោម 172 ប្រទេស[១៨] ទន្លេដែលវែងជាងគេគឺទន្លេអាមណុក (យ៉ាលូ) ដែលហូរសម្រាប់ 790 គីឡូម៉ែត្រ (491 ម៉ាយ)[១៩] ប្រទេសនេះមានតំបន់ដីគោកចំនួនបីគឺ: ព្រៃស្លឹកឈើជ្រុះកូរ៉េកណ្តាល, ព្រៃចម្រុះភ្នំឆាងប៉ៃ, និងព្រៃចម្រុះម៉ានជូរី[២០]

អាកាសធាតុ[កែប្រែ]

ផែនទីកូរ៉េខាងជើងនៃចំណាត់ថ្នាក់អាកាសធាតុកូប៉េន

កូរ៉េ​ខាង​ជើង​ជួប​ប្រទះ​ការ​រួម​បញ្ចូល​គ្នា​នៃ​អាកាស​ធាតុ​ទ្វីប និងអាកាសធាតុមហាសមុទ្រ[១៧][២១] ប៉ុន្តែប្រទេសភាគច្រើនជួបប្រទះអាកាសធាតុទ្វីបសើមនៅក្នុងគ្រោងការណ៍ចំណាត់ថ្នាក់អាកាសធាតុកូប៉េន រដូវរងានាំមកនូវអាកាសធាតុច្បាស់លាស់ លាយឡំជាមួយព្យុះព្រិល ដែលជាលទ្ធផលនៃខ្យល់ភាគខាងជើង និងភាគពាយ័ព្យ ដែលបក់មកពីស៊ីបេរី[២១] រដូវក្តៅទំនងជាជាពេលវេលាក្តៅបំផុត សើមបំផុត និងភ្លៀងបំផុតនៃឆ្នាំ ដោយសារខ្យល់មូសុងភាគខាងត្បូង និងភាគអាគ្នេយ៍ ដែលនាំខ្យល់សំណើមពីមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក ប្រហែល 60 ភាគរយនៃទឹកភ្លៀងទាំងអស់កើតឡើងចាប់ពីខែមិថុនាដល់ខែកញ្ញា[២១] រដូវផ្ការីក និងរដូវស្លឹកឈើជ្រុះ គឺជារដូវអន្តរកាលរវាងរដូវក្តៅ និងរដូវរងា សីតុណ្ហភាពខ្ពស់ និងទាបជាមធ្យមប្រចាំថ្ងៃសម្រាប់ទីក្រុងព្យុងយ៉ាងគឺ −3 និង −13 °C (27 និង 9 °F) ក្នុងខែមករា និង 29 និង 20 °C (84 និង 68 °F) ក្នុងខែសីហា[២១]

បំណែងចែករដ្ឋបាល[កែប្រែ]

ផែនទី ឈ្មោះ ភាសាកូរ៉េ

(ឆូសនហ្គឺល)

Administrative seat
ទីក្រុងដែលគ្រប់គ្រងដោយផ្ទាល់ (직할시, chikhalsi)
1 ព្យុងយ៉ាង 평양직할시 (ខណ្ឌឈុង)
ទីក្រុងពិសេស (특별시, teukbyeolsi)
2 រ៉ាសុន 라선특별시 (ខណ្ឌរ៉ាជីន)
ខេត្ត (도, do)
3 ព្យុងអានខាងត្បូង 평안남도 ព្យុងសុង
4 ព្យុងអានខាងជើង 평안북도 ស៊ីនអ៊ុយជូ
5 ឆាកាំង 자강도 ខាងក្យេ
6 ហ្វាងហែខាងត្បូង 황해남도 ហែជូ
7 ហ្វាងហែខាងជើង 황해북도 សារីវ៉ុន
8 ខេត្តកាំងវ៉ុន 강원도 វ៉ុនសាន
9 ហាមក្យុងខាងត្បូង 함경남도 ហាមហ៊ុង
10 ហាមក្យុងខាងជើង 함경북도 ឆុងជីន
11 រ្យ៉ាងកាំង 량강도 ហ្យេសាន
 
ទីក្រុង ឬទីប្រជុំជនធំបំផុតនៅក្នុងកូរ៉េខាងជើង
ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ផ្នែករដ្ឋបាល ប្រជ. ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ផ្នែករដ្ឋបាល ប្រជ.
ព្យុងយ៉ាង
ព្យុងយ៉ាង
ហាមហ៊ុង
ហាមហ៊ុង
1 ព្យុងយ៉ាង ទីក្រុងព្យុងយ៉ាង 3,255,288 11 ស៊ុនឆុន ព្យុងអានខាងត្បូង 297,317 ឆុងជីន
ឆុងជីន
ណាំប៉ូ
ណាំប៉ូ
2 ហាមហ៊ុង ហាមក្យុងខាងត្បូង 768,551 12 ព្យុងសុង ព្យុងអានខាងត្បូង 284,386
3 ឆុងជីន ហាមក្យុងខាងជើង 667,929 13 ហែជូ ហ្វាងហែខាងត្បូង 273,300
4 ណាំប៉ូ ខេត្តព្យុងអានខាងត្បូង 366,815 14 ខាងក្យេ ឆាកាំង 251,971
5 វ៉ុនសាន កាំងវ៉ុន 363,127 15 អានជូ ព្យុងអានខាងត្បូង 240,117
6 ស៊ីនអ៊ុយជូ ព្យុងអានខាងជើង 359,341 16 ថុកឆុន ព្យុងអានខាងត្បូង 237,133
7 ថានឆុន ហាមក្យុងខាងត្បូង 345,875 17 គីមឆែក ហាមក្យុងខាងជើង 207,299
8 កែឆុន ព្យុងអានខាងត្បូង 319,554 18 រ៉ាសុន តំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេសរ៉ាសុន 196,954
9 កែសុង ហ្វាងហែខាងជើង 308,440 19 គូសុង ព្យុងអានខាងជើង 196,515
10 សារីវ៉ុន ហ្វាងហែខាងជើង 307,764 20 ហ្យេសាន រ្យ៉ាងកាំង 192,680

កំណត់សម្គាល់[កែប្រែ]

  1. កូរ៉េខាងជើងជាអទេវនិយមរដ្ឋ

ឯកសារយោង[កែប្រែ]

  1. Alton, David; Chidley, Rob (2013). Building Bridges: Is There Hope for North Korea?. Oxford: Lion Books. p. 89. ល.ស.ប.អ. 978-0-7459-5598-8. https://books.google.com/books?id=eTWqpOOXI_QC&pg=PA89. 
  2. "North Korea country profile". BBC News. 9 April 2018. https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-pacific-15256929. 
  3. "Kim Jong Un's North Korea: Life inside the totalitarian state". Washington Post.
  4. "Totalitarianism". Encyclopædia Britannica. 2018.
  5. "Korea, North". Britannica Book of the Year 2014. London: Encyclopedia Britannica, Inc.. 2014. p. 642. ល.ស.ប.អ. 978-1-62513-171-3. https://books.google.com/books?id=LccRAwAAQBAJ&pg=PA642. 
  6. {{{2}}} ច្រកចូលនៅក្នុង សៀវភៅការពិតពិភពលោក
  7. "DPR Korea 2008 Population Census National Report" (PDF). Pyongyang: DPRK Central Bureau of Statistics. 2009. p. 14. Archived from the original (PDF) on 31 មីនា 2010. Retrieved 14 កញ្ញា 2021. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help)
  8. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named CIAGDP(PPP)
  9. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named CIAGDP(PPP)Capita
  10. "UNData app".
  11. "Decree on Redesignating Pyongyang Time". Naenara. 30 April 2018. Archived from the original on 5 ឧសភា 2018. Retrieved 14 កញ្ញា 2021.
  12. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named CIATelephone
  13. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Hersher2016
  14. Demographic Yearbook – Table 3: Population by sex, rate of population increase, surface area and density. United Nations Statistics Division. 2012. p. 5. http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/dyb2012/Table03.pdf#page=5។ បានយកមក 29 November 2014. 
  15. ១៥,០ ១៥,១ ១៥,២ "Topography and Drainage". Library of Congress. 1 June 1993. Archived from the original on 17 November 2004. Retrieved 17 August 2009. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help)
  16. Song, Yong-deok (2007). "The recognition of mountain Baekdu in the Koryo dynasty and early times of the Joseon dynasty". History and Reality V.64.
  17. ១៧,០ ១៧,១ United Nations Environmental Programme. "DPR Korea: State of the Environment, 2003" (PDF). p. 12. Archived from the original (PDF) on 24 July 2010. Retrieved 28 មករា 2022. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help)
  18. (2020). "Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity – Supplementary Material". Nature Communications 11 (1). ISSN 2041-1723. DOI:10.1038/s41467-020-19493-3.
  19. Bill Caraway (2007). "Korea Geography". The Korean History Project. Archived from the original on 6 July 2007. Retrieved 1 August 2007. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help)
  20. (2017). "An Ecoregion-Based Approach to Protecting Half the Terrestrial Realm". BioScience 67 (6): 534–545. ISSN 0006-3568. DOI:10.1093/biosci/bix014.
  21. ២១,០ ២១,១ ២១,២ ២១,៣ "North Korea Country Studies. Climate". Lcweb2.loc.gov. Archived from the original on 12 December 2012. Retrieved 23 June 2010.