ជនជាតិឞូន៝ង
ឞូន៝ង ឬ ព្នង គឺជាក្រុមប្រជាជនជនជាតិដើមដែល រស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ឡាវ និងវៀតណាម។ ពួកគេត្រូវបានចាត់ថ្នាក់ជាក្រុមអំបូរមនុស្ស “មន-ខ្មែរ” ដែលមានទីដែនដីដូនតាចាប់ពីភាគឥសាន្តនៃប្រទេសកម្ពុជា ពីភូមិភាគខ្ពង់រាប កណ្តាលនៃប្រទេសវៀតណាម រហូតដល់ជ្រោយនៃសមុទ្រចិនខាងត្បូង និងនៅភាគត្បូង នៃប្រទេសឡាវ។ នៅក្នុងពេលដ៏យូរលង់ណាស់មកហើយ ប្រមាណជាង២០០០ពាន់ឆ្នាំមកនេះ ឞូន៝ង (ឬ ព្នង សុំប្រើពាក្យ “ឞូន៝ង”) ត្រូវបានចិនហៅក្រុមជនជាតិដើមនេះថា “ហ្វូណន” (ដើមឡើយកម្ពុជរដ្ឋ មាននគរហ្វូណន ឬ នគរភ្នំនេះឯង) វៀតណាម ឬយាគណាម ហៅថា “មន៝ង” ខ្មែរហៅពួកគាត់ថា “ភ្នង” ចំណែកឯឡាវ ហៅពួកគេថា “ម៉យ” ។ ផ្ទុយទៅវិញ ជនជាតិដើមឞូន៝ង ហៅខ្លួនឯងថា “ឞូន៝ង”។ ភាគច្រើនពួកគេរស់នៅ ខេត្តមណ្ឌលគិរី និង មួយចំនួនទៀត មាននៅខេត្តស្ទឹងត្រែង និងខេត្តក្រចេះ។
ព្នង | |
---|---|
ជនជាតិព្នងមួយក្រុមក្នុងសម្លៀកបំពាក់ប្រពៃណី និងប្រារព្ធពិធីបុណ្យប្រពៃណី | |
ចំនួនប្រជាជនសរុប | |
៣៧,៥០០ នាក់ | |
តំបន់ដែលមានចំនួនប្រជាជនសំខាន់ៗ | |
ខេត្តមណ្ឌលគិរី , កម្ពុជា | |
ភាសា | |
ភាសាព្នង | |
សាសនា | |
អវិញ្ញាណនិយម, ព្រះពុទ្ធសាសនា | |
ក្រុមជនជាតិដែលពាក់ព័ន្ធ | |
ខ្មែរលើ,គ្រឹង |
ប្រជាសាស្ត្រ
[កែប្រែ]សព្វថ្ងៃនេះ ឞូន៝ង រស់នៅបែកខ្ញែកនៅតាមផ្នែកខ្លះនៃពិភពលោក ដោយសារសង្គ្រាម បញ្ហាផ្លាស់ប្តូរសង្គមនិងនយោបាយពីអតីតកាល ជាឧទាហរណ៍នៅក្នុងសម័យសង្គ្រាមឥណ្ឌូចិន និងបញ្ហាបច្ចុប្បន្នទាក់ទងនឹងសកលភាវូបនីយកម្មពិភពលោក (តម្រូវការសេដ្ឋកិច្ចសង្គម)។
ឞូន៝ងត្រូវបានប៉ាន់ប្រមាណប្រហែលមានចំនួនជាង១លាននាក់ រស់នៅនៅក្នុងដែនដីដូនតារបស់គេបច្ចុប្បន្នមាននៅក្នុងកម្ពុជា ឡាវ និងវៀតណាម។ ជនជាតិដើមឞូន៝ងគឺជាឈ្មោះមួយហៅទូទៅ សំដៅទៅក្រុមជនជាតិដើមនេះ ដែលមានអនុអំបូរតូចៗដោយការសំគាល់តាមគ្រាមភាសា របស់ ពួកគេពីតំបន់មួយទៅតំបន់មួយនិងពីអនុអំបូរមួយទៅអនុអំបូរមួយទៀត ជាឧទាហរណ៍ អនុអំបូរ ឞូន៝ងឞូន៝រ (Bunong Bunor) ឞូន៝ងនង (Bunong Nong) ឞូន៝ងកាហ៝អោ (Bunong Kaho) ឞូន៝ងរាអូង (Bunong Ra Ong) ឞូន៝ងក្រោល (Bunong Krol) ជាដើម។ ឞូន៝ងបច្ចុប្បន្ននេះ ប្រឈមទៅនឹងបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ចសង្គម និងនយោបាយជាច្រើន។ នៅក្នុងបញ្ហាសង្គម ពួកគេរង់នូវការហូរចូលនូវអ្នកចំណូលថ្មីមានដូចជាខ្មែរទំនាបកណ្តាល វៀតណាម និងឡាវ មកនៅក្នុងដែនដីដូនតារបស់គេដែលជាទូទៅទាញយកធនធានធម្មជាតិដែលមានកំណត់របស់ពួកគេដូចជា ទឹក ដីធ្លី និងធនធានធម្មជាតិ។ ពេលគេខ្លះ ការទាញយកផល និងអនុផលពីដែនដីដូនតារបស់ពួកគេនេះ មិនបាន ទាំងសុំការឯកភាព ឬផ្តល់ប្រយោជន៍ត្រលប់ទៅជនជាតិដើមឞូន៝ងនោះទេ ជារឿយៗពួកគេ ត្រូវបាន បណ្តេញចេញ ជាដើម។ ជាងនេះទៅទៀត ជនជាតិដើមឞូន៝ងកំពុងរង់ឥទ្ធិពលពីសាសនា សំខាន់ពីរ គឺសាសនាគ្រឹះ និងសាសនាព្រះពុទ្ធ (ជនជាតិដើមមានសាសានបូរាណដើមរបស់ខ្លួន តាំងពីយូរលង់ណាស់មកហើយ)។ បើប្រៀបធៀបថាតើសាសនាទាំងពីរធ្វើឲ្យប៉ះពាល់អ្វីខ្លះដល់ជនជាតិដើមឞូន៝ង គឺមានដូចគ្នា នៅក្នុងទំនៀមទំលាប់ និងភាសាដើម។ តាមអ្នកជំនាញខាងភាសាសាស្រ្ត និងអ្នកអភិរក្សនិយមខ្លះថា ព្រះពុទ្ធសាសនាធ្វើឲ្យបាត់បង់ធ្ងន់ធ្ងរជាងដោយសារសាសនានេះ មិនអនុញ្ញាតឲ្យជនជាតិដើមឞូន៝ងប្រើប្រាស់ភាសាខ្លួនឯង ឧទាហរណ៍ គ្មានអាចារ្យ ឬព្រះសង្ឃណាជាឞូន៝ង ឬ បើមាន(តំបន់ខេត្តក្រចេះ)ពេលសូត្យធម៌ជាខ្មែរ និងបាលីតែម្តងៗ យូរនឹងធ្វើឲ្យភាសាដើមឞូន៝ងលែងប្រតិបត្តិនៅក្នុងវត្តអារាម និងឈានដល់ភូមិដ្ឋាន និងកូនចៅជំនាន់ក្រោយ ហើយលែងលើកទឹកចិត្តឲ្យប្រតិបត្តិជំនឿអារុកអារក្ស ព្រៃភ្នំក្រំថ្ម និងបែបសមូហភាព បានន័យថា យកជាបុគ្គលនិយម ឧទាហរណ៍អ្នកណាធ្វើបុណ្យ បានបុណ អ្នកណាធ្វើបាបបានបាបជាដើម។ ផ្ទុយពីសាសនាគ្រឹស្ត ដែលមានព្រះគម្ពីរ និងគ្រូគង្វាល ឬអ្នកបង្ហាត់បង្ហាញ ជាភាសាដើមឞូន៝ង ហើយជាងនោះទៀតសោត មានកម្មវិធីបង្ហាត់បង្ហាញ កូនចៅតូចៗជំនាន់ក្រោយអំពីជំនឿ និងភាសាដើមយ៉ាងល្អប្រសើរ តែទាស់តែឲ្យបំបាត់ទាំងស្រុងនូវវត្ថុបូរាណដែលមានអាយុកាលរាប់រយ រាប់ពាន់ឆ្នាំដូចជា ពាង និងសម្ភារៈសីល្បៈដូចជាគង់ ឃ្មោះជាដើម។ ដូចនេះ បើធ្វើការសរុបនៃការប្រៀបធៀប ក្រុមអ្នកអភិរក្ស និងក្រុមអ្នកភាសាសាស្រ្តយល់ថា ព្រះពុទ្ធសាសនា មានផលប៉ះពាល់ដល់អត្តសញ្ញាណ វប្បធម៌ និងសាសនាឞូន៝ងច្រើនជាង ជាងនេះទៀតមិនអនុញ្ញាតឲ្យមានប្រើប្រាស់ភាសាដើម ពេលខ្លះពួកគាត់សូត្យមិនទាំងយល់អន្ថន័យនិងអន្ថរសជាភាសាដើមទៅទៀត។ ជាងនេះទៀង អ្នកប្រជាសាស្រ្តនិយមខ្លះបានប្រមើលមើលថា បើជនជាតិឞូន៝ងបន្តកាន់សាសនាព្រះពុទ្ធដោយគ្មានការអភិរក្សអត្តសញ្ញាណដើម និងកែលំអរឲ្យមានការថែរក្សាភាសាដើមឞូន៝ងនោះទេ ក្រុមឞូន៝ងអ្នកកាន់សាសនាទាំងនោះងាយនឹងត្រូវបានរំលាយខ្លួនឯង លែងក្លាយជាឞូន៝ងតែម្តង។ ចំណែក នៅក្នុងគ្រឹះសាសនា បើមិនកែលំអរនៅក្នុងការការពារលែងឲ្យមានការបំផ្លាញវត្ថុបូរាណ និងសម្ភារៈភ្លេង និងសម្ភារៈប្រពៃណីនោះ ងាយនឹងបាត់បង់អត្តសញ្ញាណកម្មនៃសម្ភារៈឬវត្ថុដែលមានតម្លៃជាប្រវត្តិសាស្រ្ត ណាស់។ នៅក្នុងបញ្ហាការចូលរួមនៅក្នុងសិទ្ធិនយោបាយ ការដឹកនាំលក្ខណៈប្រពៃណីលែងលើកទឹកចិត្តឲ្យ មានទៀតហើយ ដូចនេះជនជាតិដើមឞូន៝ងបានបង្ខំចិត្តចូលរួមនៅក្នុងបែបផែនសិល្បៈ នយោបាយបែបថ្មីទាំងស្រុង នៅកម្ពុជាត្រូវធ្វើតាមការបោះឆ្នោត នៅសាធារណៈរដ្ឋសង្គមនិយមវៀតណាម និងសាធារណៈរដ្ឋប្រជាមិនិត្តឡាវ មាន “កូតា”សម្រាប់ភាពជាតំណាងជនជាតិដើមឞូន៝ងនៅថ្នាក់ជាតិ និងមានកាន់ការ រដ្ឋបាលថ្នាក់ក្រោមជាតិ (ខេត្ត ស្រុក ឃុំ ភូមិ)ទាំងផ្នែករដ្ឋបាល និងគោលនយោបាយ។ នៅកម្ពុជា ជនជាតិដើមឞូន៝ងត្រូវបង្ខំចិត្តចូលរួមនៅក្នុងនយោបាយប្រកួតប្រជែងបែបថ្មីនៅក្នុងការបោះឆ្នោត និងយុទ្ធនាការឃោសនាសម្លេងឆ្នោត ដែលជាទូទៅបានធ្វើឲ្យមានការប្រះឆាសង្គមក្នុងចំណោមឞូន៝ងដោយសារពួកគេមានទស្សនៈនយោបាយផ្សេងគ្នាចំពោះគណបក្សដែលខ្លួនស្រលាញ់។ ដើម្បីបានអ្នកតំណាងជនជាតិដើមឞូន៝ងថ្នាក់ជាតិ ជនជាតិដើមឞូន៝ងលែងមាន “កូតា”ទៀតហើយ នៅក្នុងគណបក្សនយោបាយនានា ខុសពីសម័យក្រោយរំដោះ៧មករាឆ្នាំ១៩៧៩ ដែលឥស្សារៈជននយោបាយតស៊ូនៅក្នុងសម័យនោះ មានលទ្ធភាពច្រើននៅក្នុងគណបក្សនយោបាយដើម្បីត្រូវបានជ្រើសរើសឲ្យក្លាយអ្នកតំណាងជនជាតិដើមឞូន៝ងនៅក្នុងដែនដីដូនតារបស់ខ្លួន ដូចជាមណ្ឌលគិរីជាដើម។ ដូចនេះ មានន័យថាជនជាតិដើមឞូន៝ងត្រូវធ្វើការព្យាយាមប្រកួតប្រជែងនៅក្នុងការធ្វើឲ្យគណបក្សនយោបាយនីមួយៗពេញចិត្តថ្លើមដើម្បីត្រូវបានជ្រើសរើសជាបេក្ខជនបក្ខនារី អ្នកតំណាងជនជាតិដើមឞូន៝ងនៅក្នុងជួរគណបក្សនយោបាយ។ នៅថ្នាក់ក្រោមជាតិ មានជនជាតិដើមឞូន៝ងច្រើនដែរ ដែលកាន់ការនៅថ្នាក់ខេត្ត ស្រុក ឃុំ ភូមិផ្នែករដ្ឋបាល មិនសូវមានទេផ្នែកគោលនយោបាយ។ ជាមួយនឹងកត្តាប្រឈមដ៏ច្រើន ទាំងសេដ្ឋកិច្ចសង្គម វប្បធម៌ និងនយោបាយនេះ ចាស់ទំជនជាតិដើមឞូន៝ង អំពាវនាវឲ្យមានការគាំទ្រដើម្បីបន្តភាពរស់រាននៃវប្បធម៌ចំណាស់ (បូរាណ)នេះ ពីរដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសកម្ពុជា ឡាវ និងវៀតណាម និងប្រទេសសប្បុរសជនឬធម៌នានាលើពិភពលោកក្នុងការជួយគាំទ្រ ការពារ អភិរក្ស និងអភិវឌ្ឍន៍ នូវអ្វីដែលស្វ័យសមស្របចំពោះសេដ្ឋកិច្ចសង្គម និងវប្បធម៌ជនជាតិដើមឞូន៝ងនេះ។
អំពីឈ្មោះ
[កែប្រែ]គួរកត់សំគាល់កំហុសឆ្គងជាយូរយាណាស់មកហើយនៃការហៅឈ្មោះជនជាតិដើមឞូន៝ង ថា តាមសំណេររបស់សម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត ថា ក្រុមជនជាតិដើមនេះគឺជាអំបូរមនុស្សរស់នៅតំបន់ភ្នំដូចនេះ ដូចនេះខ្មែរ ត្រូវហៅថា “ភ្នង” ។ តាមពិតជនជាតិដើមឞូន៝ងនេះ មិនមែនរស់នៅតែនៅតំបន់ភ្នំប៉ុណ្ណោះទេ ព្រោះគេក៏រស់នៅនៅតាមតំបន់វាលទំនាបផងដែរ តួយ៉ាងនៅកម្ពុជា គឺតាំងពីបុរមបុរាណមក គាត់រស់នៅតាមបណ្តា ខេត្តមួយចំនួនដូចជាកំពង់ចាម ត្បូងឃ្មុំ ព្រៃវែង(ឥលូវរកមិនទាន់ឃើញថាសារគាត់បានកំឡាយជាខ្មែរ) ស្ទឹងត្រែង ក្រចេះ។ ករណីខេត្តក្រចេះនេះត្រូវបាន ដាក់ឈ្មោះបែបនេះគឺដោយសារ សម្តេចសីហនុ យល់ថា ភូមិភាគនេះ មិនសូវសំបូរអ្នកចេះភាសាខ្មែរ។ បន្ថែមលើសូរស័ព្ទ ឞូន៝ង ឬ ពូណង នេះវិញ ដោយសារខ្មែរមានតែសូរ “ប” ដែលអក្សរខ្មែរមិនមាន សូរស័ព្ទ អក្សរ “ឞ” (មិនមែន “ម”ទេ នេះជាអក្សរ ឞូន៝ងថ្មី ដែលក្រសួងអប់រំ ឯកភាពបានរៀបចំឲ្យមានអក្សរជនជាតិដើមឞូន៝ងចាប់ពីឆ្នាំ២០០០មក) មានសូរធ្ងន់ជាង “ប”។ ជាទូទៅ បើខ្មែរ ហៅ “ភ្នង” និងឡាវហៅ “ម៉យ” ទៅកាន់ពួកគេ អ្នកអាចនឹងមិន ត្រូវបានចម្លើយ ឬពួកគាត់នឹងមិនចង់និយាយ រក ឬ ឆ្លើយឆ្លងជាមួយនឹងអ្នកឡើយនោះទេ ដោយសារទី១ មិនចាំសូរស័ព្ទ ទី២ មានលក្ខណៈជាការរើសអើង ពីព្រោះពាក្យ “ភ្នង” និង “ម៉យ” នេះ មានអត្ថន័យបែបជាការមើលងាយ និងរើសអើងចំពោះពួកគាត់) ដូចនេះសូមអស់លោកអ្នកកុំភ្ញាក់ផ្អើល។ ចិនហៅ “ហ្វូណន” វៀតណាមហៅ “មន៝ង” បែបត្រឹមត្រូវជាងទៅវិញ។ ដូចនេះ សំណួរថាតើ យើងត្រូវហៅគាត់ឲ្យ ត្រូវ និងចំយ៉ាងណានោះ គឺយើងត្រូវហៅគាត់ថា “ឞូន៝ង” (ឬ “ពូណង” ជាពីរពាក្យ) មិនមែន “ព្នង” ឬ “ភ្នង”។
វប្បធម៌
[កែប្រែ]ឞូន៝ង ដែលជាទូទៅគេសរសេរគេសរសេរខុសតាម សម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត ថាជា “ភ្នង” ឬ ពេលខ្លះគេព្យាយាមសរសេរតាមសូស័ព្ទ “ពូណង” ឬ “ព្នង”។
ព្យជ្ជញៈឞូន៝ងមាន៖ ក, ខ, គ, ង, ច, ឆ, ជ, ញ, ដ, ត, ថ, ទ, ម, ប, ផ, ព, ម, យ, យ្ស, រ, ល, វ, ឞ, ស, ហ, អ, អ្យ, និងស្រៈឞូន៝ងមាន៖ ា, ិ, ី, ឹ, ឺ, ុ, ូ, ើ, ៀ, េ, ែ, ៃ, ោ, ៅ, ៝៝៝៝៝៝៝៝៝៝៝៝៝៝៝៝
ឯកសារយោង
[កែប្រែ]ឯកសារយោង
[កែប្រែ]អត្ថបទដកស្រង់ពីគេហទំព័រ[១] https://bunongnewsnetwork.wordpress.com/2017/09/30/%E1%9E%93%E1%9E%9A%E1%9E%8E%E1%9E%B6%E1%9E%82%E1%9E%BA%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%9E%E1%9E%BC%E1%9E%93%E1%9F%9D%E1%9E%84-%E1%9E%96%E1%9E%BC%E1%9E%8E%E1%9E%84%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%93%E1%9E%84/
|