អស្សាជ័យរាជ
| អស្សាជ័យរាជ | |
|---|---|
| រជ្ជកាល | ម.គ.ស ២០២-១៩១ |
| រាជ្យមុន | ព្រះបាទអាទិត្យវរ្ម័ន |
| រាជ្យបន្ត | ព្រះបាទកុម៉ែរាជ |
| បុត្រ | ព្រះសុរិយាវរមិន្ទ ព្រះសុរិយោទេវេស ព្រះបរមេន្ទ្រាវរមិន្ទ ព្រះសុរិយាវរមិន្ទ ព្រះស្រេន្ទ្រាវរមិន្ទ |
| ប្រសូត | ម.គ.ស ? នគរគោកធ្លក |
| សុគត | ម.គ.ស ១៩១ ចម្ប៉ាសក្ដិ រឺ ចាម្ប៉ា |
ព្រះបាទអស្សាជ័យរាជ រឺ អស្សកៃ រឺ អសជ្ជ័យ រឺ អាស្សចៃយ្យរាជ្យ (ម.គ.ស ?-១៩១) រជ្ជកាល (ម.គ.ស ២០២-១៩១) បើគិតតាមពង្សាវតារខ្មែរឆ្នាំដែលព្រះថោងឡើងសោយរាជ្យ និង ព្រេងនិទានរបស់ពួកព្រាហ្មណ៍ហិណ្ឌូដែលចេញពីពារាណសី។ ស្ដេចនេះសោយរាជ្យបាន ១១ ឆ្នាំរួចក៏សុគតទៅ។
ប្រវត្តិ
[កែប្រែ]តាមពង្សាវតារខ្មែរ
[កែប្រែ]ព្រះថោងបានចាត់ចែងឲ្យមុខមន្ដ្រីទៅចរចានឹងស្ដេចចាម ដើម្បីចងស្ពានមេត្រីក្នុងន័យរួមរស់ជាមិត្ដភាពក្នុងតំបន់ជាមួយគ្នា។
ថ្ងៃមួយ ព្រះថោង និងស្ដេចចាម ព្រះនាមអាស្សចៃយ្យរាជ្យ កើតមានជម្លោះឈ្លោះមិនចុះសម្រុងនឹងគ្នា ហើយក៏កើតមានជាសង្គ្រាមចម្បាំងរាំងជល។ ព្រះថោងបានយកជ័យជំនះឈ្នះកម្ចាត់ស្ដេចចាម ដែលរត់ខ្ចាត់ខ្ចាយទៅពួននៅចម្ប៉ាសក្ដិ បច្ចុប្បន្នទឹកដីលាវ។ ឥឡូវព្រះថោងព្រះអង្គបានគ្រប់គ្រងទឹកដីគោកធ្លកតែម្នាក់ឯង។ ព្រះអង្គបានដាក់ឈ្មោះព្រះនគរថា “នគរគោកធ្លក”។
នៅក្នុងរាជរបស់ព្រះអង្គ បើតាមពង្សាវតារខ្មែរ និង ឯកសារជាច្រើនទៀត លើកលែងតែពង្សាវតារសម្ដេចវាំងជួន ស្ដេចចាមដែលច្បាំងចាញ់ព្រះថោងកាលពីលើកមុន បានលើកកងទ័ពយ៉ាងគគ្រឹកគគ្រេង មកវាយប្រហារនគរគោកធ្លក។ ស្ដេចចាមអស្សាជ័យរាជ ដោយមានកូនប្រុសប្រាំនាក់ ធ្វើជាមេទ័ពជំនួយ បានលើកទ័ពចេញមកពីចម្ប៉ាសក្ដិ។ ពង្សាវតារខ្មែរដែលរៀបចំដោយព្រះអង្គម្ចាស់នព្វរតន៍ បានសរសេរបញ្ជាក់ថា កងទ័ពចាមដោយមានកងទ័ពលាវចូលរួមផង បានមកចោមព័ទ្ធទីក្រុងមហានគរ។ ពេលនោះព្រះកុម៉ែរាជបានកោះប្រជុំ គ្រប់នាម៉ឺនមុខមន្រ្ដីមេទ័ពតូចធំ ដោយមានព្រះបន្ទូលថា បើយើងច្បាំងតបនឹងសត្រូវក៏បានដែរ តែប្រជាពលរដ្ឋយើង នឹងត្រូវស្លាប់បាត់បង់ច្រើនជាមិនខាន។ ដូច្នេះគួរណាស់តែយើងធ្វើល្បិចកិច្ចកលជាចាញ់ ខ្លាចចាមហើយនាំគ្នាវាយសម្រុកបើកផ្លូវ នាំគ្រួសាររត់ចោលនគរមួយរយៈសិន។ ធ្វើដូច្នេះកងទ័ពចាម និងមានជំនោរចិត្ដក្អេងក្អាង ភ្លេចខ្លួនហើយនាំគ្នាមកតាំងទីក្នុងមហានគរជាមិនខាន។ ពេលនេះ ចាំយើងលើកទាំងទ័ពមនុស្សទាំងទ័ពនាគមកវាយប្រហារសត្រូវយកជ័យជម្នះវិញ។ ទ័ពខ្មែរបានវាយបើកផ្លូវចេញ បានដូចសេចក្ដីប្រាថ្នា សម្ដេចកុម៉ែរាជ បាននាំពលរេហ៍ទៅរៀបចំទីតាំងបោះបន្ទាយជំរុំនៅ នគររាជសីមា។ ព្រះអង្គក៏ចាប់ផ្ដើមរៀបចំកងទ័ព មានទ័ពលាវផង បង្ហាត់បង្រៀនហ្វឹកហ្វឺនតាមគ្រប់ក្បួនយុទ្ធសាស្រ្ដ ពិជ័យសង្រ្គាម។ ទ័ពចាមដូចដែលព្រះអង្គបានគិតមែន បាននាំគ្នាមកតាំងទីនៅក្នុងព្រះមហានគរ។ មួយឆ្នាំក្រោយមក សម្ដេចព្រះកុម៉ែរាជ ដោយមានជំនួយពីទ័ពនាគបានលើកទ័ពទៅវាយប្រហារ កំចាត់ទ័ពចាមធ្វើអោយបរាជ័យរត់បាក់បែកអស់។ ស្ដេចចាមអស្សាជ័យរាជ ត្រូវរបួសយ៉ាងទម្ងន់ ហើយក៏បានបាត់បង់ជីវិត ក្នុងគ្រាចម្បាំងនោះទៅ។ រីឯកូនប្រុសទាំងប្រាំនាក់របស់ស្ដេចចាមត្រូវកងទ័ពខ្មែរ និងកងទ័ពនាគចាប់បាន។ កូនស្ដេចចាមទាំងប្រាំនាក់ បានទទួលខ្លួនចុះចាញ់ សុំចំណុះ និងសុំបម្រើព្រះថោងរៀងរហូតតទៅ។ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរព្រះកុម៉ែរាជបានតែងតាំងកូនស្ដេចចាមឈ្មោះ សុរិយាវរមិន្ទអោយគ្រប់គ្រងស្រុកទ្រាំង ដោយមានទីតាំងនៅលើភ្នំបាយ៉ង់កោ ព្រះសុរិយោទេវេស អោយទៅគ្រប់គ្រងស្រុកបាទីដោយតាំងទីនៅលើភ្នំជីសូរ ព្រះបរមេន្ទ្រាវរមិន្ទ អោយទៅគ្រប់គ្រងស្រុកលើកដែក ព្រះសុរិយាវរមិន្ទ អោយទៅគ្រប់គ្រងស្រុកត្បូងឃ្មុំ និងព្រះស្រេន្ទ្រាវរមិន្ទ អោយទៅត្រួតត្រាស្រុកស្ទោង។
ប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរភាគ៩
[កែប្រែ]បើតាមសៀវភៅប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរភាគទី៩ រឿងទី១៤ ស្ដេចព្រះថោង ហេតុតែឧបនិស្ស័យត្រូវបានធ្វើជាម្ចាស់កោះ និងដោយបាននមស្ការរបស់ព្រះពុទ្ធផង ក៏មានតម្រិះប្រាជ្ញាវាងវៃ, វេលាយប់ស្ងាត់ នាំមន្ត្រីចាស់ម្នាក់ ដែលជាទំនុកទុកចិត្ត យកដុំមាសប៉ុនផ្លែខ្វិតទៅកប់ក្រោមគល់ធ្លក ជម្រៅ ៣ ហត្ថ ហើយតាក់តែងជាសាវតារ សរសេរជាក់តាំងពីជីតាទួតរបស់លោកថា "បានមកចាប់កាប់គាស់រានទឹកដីកោះនេះ តាំងពីដុះឡើង បានទាំងកប់ដុំមាសប៉ុនផ្លែខ្វិតក្រោមគល់ធ្លក ជម្រៅ ៣ ហត្ថ ទុកជាភស្តុតាង, ដីកោះព្រះកេរ្តិ៍នេះ ត្រូវបានជាចំណែក ចែកឲ្យស្ដេចព្រះថោងជាចៅ" ហើយយកសាវតារទៅរោលផ្សែងភ្លើងឲ្យក្រហមជាំ ល្មមគេមើលឃើញថាជារបស់ចាស់ចុះមកមែន។ តែងសេចក្ដីដូច្នេះស្រេច ទើបព្រះថោង ប្រើសេនាទាហានឲ្យទៅបណ្ដេញស្ដេចចាម។ ស្ដេចចាម មិនព្រមដើរចេញ ប្រុងលើកទ័ពច្បាំងគ្នា ដោយអះអាងថា ជាកេរ្តិ៍ដំណែលរៀងៗ ខ្លួន។ ព្រះថោង តវ៉ាថា "យើងអាងមានព័ស្តុតាងជាកេរ្តិ៍ដំណែលរបស់យើង បានជាហ៊ានបណ្ដេញអ្នកឯង"។ ស្ដេចចាមថា "អ្នកមានព័ស្តុតាងយ៉ាងណា?” ។ ព្រះថោងថា "យើងអាងសាវតារពីជីតាយើងចែកដីកោះនេះឲ្យ លោកបានទាំងកប់ដុំមាសប៉ុនផ្លែខ្វិត ក្រោមគល់ធ្លក ជម្រៅ ៣ ហត្ថ ជាភស្តុតាងទុកឲ្យយើងៗ មិនទាន់ទាំងបានទៅគាស់មាសនោះផង, បើមិនជឿត្រូវតាំងភ្នាល់គ្នាយកឈ្នះចាញ់ ត្រង់បន្ទាល់នេះចុះ"។ ស្ដេចចាម ជាមនុស្សឆោត ព្រមចុះសន្យានឹងព្រះថោង ទទួលឈ្នះចាញ់ត្រង់មានភ័ស្តុតាងក្នុងសាវតារពីរខៈ គឺ ១- ត្រង់ថាជីតាចែកឲ្យ, ២- មានកប់ដុំមាសនៅគល់ធ្លក, ថាបើពិតជាមាន សុខចិត្តដើរចេញពីទីនេះ ទើបទ្រង់កំហែងទារសាវតារពីព្រះថោងមើល។ ព្រះថោងយកសាវតារមកឲ្យមើល រួចសង្ខើញឲ្យជីកដីក្រោមគល់ធ្លករកដុំមាសទៀត។ លុះឃើញពិតទាំងពីរខ ស្ដេចចាម ទាល់ប្រាជ្ញា តែក្រាញមិនព្រមដើរចេញ ក៏រករឿងនឹងលើកទ័ពមកប្រឆាំង។ ព្រះថោង ដឹងរឿងដូច្នោះ ក៏លើកទ័ពទៅសង្គ្រុបមុន មិនឲ្យដឹងខ្លួន ចាប់បានទាំងស្ដេចចាម និងសេនាទាហាន។ ស្ដេចចាម អង្វរសុំជីវិត សុខចិត្តថ្វាយទឹកដី និងសេនាទាហាន។ ព្រះថោង ក៏លែងទោស ហើយដេញឲ្យទៅនៅភ្នំក្រោម។ ស្ដេចចាម ឈឺចិត្តចុកឈាមស្លាប់ទៅ។ ពួកបណ្ដារាស្ត្រចាមប្រុសស្រីប៉ុន្មាន ព្រះថោង ក៏រឹបដាក់បន្ថោកសាសន៍ដាក់ជាជាតិ កួយ ព័រ អស់ទៅ។ (ក្នុងប្រជុំរឿងព្រេងគេថាព្រះថោងជាស្ដេចមន កាលណោះ គឺឆ្នាំ ៦៦ រឺ ៧៦ នៃ គ.ស.)
តាមលោក អាដេម៉ាដ៍ ឡឺក្លែរ
[កែប្រែ]ឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រចិនរៀបរាប់អំពីព្រះបាទហ្វាន់ស៊ីយុននេះថាជាស្ដេច កសាងប្រទេស យកចិត្ដទុកដាក់នឹងរាជកិច្ចខ្លាំងណាស់។ ទ្រង់បើកសវនាការឱ្យប្រជារាស្ដ្រចូលគាល់រាល់ថ្ងៃ នៅពេលព្រឹក និងថ្ងៃត្រង់។
តាមមើលទៅ ព្រះរាជាដែលសោយរាជ្យនៅនគរវ្នំទាំងអស់ រួមទាំងស្ដេចជ្រែករាជ្យផង សុទ្ធតែមានខ្សែលោហិតរាជវង្សតែមួយ ព្រោះយើងមកដល់ពាក់កណ្ដាលសតវត្សរ៍ទី៣ហើយ ហើយតាមឯកសារប្រវត្ដិសាស្ដ្រចិនបាននិយាយថា បច្ឆាញាតិរបស់ព្រះនាងលីវយី និងព្រះបាទហ៊ុនទៀន បានគ្រប់គ្រងរាជសម្បត្ដិនៅហ្វូណនអស់រយៈកាល២សតវត្សរ៍។
បើសិនជា ការប្រកាន់តាមប្រពៃណីខ្មែរដែលលើកឡើងថា មានស្ដេចចាម ៦ អង្គសោយរាជ្យមុនគេនៅកម្ពុជា ស្ដេចទាំងអស់នោះមានព្រះនាមថា យូយូវរ្ម័នទិ កវលរាជកុមារ សុរិយាវរ្ម័នទិ ទរនិន្ទ្រាវរ្ម័នទិ អាទិត្យវរ្ម័នទិ និងអស្សកៃ ជាការពិតនោះមានន័យថា ព្រះរាជាទាំងអស់នោះជាបច្ឆាញាតិរបស់ព្រះនាងលីវយី និងជ្វាហ៊ុនទៀនទាំងអស់ហើយមិនមែនជាចាមទេព្រោះនៅពេលនោះមិនទាន់ មានពួកចាមនៅឡើយតែជាជ្វា ឬម៉ាឡេ គឺជាអម្បូរជនដែលក្រោយពីបានត្រូវដេញចេញពីកម្ពុជាទៅ បានគេចទៅនៅចម្ប៉ាសក្ដិខាងជើងកម្ពុជា ឬក៏ទៅនៅខាងកើតត្រង់ដែលចិនហៅថា លីនយី ដែលក្រោយមកទើបក្លាយទៅជាចាម្ប៉ានោះឯង។ ឈ្មោះ «ចាម្ប៉ា» នេះ ខ្មែរនៅចងចាំនៅឡើយរហូតមកដល់២សតវត្សរ៍មុននេះ។
ឯកសារ ប្រវត្ដិសាស្ដ្រចិនក៏មានរៀបរាប់ជាច្រើនដែរអំពីស្រុកវ្នំ ទោះបីជាការរៀបរាប់នីមួយៗមិនគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ហើយសរសេរនៅពេលខុសៗគ្នាក៏ដោយ តែបើយកមកផ្ដុំគ្នា អាចឱ្យយល់ដឹងបានខ្លះអំពីប្រទេសនោះនៅសតវត្សរ៍ទី៣ និងទី៤ ។ដូចនេះវាមានសារៈសំខាន់នៅពេលនេះដែលត្រូវអធិប្បាយ សង្ខេបអំពីឯកសារទាំងនោះ។
ឯកសារ នោះនិយាយថា មុនដែលស្ដេចហ៊ុនទៀនមកដល់ អ្នកស្រុកវ្នំច្រើនសាក់ខ្លួនដូចដែលពួកភូមា និងលាវនៅអនុវត្ដរហូតដល់សព្វថ្ងៃ។ ការសាក់ខ្លួននេះហាក់ដូចជាគ្មានទៀតទេពេលដែលស្ដេចហ៊ុនទៀនមកដល់ តែអ្នកស្រុកនៅដើរស្រាត មិនទាន់មានស្លៀកពាក់នៅឡើយ។ ស្ដេចហ៊ុនទៀនដែលចេញមកពីប្រទេសមួយមានអារ្យធម៌រួចហើយ ម្យ៉ាងទៀតជាព្រាហ្មណ៍ផង ទ្រង់មិនសប្បាយចិត្ដនឹងឃើញព្រះជាយានៅស្រាតដូច្នេះទេ ទ្រង់ក៏យកក្រណាត់មួយផ្ទាំងមកស្លៀកឱ្យ ដោយចោះប្រហោងកណ្ដាលសម្រាប់ច្រកព្រះកេស។
រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ មានការបញ្ជាក់ច្បាស់ហើយថា វ្នំ គឺជាអាណាចក្រមួយដែលរួមផ្សំឡើងដោយក្សត្រប្រទេសជាច្រើន ដែលមានព្រះរាជានៃក្សត្រប្រទេសតូមូជាអធិរាជ ហើយបើមិនមែនដូច្នេះ តាំងពីដើមដំបូងមកទេនោះ ក៏ចាប់តាំងពីពេលដែលព្រះបាទហ្វាន់ម៉ាន់ បានធ្វើសង្គ្រាមដណ្តើមទឹកដីមកដែរ។ ខ្ញុំក៏ដូចមានជំនឿច្រើនថា គឺពួកម៉ាឡេ ដែលជាបុព្វបុរសរបស់ពួកចាមនៅពេលក្រោយមក ដែលជាស្ថាបនិក នៃបណ្តាក្សត្រប្រទេសទាំងអស់នោះ។ រាជាណាចក្រចាម ឬចម្ប៉ានេះ ស្ថិតនៅពីខាងកើត ហើយបានកើតឡើង យ៉ាងតិចណាស់ក៏២សតវត្សរ៍៍មុនកម្ពុជាដែរ ពីព្រោះគេរកឃើញសិលាចារឹកសំស្ក្រឹត ដែលមានវ័យចំណាស់ជាងគេក្នុងឥណ្ឌូចិន នៅចាម្ប៉ានេះឯង។ បើតាមសិលាចារឹកទាំងនោះ ប្រទេសចម្ប៉ា មានអរិយធម៌ជឿនលឿនជាងវ្នំ នៅសតវត្សរ៍ទី៤។ តាមពិតទៅប្រទេសចម្ប៉ា ឬលិនយី ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅសតវត្សរ៍ទី២ ក្រោយពីនគរវ្នំ ហើយផ្ទាំងសិលាចារឹកវ៉ូកាញ់ គឺជារបស់ ខ្មែរទេ”។ ស្តីអំពីជ្វាព្រាហ្មណ៍ លោកបានបន្ថែមទៀតថា ប្រសិនបើគេទទួលស្គាល់ថា ការលុកលុយរបស់ពួកម៉ាឡេ ឬជ្វា ជាការលុកលុយពីខាងក្រៅ ដែលកើតមាន មុនគេមកលើកម្ពុជានោះ រឿងរ៉ាវដែលនិទានអំពីការលុកលុយរបស់ពួកជ្វាព្រាហ្មណ៍ គឺជារឿងមួយក្នុងបណ្តារឿងទាំងនោះ។ រឿងនេះរៀប រាប់អំពីការលុកលុយរបស់ស្តេចហ៊ុនទៀន ដែលយាងមកពីទិសខាងត្បូង ដូចដែលបានលើកនៅខាងលើ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ពួកជ្វាព្រាហ្មណ៍ ឬព្រាហ្មណ៍ នៅកោះជ្វាទាំងនោះ ធ្វើដំណើរចេញមកពីប្រជុំកោះអាំងស៊ូឡាំង។ ពួកនោះប្រហែលជាបច្ឆាញាតិរបស់ពួកព្រាហ្មណ៍ ប្រមាណជា២ម៉ឺនគ្រួសារ ដែលបានធ្វើនិរប្រវេសន៍ចេញពីប្រទេសឥណ្ឌា នៅដើមមហាសករាជ មកតាំងទីលំនៅលើកោះជា្វ ហើយផ្សព្វផ្សាយ ព្រហ្មញ្ញសាសនារបស់ប្រជាជនដើមនៅទីនោះ។ រឿងនិទានរៀបរាប់ថា ក្រៅពីប្រជាជន ឬពួកពលទាហាន និងពួកសំពៅ ពួកព្រាហ្មណ៍ដែលជាមេគេទាំងនោះ មានសក់វែង មាន សម្បុរខ្មៅ ហើយបានអះអាងថា ពួកគេមកពីនគរពារាណសី។ រឿងនិទានក៏បានរៀបរាប់ផងដែរថា នគរដែលពួកជ្វាព្រាហ្មណ៍ទាំងនោះ បានបង្កើតឡើងគឺនគរគោកធ្លក គឺស្រុកខ្មែរនេះឯង និងថា មានព្រះមហាក្សត្រចាម៦ ព្រះអង្គសោយរាជ្យបន្តបន្ទាប់គ្នា ព្រះមហាក្សត្រទាំងនោះ ជាបច្ឆាញាតិរបស់ព្រះនាងលីវយី និងព្រះបាទហ៊ុនទៀន ដែលជាជ្វា ចំណុចនេះខុស ព្រោះថាហ៊ុនទៀន ឬ កៅណ្ឌិត្យ ( គឺជាជនជាតិឥណ្ឌា មក នគរភ្នំ តាមរយៈកោះជ្វា ឬ Java )។ ស្តេចជ័យវរ្ម័ន សោយរាជ្យ៥០ឆ្នាំ។ តាមរឿងនិទាន ព្រះអង្គគោរពបូជាព្រះវិស្ណុ ហើយទ្រង់សោយទិវង្គតទៅ ក្នុងព្រះជន្មាយុ ៧០ ឆ្នាំ។ រាជបុត្ររបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នព្រះនាម កវលៈរាជកុមារ បានសោយរាជ្យបន្តពីព្រះបិតា ហើយគោរពបូជាថ្មស្វ័យម្ភុ ដែលមានន័យថា កើតមានឡើងដោយឯងៗ។ ព្រះរាជាអង្គនេះ សោយរាជ្យបាន២០ឆ្នាំ។ ព្រះរាជាចាមទី៣ ទ្រង់ព្រះនាមថា សុរិយាវរ្ម័ន ទ្រង់គ្រងរាជ្យបាន២០ឆ្នាំដែរ និងគោរពបូជាថ្មស្វ័យម្ភុដូចគ្នា។ ព្រះរាជាទី៤ ទ្រង់ព្រះនាមថា ធរនិន្ទ្រៈវរ្ម័ន (ធរណិន្ទ្រវរ្ម័ន)។ ទ្រង់សោយរាជបាន២០ឆ្នាំ ។ ព្រះរាជាទី៥ គឺព្រះបាទអាទិត្យវរ្ម័ន សោយរាជ្យបាន២០ឆ្នាំ។ ព្រះរាជាទី៦ និងចុងក្រោយគេ គឺព្រះបាទអសជ្ជ័យ ដែលសោយរាជ្យបានតែ១១ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ។
ឯកសារយោង
[កែប្រែ]- សៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រនៃប្រទេសកម្ពុជា របស់លោក អាដេម៉ាដ៍ ឡឺក្លែរ
- ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ របស់លោកបណ្ឌិត រស់ ចន្ទ្រាបុត្រ
- ប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរភាគទី៩ រឿងទី១៤
- [វិគីប្រភពដើម]
- ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរដោយលោក រស់ ចន្ត្រាបុត្រ (ភាគរឿងនិទាន)
| មុនដោយ ព្រះបាទអាទិត្យវរ្ម័ន |
នគរគោធ្លក រឺ នគរចាម្ប៉ា | តដោយ ព្រះបាទព្រះថោង |