ប្រទេសដីកោះ

ប្រទេសដី​កោះ រដ្ឋ​ដីកោះ ឬ ​ប្រទេសជាតិដី​កោះ ​គឺ​ជា​ប្រទេស ដែល​ដែនដី​ចម្បង​មាន ​កោះមួយ ឬ​ច្រើន ឬ​ផ្នែក​នៃ​កោះ។ ប្រហែល២៥% នៃបណ្តាប្រទេសឯករាជ្យទាំងអស់គឺជាប្រទេសកោះ។ ប្រទេស​កោះ​មាន​ស្ថិរភាព​ជា​ប្រវត្តិសាស្ត្រ ជាង​រដ្ឋ​ក្នុង​ទ្វីប​ជា​ច្រើន ប៉ុន្តែ​ងាយ​រង​គ្រោះ​ក្នុង​ការ​ដណ្តើម​យក​ដោយមហាអំណាច​ខាង​ជើងទឹក ​។ ឥណ្ឌូណេស៊ី ជាប្រទេសកោះធំជាងគេ និងមានប្រជាជនច្រើនជាងគេបំផុតក្នុងពិភពលោក។

មានការប្រែប្រួលដ៏អស្ចារ្យរវាងសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសលើកោះ៖ ពួកគេអាចពឹងផ្អែកជាចម្បងលើឧស្សាហកម្មនិស្សារណកម្ម ដូចជាការរុករករ៉ែ នេសាទ និងកសិកម្ម និង/ឬលើសេវាកម្មដូចជាមជ្ឈមណ្ឌលដឹកជញ្ជូន ទេសចរណ៍ និងសេវាកម្មហិរញ្ញវត្ថុ។ កោះជាច្រើនមានភូមិសាស្ត្រទាប ហើយសេដ្ឋកិច្ច និងមជ្ឈមណ្ឌលប្រជាជនរបស់ពួកគេអភិវឌ្ឍតាមតំបន់ទំនាបឆ្នេរសមុទ្រ និង កំពង់ផែ ; រដ្ឋបែបនេះអាចងាយរងគ្រោះដោយសារឥទ្ធិពលនៃការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ជាពិសេស ការកើនឡើងកម្រិតទឹកសមុទ្រ ។

កោះដាច់ស្រយាល ឬសំខាន់ៗ និង ប្រជុំកោះ ដែលមិនមែនជាអធិបតេយ្យភាព ជារឿយៗត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា ដែនដីអនិស្សរភាព ឬ ទឹកដីក្រៅប្រទេស ។

នយោបាយ

តាមប្រវត្តិសាស្ត្រ បណ្តាប្រទេសកោះមានទំនោរទៅរកអស្ថិរភាពនយោបាយតិចជាងសមភាគីនៅទ្វីបរបស់ពួកគេ។ ភាគរយ​នៃ​ប្រទេស​កោះ​ដែល​ប្រកាន់ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ​គឺ​ខ្ពស់​ជាង​ប្រទេសស្ថិត​ក្នុង​ទ្វីប ។

ដែនដីកោះ

ខណៈពេលដែលប្រទេសកោះតាមនិយមន័យគឺជា រដ្ឋអធិបតេយ្យ ក៏មានកោះ និង ប្រជុំកោះ ជាច្រើននៅជុំវិញពិភពលោកដែលដំណើរការពាក់កណ្តាលស្វយ័ត ពីរដ្ឋអធិបតេយ្យផ្លូវការរបស់ពួកគេ។ ទាំងនេះជារឿយៗត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាដែនដីអនិស្សរភាព ឬទឹកដីក្រៅប្រទេស ហើយអាចមានលក្ខណៈស្រដៀងគ្នាទៅនឹងប្រទេសកោះត្រឹមត្រូវ។

សង្គ្រាម

ប្រទេសកោះជាញឹកញាប់ជាមូលដ្ឋាននៃការសញ្ជ័យដែនសមុទ្រ និងការប្រជែងគ្នាជាប្រវត្តិសាស្ត្ររវាងប្រទេសដទៃទៀត។ ប្រទេស​កោះ​ងាយ​នឹង​រង​ការ​វាយ​ប្រហារ​ដោយ​បណ្តា​ប្រទេស​ធំ​ៗ​ក្នុង​ទ្វីប​ដោយ​សារ​ទំហំ​ និង​ការ​ពឹង​ផ្អែក​លើ​ផ្លូវ ​សមុទ្រ ​និង ​ផ្លូវ​អាកាស​​ទំនាក់ទំនង ។ ប្រទេសកោះជាច្រើនក៏ងាយរងការគំរាមកំហែងដោយពួកទាហានស៊ីឈ្នួល និងអ្នកឈ្លានពានបរទេសផ្សេងទៀត ទោះបីជាភាពឯកោរបស់ពួកគេក៏ធ្វើឱ្យពួកគេក្លាយជាគោលដៅដ៏លំបាកមួយ។

ធនធាន​ធម្មជាតិ

ប្រទេសកោះតូចៗកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ជាច្រើនពឹងផ្អែកយ៉ាងខ្លាំងលើ ត្រី សម្រាប់ការផ្គត់ផ្គង់អាហារចម្បងរបស់ពួកគេ។ មួយចំនួនកំពុងងាកទៅរក ថាមពលកកើតឡើងវិញ — ដូចជា ថាមពលខ្យល់ ថាមពលវារីអគ្គិសនី ថាមពលកំដៅក្នុងផែនដី និង ចំហេះ ពី ប្រេងស្ងួត — ដើម្បីការពារប្រឆាំងនឹងការកើនឡើងនៃតម្លៃប្រេង ។

ភូមិសាស្ត្រ

ប្រទេសកោះមួយចំនួនរងផលប៉ះពាល់ខ្លាំងជាងប្រទេសផ្សេងទៀតដោយ ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ដែលបង្កើតបញ្ហាដូចជាការថយចុះនៃ ការប្រើប្រាស់ដី កង្វះទឹក និងជួនកាលសូម្បីតែបញ្ហាតាំងទីលំនៅថ្មី។ ប្រទេស​កោះ​ទាប​មួយ​ចំនួន​កំពុង​ត្រូវ​បាន​លិច​ទឹក​ដោយ​កម្រិត​ទឹក​កើនឡើង​នៃ ​មហាសមុទ្រ​ប៉ាស៊ីហ្វិក ។ បម្រែបម្រួលអាកាសធាតុក៏ជះឥទ្ធិពលដល់ប្រទេសកោះដោយបង្កគ្រោះធម្មជាតិដូចជា ព្យុះស៊ីក្លូនត្រូពិច ខ្យល់ព្យុះ ទឹកជំនន់ភ្លាមៗ និង គ្រោះរាំងស្ងួត ។

សេដ្ឋកិច្ច

ជប៉ុន ​ជា​ប្រជុំ​កោះ​មួយ​នៅ ​អាស៊ី ​ដែល​បង្កើត​ជា​ប្រទេស​មួយ​ក្នុង​ចំណោម​ប្រទេស​មាន​បំផុត​និង​មាន​ប្រជាជន​ច្រើន​បំផុត​នៅ​លើ ​ផែនដី ។

សិង្ហបុរី ជាប្រទេសកោះអធិបតេយ្យភាពដ៏សំបូរបែប និងអភិវឌ្ឍន៍ខ្ពស់ ដែលទឹកដីរបស់ខ្លួនមានកោះធំមួយនិងកោះតូចៗផ្សេងទៀត

ប្រទេស​កោះ​ជា​ច្រើន​ពឹង​ផ្អែក​យ៉ាង​ខ្លាំង​លើ ​ការ​នាំ​ចូល ហើយ​ទទួល​រង​ផល​ប៉ះពាល់​យ៉ាង​ខ្លាំង​ដោយ​ការ​ផ្លាស់​ប្តូរសេដ្ឋកិច្ច​ពិភពលោក ។ ដោយសារធម្មជាតិនៃប្រទេសកោះ សេដ្ឋកិច្ចរបស់ពួកគេច្រើនតែត្រូវបានកំណត់លក្ខណៈដោយតូចជាង ដាច់ឆ្ងាយពីពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក និងសេដ្ឋកិច្ច ងាយរងគ្រោះនឹងថ្លៃដឹកជញ្ជូន និងទំនងជាទទួលរងការខូចខាតបរិស្ថានចំពោះហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ។ ករណីលើកលែងរួមមាន ជប៉ុន តៃវ៉ាន់ និងចក្រភពអង់គ្លេស។ ឧស្សាហកម្មលេចធ្លោសម្រាប់ប្រទេសកោះជាច្រើនគឺ ទេសចរណ៍ ។

សមាសភាព

ប្រទេសកោះជាធម្មតាមានទំហំតូចដែលមានចំនួនប្រជាជនតិច ទោះបីជាប្រទេសមួយចំនួនដូចជា ឥណ្ឌូនេស៊ី ជប៉ុន និង ហ្វីលីពីន ជាករណីលើកលែងគួរឱ្យកត់សម្គាល់ក៏ដោយ។

ប្រទេសកោះមួយចំនួនផ្តោតលើកោះធំមួយ ឬពីរ ដូចជា ចក្រភពអង់គ្លេស ទ្រីនីដាដ និងតូបាហ្គោ នូវែលសេឡង់ គុយបា បារ៉ែន សិង្ហបុរី ស្រីលង្កា អ៊ីស្លង់ ម៉ាល់តា និង តៃវ៉ាន់ ។ កោះផ្សេងទៀតត្រូវបានលាតសន្ធឹងលើកោះតូចៗរាប់រយ ឬរាប់ពាន់ដូចជា ប្រទេសជប៉ុន ឥណ្ឌូនេស៊ី ហ្វីលីពីន បាហាម៉ាស សីស្ហែល និង ម៉ាល់ឌីវ ។ ប្រទេស​កោះ​មួយ​ចំនួន​ចែក​រំលែក​មួយ ឬ​ច្រើន​នៃ​កោះ​របស់​ពួក​គេ​ជាមួយ​នឹង​ប្រទេស​ផ្សេង​ទៀត​ដូច​ជា ចក្រភព​អង់គ្លេស និង ​អៀរឡង់ ; ហៃទី និង សាធារណរដ្ឋដូមីនីកែន ; និងឥណ្ឌូណេស៊ី ដែលចែករំលែកកោះជាមួយ ប៉ាពួញូហ្គីណេ ប្រ៊ុយណេ ទីម័រខាងកើត និង ម៉ាឡេស៊ី ។ បារ៉ែន សិង្ហបុរី និងចក្រភពអង់គ្លេសមាន ទំនាក់ទំនងថេរ ដូចជាស្ពាន និងផ្លូវរូងក្រោមដីទៅកាន់ផ្ទៃដីទ្វីប៖ បារ៉ែនត្រូវបានភ្ជាប់ទៅប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអូឌីតដោយ ផ្លូវស្ដេចហ្វាត សិង្ហបុរីទៅកាន់ម៉ាឡេស៊ីដោយ ផ្លូវចូហ័រ-សិង្ហបុរី និង សម្ព័នពីរ និងចក្រភពអង់គ្លេស មានផ្លូវរថភ្លើងតភ្ជាប់ទៅប្រទេសបារាំងតាមរយៈ ផ្លូវរូងក្រោមដី ។

តាម​ភូមិសាស្ត្រ ប្រទេសអូស្ត្រាលី ​ត្រូវ​បាន​គេ​ចាត់​ទុក​ថា​ជា​ផ្ទៃដី ​ទ្វីប ​ជា​ជាង​កោះ​ដែល​គ្របដណ្ដប់​លើ​ផ្ទៃដី​ធំ​បំផុត​នៃទ្វីប​អូស្ត្រាលី ។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយកាលពីមុន វាត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាប្រទេសកោះមួយសម្រាប់គោលបំណងទេសចរណ៍ (ក្នុងចំណោមប្រទេសផ្សេងទៀត) ហើយជួនកាលត្រូវបានគេសំដៅទៅលើបែបនោះ។