ម៉ាឡេស៊ី

ម៉ាឡេស៊ី
Malaysia (ភាសាម៉ាឡេ)
	ទង់ជាតិ វរលញ្ឆករ
	បាវចនា; "Bersekutu Bertambah Mutu"; ("សាមគ្គីភាពជាកម្លាំង")
	ភ្លេងជាតិ; "Negaraku"; ("ប្រទេសខ្ញុំ")
	ទីតាំងប្រទេសម៉ាឡេស៊ី (ក្រហម) នៅលើភូគោល
រាជធានី	បុត្រាជ័យ (រដ្ឋបាល); 2°56′N 101°42′E / 2.933°N 101.700°E; គូឡាឡាំពួ (នីតិបញ្ញត្តិ); 3°8′N 101°41′E / 3.133°N 101.683°E;
ទីក្រុងធំបំផុត	គូឡាឡាំពួ
ភាសាផ្លូវការ; និងភាសាជាតិ	ភាសាម៉ាឡេ
ភាសាទទួលស្គាល់	ភាសាអង់គ្លេស
ក្រុមជនជាតិ (ឆ្នាំ ២០២១)	៦៩.៧% បុមីពូតេរ៉ា; (៥៧.៣% ម៉ាឡេ និង ១២.៤% ជនជាតិដើមនៃតំបន់សាបា & សារ៉ាវ៉ាក់ និងអូរាំងអាស្លី); ២២.៩% ចិន; ៦.៦% ឥណ្ឌា; ០.៨% ជនជាតិផ្សេងៗ;
សាសនា (ឆ្នាំ ២០២០)	៦៣.៥% ឥស្លាមសាសនា (ផ្លូវការ); ១៨.៧% ព្រះពុទ្ធសាសនា; ៩.១% គ្រិស្តសាសនា; ៦.១% ហិណ្ឌូសាសនា; ១.៨% គ្មានព័ត៌មាន; ០.៩% សាសនាដទៃ;
រដ្ឋាភិបាល	រាជាធិបតេយ្យជ្រើសតាំងអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញសហព័ន្ធនិយមសភា
- ព្រះប្រមុខរដ្ឋកំពូល (ព្រះមហាក្សត្រ)	អាប់ឌុលឡា
- នាយករដ្ឋមន្ត្រី	អាន់វ៉ា អ៊ីប្រាហ៊ីម
នីតិបញ្ញត្តិ	រដ្ឋសភា
- សភាជាន់ខ្ពស់	ព្រឹទ្ធសភា
- សភាជាន់ទាប	សភាតំណាងរាស្ត្រ
ទទួលឯករាជ្យ ពីសហរាជាណាចក្រ
- ឯករាជ្យភាពនៃសហព័ន្ធម៉ាឡាយ៉ា	៣១ សីហា ១៩៥៧
- រដ្ឋបាលស្វយ័តសារ៉ាវ៉ាក់	២២ កក្កដា ១៩៦៣
- រដ្ឋបាលស្វយ័តបរនេអូខាងជើង	៣១ សីហា ១៩៦៣
- សេចក្តីប្រកាសម៉ាឡេស៊ី	១៦ កញ្ញា ១៩៦៣
ក្រឡាផ្ទៃ
- ផ្ទៃសរុប	៣៣០,៨០៣ គ.ម២ (ទី៦៧)
- ផ្ទៃទឹក (%)	០.៣
ប្រជាជន
- ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២បួន)	៣៤.៥៤៤.៨១០ (ទី៤៣)
- ជំរឿន (ឆ្នាំ ២០២០)	៣២,៧៣០,០០០
- ដង់ស៊ីតេ	៩២ នាក់/គ.ម២ (ទី១១៦)
GDP (PPP)	ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២២)
- សរុប	១,០៥៥.៤៥៤ ពាន់លានដុល្លារ (ទី៣០)
- ក្នុងម្នាក់	៣១,២៤៣ ដុល្លារ (ទី៥១)
GDP (ចារឹក)	ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២២)
- សរុប	៤១៥.៣៧៥ ពាន់លានដុល្លារ (ទី៣៦)
- ក្នុងម្នាក់	១២,២៩៥ ដុល្លារ (ទី៦០)
ជីនី (២០១៥)	៤១; មធ្យម
HDI (២០១៩)	០.៨១០; ខ្ពស់ណាស់ · ទី៦២
រូបិយវត្ថុ	រីងហ្គីត (RM) (MYR)
ល្វែងម៉ោង	UTC+៨ (MST)
ទម្រង់កាលបរិច្ឆេទ	dd-mm-yyyy
បណ្ដាញចែកចាយអគ្គិសនី	240 V, 50 Hz
ទិសបើកបរ	ឆ្វេង
កូដហៅទូរស័ព្ទ	+៦០
ដែនកម្រិតខ្ពស់	.my

ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី (ភាសាម៉ាឡេ និងអង់គ្លេស៖ Malaysia) គឺជាប្រទេសមួយស្ថិតនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។ រដ្ឋរាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ សហព័ន្ធនេះមានរដ្ឋចំនួន ១៣ និងដែនដីសហព័ន្ធចំនួនបី ហើយប្រទេសនេះត្រូវបានបំបែកដោយសមុទ្រចិនខាងត្បូងជាពីរតំបន់ គឺឧបទ្វីបម៉ាឡេស៊ី និង ម៉ាឡេស៊ីខាងកើត (ឬម៉ាឡេស៊ីបរនេអូ)។ ម៉ាឡេស៊ីមានព្រំដែនគោកជាប់ប្រទេសថៃ ឥណ្ឌូណេស៊ី និងប្រ៊ុយណេ ហើយមានព្រំដែនទឹកជាមួយសិង្ហបុរី វៀតណាម និងហ្វីលីពីន។ គូឡាឡាំពួគឺជារាជធានីជាតិ ទីក្រុងធំបំផុត និងជាអាសនៈនីតិបញ្ញត្តិរបស់រដ្ឋាភិបាលសហព័ន្ធ។ បុត្រាជ័យដែលជារាជធានីរដ្ឋបាលគឺដើរតួនាទីជាទីក្រុងតំណាងឱ្យអាសនៈអំណាចប្រតិបត្តិទាំងពីរ (គណៈរដ្ឋមន្ត្រី ក្រសួង និងទីភ្នាក់ងារសហព័ន្ធ) និងអំណាចតុលាការនៃរដ្ឋាភិបាលសហព័ន្ធ។

ម៉ាឡេស៊ីមានការអភិវឌ្ឍន៍និងការរីកចម្រើនផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចខ្លាំងនៅអំឡុងសតវត្សរ៍ទី២០។ ជាមួយនឹងផលិតផលក្នុងស្រុក (GDP) ១៣០០០$ ម៉ាឡេស៊ីបានក្លាយខ្លួនបន្តិចម្តងៗទៅជាប្រទេសឧស្សាហកម្មថ្មី។ ដោយសារម៉ាឡេស៊ីជាប្រទេសមួយក្នុងចំនោមប្រទេសទាំង៣ដែលគ្រប់គ្រងច្រកម៉ាឡាកា សេដ្ឋកិច្ចម៉ាឡេស៊ីក៏ពឹងផ្អែកសំខាន់ផងដែរទៅលើពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិ។ ផលិតកម្មក៏មានឥទ្ឋិពលសំខាន់ផងដែរទៅលើសេដ្ឋកិច្ចម៉ាឡេស៊ី។ ម៉ាឡេស៊ីនាំមុខគេលើក្នុងផលិតកម្ម សំណរប៉ាហាំង កៅស៊ូ និងប្រេងដូង។

ប្រជាជនម៉ាឡេស៊ីមានប្រមាណ ៣២លាននាក់ (ឆ្នាំ២០២០)។ ភាគច្រើននៃប្រជាជនម៉ាឡេស៊ីជា ជនជាតិម៉ាឡេ។ ក្រៅពីនេះមានជនជាតិចិន និង ឥណ្ឌា។ សាសនាឥស្លាមជាសាសនាដ៏ធំជាងគេនៅម៉ាឡេស៊ី និងជាសាសនារបស់រដ្ឋ។ ភាសាប្រើប្រាស់ផ្លូវការគឺភាសាម៉ាឡេ។

ម៉ាឡេស៊ីជាសមាជិកស្ថាបនិកនៃសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ASEAN។ ម៉ាឡេស៊ីក៏ជាសមាជិកនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ ប្រជាជាតិខំមិនវ៉ែល និងប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍទាំង៨។

ឈ្មោះ

ឈ្មោះថា «ម៉ាឡេស៊ី»ត្រូវបានឱ្យប្រើតាំងពីឆ្នាំ១៩៦៣មក គឺនៅពេលដែលសហព័ន្ឋម៉ាឡាយ៉ា សិង្ហបុរី បរណេអូខាងជើង និងសារ៉ាវ៉ាក់ រួមគ្នាបង្កើតជាសហព័ន្ឋដែលមាន១៣រដ្ឋ។

ប្រវត្តិសាស្ត្រ

បុរេប្រវត្តិ

ស្លាកស្នាមប្រវត្តិសាស្ត្រជាច្រើនត្រូវបានគេរកឃើញនៅម៉ាឡេស៊ីឧបទ្វីប រដ្ឋសាបា និងរដ្ឋសារ៉ាវ៉ាក់។ សេម៉ាង ជាក្រុមមនុស្សដែលគេជឿថាបានធ្វើដំណើរមកពីទ្វីបអាហ្វ្រិក មករស់នៅឧបទ្វីបម៉ាឡេមុនគេ គឺនៅប្រហែល៥ម៉ឺនឆ្នាំមុន។ សេណូយ ជាក្រុមជំនាន់ក្រោយដែលមានឈាមជ័រពាក់កណ្តាលពីបុព្វបុរសសេម៉ាង និងពាក់កណ្តាលពីឥណ្ឌូចិន។

ប្រវត្តិសាស្ត្រដើម

តាមប្រភពពីឯកសារចិនបាននិយាយថា មានរាជាណាចក្រម៉ាឡេប្រមាណ៣០ប្រទេសនៅសតវត្សរ៍ទី២ និងទី៣។ រដ្ឋកេដាស (ជាភាសាប៉ាឡាវ៉ាបុរាណ កេដារ៉ាម ជាភាសាសំស្ក្រឹត កត្តហៈ) ស្ថិតនៅចំផ្លូវនៃការឈ្លានពានពីសំណាក់ស្តេចស្តេចស្រីវិជ័យ ដែលធ្លាប់តែមានឥទ្ឋិពលលើរដ្ឋកេដាស រដ្ឋប៉័ត្តានី និង រដ្ឋលីហ្គរ ធ្លាក់ចុះខ្សោយ។ បន្តិចក្រោយមក រាជាណាចក្រលីហ្គរ ដែលកាន់ព្រះពុទ្ឋសាសនា បានកាន់កាប់រដ្ឋកេដាស ហើយព្រះចៅចាន់ដ្រាបានុបានប្រើវាជាទីតាំងវាយកោះស្រីលង្កា នៅសតវត្សរ៍ទី១១។ នៅសហសវត្សរ៍ដំបូង ប្រជាជននៅឧបទ្វីបម៉ាឡេ កាន់ព្រហ្មញ្ញសាសនា និងព្រះពុទ្ឋសាសនា និងប្រើប្រាស់ភាសាសំស្ក្រឹត។

នៅដើមសតវត្សរ៍ទី១៥ រាជាណាចក្រស៊ុលតង់នៃម៉ាឡាកា ត្រូវបានបង្កើតដោយរាជវង្សរបស់ស្តេច១អង្គ ព្រះនាម បរមេស្វរៈ។ ស្តេចអង្គនេះមកពីតំបន់ប៉ាឡេមបាង និងមានសែស្រលាយពីរាជវង្សស្រីវិជ័យ ដែលបានភៀសខ្លួនពីតំបន់តេម៉ាសេក(បច្ចុប្បន្នសិង្ហបុរី)។ រាជាណាចក្រស៊ុលតង់នេះបានគ្រប់គ្រងម៉ាឡេស៊ីឧបទ្វីបបច្ចុប្បន្ន ខេត្តប៉័ត្តានី(ភាគខាងត្បូងប្រទេសថៃ) និង កោះស៊ូម៉ាត្រាខាងកើត។ រាជាណាចក្រស៊ុលតង់មានអត្ថិភាពរយៈពេល១ទសវស្សរ៍ ដែលក្នុងអំលុងពេលនោះ សាសនាឥស្លាមបានរីកសាយភាយពាសពេញកម្រងកោះម៉ាឡេ។ ម៉ាឡាកាជាកំពង់ផែដ៏មមាញឹកជាងគេនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍នាពេលនោះ។

តឹកតាងដំបូងស្តីអំពីសាសនាឥស្លាមនៅឧបទ្វីបម៉ាឡេដែលរកឃើញនៅតំបន់តេរេងហ្គានុ បានឱ្យដឹងថា ឥស្លាមមាននៅទីនោះតាំងពីទសវត្សរ៍ទី១៤។ នៅឆ្នាំ ១៥១១ ព័រទុយហ្គាល់បានដាក់អាណានិគមលើម៉ាឡាកា។ រាជបុត្រទាំងឡាយនៃរាជាណាចក្រស៊ុលតង់នៃម៉ាឡាកា បានបែកបាក់ដោយចែកចេញជារាជាណាចក្រស៊ុលតង់២គឺ រាជណាចក្រស៊ុលតង់នៃពេរ៉ាក់ (នៅខាងជើង) និង រាជាណាចក្រស៊ុលតង់នៃចូហរ (នៅខាងត្បូង)។ ការបែកបាក់នេះបន្តរហូតដល់ឆ្នាំ ១៦៤១ គឺនៅពេលដែលហុលឡង់ (សំព័ន្ឋមិត្តរបស់រាជាណាចក្រស៊ុលតង់ចូហរ) បានកាន់កាប់ម៉ាឡាកាទាំងស្រុង។

ការមកដល់នៃចក្រភពអង់គ្លេស

ចក្រភពអង់គ្លេសបានដាក់អាណានិគមជាលើកដំបូងនៅឧបទ្វីបម៉ាឡេ នៅឆ្នាំ១៧៨៦ គឺនៅពេលដែលព្រះចៅស៊ុលតង់នៃកេដាសបានឱ្យខ្វីកោះប៉េណាងទៅក្រុមហ៊ុន British East India របស់អង់គ្លេស។ តាមរយៈសន្ឋិសញ្ញាអង់គ្លេស ហុលឡង់ឆ្នាំ១៨៤២

ភូមិសាស្ត្រ

ដែនដីសំខាន់របស់ម៉ាឡេស៊ីត្រូវខណ្ឌចែកជា២ដោយសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ តែដែនដីទាំង២មានទេសភាពរួមដែលសំបូរដោយច្រាំងសមុទ្រ ខ្ពង់រាប និងភ្នំប្រកបដោយព្រៃក្រាស់ៗ។ ភ្នំដែលមានកម្ពស់ខ្ពស់ជាងគេនៅម៉ាឡេស៊ីឈ្មោះភ្នំគីណាបាលូ (៤០៩៥,២ម) ដែលស្ថិតនៅកោះបរណេអូ។ ម៉ាឡេស៊ីមានអាកាសធាតុត្រូពិច ទទួលឥទ្ឋិពលពីខ្យល់មូសុង ដែលបក់ពីទិសនិរតីពីខែមេសាដល់ខែតុលា និងបក់ពីទិសឦសានពីខែតុលាដល់ខែកុម្ភៈជារៀងរាល់ឆ្នាំ។

ច្រកម៉ាឡាកាដែលស្ថិតនៅចន្លោះរវាងឧបទ្វីបម៉ាឡេ និង កោះស៊ូម៉ាត្រា ជាច្រកសមុទ្រដ៏សំខាន់របស់ពិភពលោក។

ទីក្រុងពុត្រាចាយ៉ា ជាទីក្រុងរដ្ឋបាលដែលទើបត្រូវបានបង្កើតថ្មីដោយរដ្ឋាភិបាលសហព័ន្ឋ ក្នុងគោលដៅបន្ឋូរបន្ថយភាពកកកុញនៅរដ្ឋធានីកូឡាឡាំពួរ។ កូឡាឡាំពូរនៅតែជាទីក្រុងដែលសភាតាំងនៅ ក៏ដូចជាទីក្រុងពាណិជ្ជកម្ម និងហិរញ្ញវត្ថុរបស់ម៉ាឡេស៊ីដដែល។ ទីក្រុងសំខាន់ៗផ្សេងទៀតមាន ចចថោន អ៊ីប៉ូ ចូហរបារូ គូជីង កុតាគីណាបាលូ មីរី អាឡរស្តារ ម៉ាឡាកាថោន និង ក្លាង ជាដើម។

ធនធានធម្មជាតិ

ម៉ាឡេស៊ីសំបូរធនធានផ្នែកកសិកម្ម ព្រៃឈើ និងរ៉ែធម្មជាតិ។ ចំពោះវិស័យកសិកម្ម ម៉ាឡេស៊ីជាប្រទេសនាំមុខគេផ្នែក កៅស៊ូធម្មជាតិ និងប្រេងដូង។ ប្រេងដូងជាចលករដ៏សំខាន់ក្នុងបម្លាស់ប្តូររូបិយវត្ថុពីបរទេស។ ក្រៅពីនេះម៉ាឡេស៊ីក៏នាំចេញ ក្តារបន្ទះ ឈើអារ កាកាវ ម្រេច ម្នាស់ និងថ្នាំជក់ផងដែរ។

ទាក់ទិននឹងវិស័យព្រៃឈើ យើងគួរកត់សម្គាល់ដែរថា ការកាប់ឈើដើម្បីទ្រទ្រង់សេដ្ឋកិច្ចចាប់ផ្តើមឡើងតាំងពីពាក់កណ្ដាលសតវត្សរ៍ទី១៩។ សព្វថ្ងៃគេប៉ាន់ប្រមាណថា មាននៅសល់ផ្ទៃដីព្រៃឈើប្រមាណតែ ៥៩% ប៉ុណ្ណោះនៃផ្ទៃដីប្រទេស។ កំណើនដ៏ខ្លាំងក្លានៃឧស្សាហកម្មព្រៃឈើ ជាពិសេសចាប់ពីឆ្នាំ ១៩៦០ បានចោទជាបញ្ហាយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរចំពោះការសឹករេចរិលនៃដី។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ រដ្ឋាភិបាលបានប្តេជ្ញាការពារបរិស្ថាន និងប្រព័ន្ឋអេកូឡូស៊ី ដោយគ្រប់គ្រងធនធានព្រៃឈើប្រកបដោយនិរន្តរភាព ស្របពេលជាមួយការធ្លាក់ចុះនៃតំលៃឈើលើទីផ្សារអន្តរជាតិ។ លើសពីនេះទៅទៀតនៅមានការដាំដើមឈើឡើងវិញដើម្បីបន្ថយការបាត់បង់ផ្ទៃដីព្រៃ។

សំណប៉ាហាំង និងប្រេងកាត ជាធនធានរ៉ែយ៉ាងសំខាន់ដែលទ្រទ្រង់សេដ្ឋកិច្ចម៉ាឡាស៊ី។ ម៉ាឡេស៊ីធ្លាប់ជាប្រទេសនាំមុខគេក្នុងផលិតកម្មសំណប៉ាហាំង នៅមុនពេលមានការច្របូកច្របល់ក្នុងទីផ្សារសំណប៉ាហាំងនៅដើមទសវត្សរ៍៨០។ នៅសតវត្សរ៍ទី១៩ និងទី២០ សំណប៉ាហាំងបានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងសេដ្ឋកិច្ចម៉ាឡេស៊ី។ គឺទើបតែចាប់ពីឆ្នាំ ១៩៧២ ទេ ដែលប្រេងកាតនិងឧស្ម័នធម្មជាតិបានមកជំនួសកន្លែងសំណប៉ាហាំង។ ប្រេងកាតនិងឧស្ម័នធម្មជាតិម៉ាឡេស៊ីមាននៅវាលប្រេងកាតនៅឆ្ងាយពីច្រាំងរដ្ឋសាបា សារ៉ាវ៉ាក់ និង តេរេងហ្គានុ។ ធនធានរ៉ែសំខាន់ៗផ្សេងទៀតមាន ទង់ដែង ដែកបុកស៊ីត រ៉ែដែក និង ធ្យូងថ្ម។ រ៉ែឧស្សាហកម្មមានដូចជា ដីឥដ្ឋ កៅឡាំង ស៊ីលីកា ថ្មកំបោរ បារីត ហ្វូស្វាត ថ្មក្រានីត និង ថ្មម៉ាប។

រដ្ឋាភិបាល និងនយោបាយ

សេដ្ឋកិច្ច

ឧបទ្វីបម៉ាឡេ និង អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ជាស្នូលពាណិជ្ជកម្មជាច្រើនសតវត្សរ៍។ គេឃើញមានការធ្វើជំនួញប៉រសឺឡែន និង គ្រឿងទេស តាំងពីម៉ាឡេស៊ីមិនទាន់កើតជាសហព័ន្ឋតែ១។ ពេលអង់គ្លេសមកកាន់កាប់ម៉ាឡាកា កៅស៊ូនិងដូងប្រេងត្រូវបាននាំមកម៉ាឡេស៊ី។ បន្តិចម្ដងៗ ម៉ាឡាយ៉ាបានក្លាយជាអ្នកនាំមុខគេក្នុងការផលិតកៅស៊ូ ប្រេងដូង និង សំណប៉ាហាំង។ វត្ថុធាតុដើមទាំង៣នេះហើយ ដែលនាំសេដ្ឋកិច្ចម៉ាឡេស៊ីអោយរីកចំរើនរហូតដល់ពាក់កណ្តាលសតវត្សរ៍ទី២០។ នៅទសវត្សរ៍៧០ ម៉ាឡេស៊ីបានក្លាយជា ខ្លានៅអាស៊ី ដោយប្រែក្លាយសេដ្ឋកិច្ចដែលពឹងផ្អែកលើកសិកម្ម និង រ៉ែ មកជាសេដ្ឋកិច្ចពឹងផ្អែកលើផលិតកម្មឧស្សាហកម្ម។ ការវិនិយោគពីជប៉ុនក្នុងឧស្សាហកម្មធុនធ្ងន់ បានជំរុញអោយការនាំចេញជាចលករសេដ្ឋកិច្ចចំបងជាងគេនៅម៉ាឡេស៊ី។

ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ឋ

ម៉ាឡេស៊ីមានបណ្តាញផ្លូវគមនាគមន៍ខ្វាត់ខ្វែង ដែលតភ្ជាប់ទីក្រុងធំៗនៅតាមបណ្តោយឆ្នេរភាគខាងលិចនៃម៉ាឡេស៊ីឧបទ្វីប។ បណ្តាញផ្លូវអិចស្ព្រេសម៉ាឡេស៊ី (Malaysian expressway network) មានប្រវែងសរុប ១១៩២ គ.ម។ វាតភ្ជាប់ទីក្រុងធំៗដូចជា ក្លាង ចូហរ បារូ និង ប៉េណាង។ ផ្លួវអិចស្ព្រេសសំខាន់គឺផ្លួវអិចស្ព្រេសជើងត្បូង រត់ពីចុងខាងជើងទៅចុងខាងត្បូងឧបទ្វីប។ ផ្លួវនេះជាផ្នែកមួយនៅ បណ្តាញផ្លូវហាយវេអាស៊ី (Asian Highway Network) ដែលតភ្ជាប់ទៅថៃ និង សិង្ហបុរី។

ផ្លូវថ្នល់នៅឆ្នេរខាងកើតម៉ាឡេស៊ីឧបទ្វីប និង ម៉ាឡេស៊ីខាងកើត មិនសូវមានការអភិវឌ្ឍន៍នៅឡើយទេ។ ផ្លួវទាំងនោះបត់បែនតាមតំបន់ភ្នំ ដែលភាគច្រើនក្រាលក្រួសមិនមានចាក់កៅស៊ូទេ។ មធ្យោបាយធ្វើដំនើរសំខាន់នៅទីនោះគឺ ធ្វើតាមទន្លេ និង ផ្លូវអាកាស។

សេវារថភ្លើងនៅម៉ាឡេស៊ីខាងលិចដំនើរការដោយ ផ្លូវដែកម៉ាឡេស៊ី (Keretapi Tanah Melayu) ដែលមានបណ្តាញផ្លូវដែកតភ្ជាប់ក្រុងធំៗទាំងអស់នៅលើឧបទ្វីប និង ភ្ជាប់ទៅសិង្ហបុរីផងដែរ។ នៅរដ្ឋសាបា ក៏មានផ្លូវដែកខ្លីមួយដែលដំនើរការដោយ ផ្លូវដែករដ្ឋសាបា សំរាប់ដឹកទំនេញ។

ម៉ាឡេស៊ីមានកំពុងផែនៅពាសពេញប្រទេស។ កំពង់ផែធំជាងគេមាន កំពង់ផែក្លាង (Port Klang) និង កំពង់ផែតាងជុងប៉េលេប៉ាស (Port of Tanjung Pelepas) នៅចូហរ។ កំពង់ផែសំខាន់ៗផ្សេងទៀតមាននៅ តាងជុងគីឌូរ៉ុង (Tanjung Kidurong) កូតាគីណាបាលូ (Kota Kinabalu) គូឈីង (Kuching) គួនថាន (Kuantan) ប៉ាសៀហ្គួដាង (Pasir Gudang) ប៉េណាង (Penang) មីរី (Miri) សាន់ដាកាន (Sandakan) និង តាវៅ (Tawau)។

អាកាសយាន្តដ្ឋានក៏មាននៅទូទាំងប្រទេសផងដែរ។ អាកាសយាន្តដ្ឋានធំជាងគេគឺ អាកាសយាន្តដ្ឋានអន្តរជាតិកូឡាឡាំពួរ (Kuala Lumpur International Airport KLIA)។ អាកាសយាន្តដ្ឋានសំខាន់ៗផ្សេងទៀតមាន អាកាសយាន្តដ្ឋានអន្តរជាតិកូតាគីណាបាលូ (Kota Kinabalu International Airport) អាកាសយាន្តដ្ឋានអន្តរជាតិប៉េណាង (Penang International Airport) អាកាសយាន្តដ្ឋានអន្តរជាតិគូឈីង (Kuching International Airport) អាកាសយាន្តដ្ឋានអន្តរជាតិឡាងកាវី (Langkawi International Airport) និង អាកាសយាន្តដ្ឋានអន្តរជាតិសេណៃ (Senai International Airport)។ ក្រៅពីនេះនៅមានអាកាសយាន្តដ្ឋានតូចៗតាមទីក្រុងផ្សេងៗ ក៏ដូចជាព្រលានយន្តហោះក្នុងស្រុកនៅតំបន់ដាច់ស្រយាលនៅសាបា និង សារ៉ាវ៉ាក់។ ប្រជាជនម៉ាឡេស៊ីមិនមានការលំបាកក្នុងការធ្វើដំនើររវាងម៉ាឡេស៊ីខាងលិចនិងម៉ាឡេស៊ីខាងកើតទេ ដោយមានការហោះហើរជារៀងរាល់ថ្ងៃរវាងតំបន់ទាំង២នេះ។ ក្រុមហ៊ុនអាកាសចរណ៍ Air Asia របស់ម៉ាឡេស៊ី បំរើសេវាកម្មដឹកជញ្ជូនអ្នកដំនើរក្នុងតំលៃថោកជាងគេក្នុងតំបន់។

សេវាទូរគមនាគមន៍នៅម៉ាឡេស៊ីឧបទ្វីប ធ្វើឡើងតាមរយៈការផ្សាយបណ្តាក់រលកម៉ៃក្រូវេវ។ ទូរគមនាគមន៍អន្តរជាតិ ធ្វើឡើងតាមរយៈខ្សែកាបក្រោមសមុទ្រ និង ផ្កាយរណប។ ក្រុមហ៊ុនទូរគមនាគមន៍ធំជាងគេនៅម៉ាឡេស៊ី គឺក្រុមហ៊ុនតេលេកុមម៉ាឡេស៊ីបែហាដ (Telekom Malaysia Berhad) ហៅកាត់ថា TM។ ក្រុមហ៊ុននេះផ្តល់នូវសេវាទូរស័ព្ទមានខ្សែ ទូរស័ព្ទដៃ និង សេវាអ៊ីនធឺណិត ដាលអាប់និងប៊្រដបាន។

ប្រជាសាស្ត្រ

ប្រជាជនម៉ាឡេស៊ីមានជនជាតិច្រើនជាតិសាសន៍ ដែលនៅក្នុងនោះជនជាតិម៉ាឡេ មានច្រើនជាងគេ(៦២%)។ តាមនិយមន័យក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញម៉ាឡេស៊ី ជនជាតិម៉ាឡេជាអ្នកកាន់សាសនាមូស្លីមដែលប្រណិប័តតាមវប្បធម៌ម៉ាឡេ។ និយាយម្យ៉ាងទៀត អ្នកណាក៏ដោយ មិនថាមានដើមកំនើតពីសាសន៍ណាក៏ដោយ អោយតែកាន់សាសនាមូស្លីម ហើយគោរពប្រណិប័តតាមវប្បធម៌ម៉ាឡេ អាចត្រូវចាត់ទុកជាជនជាតិម៉ាឡេ ហើយមានសិទ្ឋិស្មើជនជាតិម៉ាឡេដែរ ដូចដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ ២៤%នៃប្រជាជនមានខ្សែស្រលាយពីជនជាតិចិន និង ៨%មានដើមកំនើតពីជនជាតិឥណ្ឌា។ ៩០%នៃសហគមន៍ជនជាតិម៉ាឡេស៊ីឥណ្ឌានេះជាជនជាតិតាមិល។ ជនជាតិដែលនៅសល់ជាជនជាតិភាគតិចច្រើនអំបូរដែលមិនមែនជាជនជាតិម៉ាឡេ។ ពួកនេះច្រើនមាននៅម៉ាឡេស៊ីខាងកើត(ម៉ាឡេស៊ីបរណេអូ)។ ច្រើនជាង៥០%នៃប្រជាជននៃរដ្ឋសាបា និង រដ្ឋសារ៉ាវ៉ាក់ ជាជនជាតិទាំងនេះ។ តាមឯកសារ គេរកឃើញជនជាតិភាគតិចទាំងនេះរាប់សិបក្រុម តែពួកគេទាំងនោះមានវប្បធម៌មិនខុសគ្នាប៉ុន្មានទេ។ ជនជាតិម៉ាឡេស៊ីផ្សេងទៀតមានដើមកំនើតពីអឺរ៉ុប មជ្ឈិមបូព៌ា កម្ពុជា ថៃ និងវៀតណាម។ ជនជាតិអឺរ៉ុបទាំងនោះជាកូនចៅជនជាតិអង់គ្លេសនិងព័រទុយហ្គាល់ដែលមករស់នៅតាំងពីសម័យអាណានិគម។ ជនជាតិកម្ពុជា និង វៀតណាម១ចំនួនតូចនេះ ជាជនភៀសខ្លួនពីសង្គ្រាមវៀតណាម។

របាយប្រជាជនមិនស្មើទេ។ ប្រជាជនប្រមាណ២០លាននាក់ប្រមូលផ្ដុំគ្នាកកកុញនៅម៉ាឡេស៊ីឧបទ្វីប ខណៈម៉ាឡេស៊ីខាងកើតមានប្រជាជនតិចតួច។ ដោយសារកំនើនយ៉ាងគំហុកនៃឧស្សាហកម្មការងារ កំលាំងពលករពី១០%ទៅ២០% ជាជនជាតិបរទេស ដែលភាគច្រើនជាជនជាតិឥណ្ឌួនេស៊ី។ មានពលករប្រហែល១លាននាក់ជាពលករស្របច្បាប់ និងប្រហែល១លាននាក់ទៀតជាពលករខុសច្បាប់។

វប្បធម៌

ម៉ាឡេស៊ីជាសង្គម ពហុជាតិសាសន៍ ពហុវប្បធម៌ និង ពហុភាសា។ ប្រជាជននៅខែកុម្ភៈ ២០០៧ មានចំនូន ២៦,៦លាននាក់ ដែលក្នុងនោះ ៦២%ជាជនជាតិម៉ាឡេ ២៤%ជាជនជាតិចិន ៨%ជាជនជាតិឥណ្ឌា និងក្រៅពីនេះជាជនជាតិភាគតិចច្រើនអំបូរ។

ជនជាតិម៉ាឡេបង្កើតជាសហគមន៍ធំជាងគេ។ ពួកគេកាន់សាសនាឥស្លាម ដូចមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ ជនជាតិម៉ាឡេដើរតួនាទីសំខាន់ក្នុងគ្រប់វិស័យ ជាពិសេសគឺវិស័យនយោបាយ។ ភាសាកំនើតរបស់ពួកគេគឺភាសាម៉ាឡេ (Bahasa Melayu)។ ភាសាម៉ាឡេជាភាសាជាតិ។

កាលពីអតីតកាល ភាសាម៉ាឡេសរសេដោយប្រើអក្ខរក្រមសំស្ក្រឹត តែត្រូវបានសរសេរដោយប្រើអក្ខរក្រមអារ៉ាប់វិញនៅសតវត្សរ៍ទី១៥។ ឥទ្ឋិពលពីអាណានិគមបានប្តូរការសំនេរដោយប្រើអក្ខរក្រមរ៉ូម៉ង់ដូចបច្ចុប្បន្នវិញ ដោយប្រព័ន្ឋអប់រំនៅសម័យអាណានិគមប្រើប្រាស់អក្សររ៉ូម៉ង់ក្នុងការបង្រៀន។

ជនជាតិភាគតិចមិនមែនម៉ាឡេ ច្រើនជាងគេគឺ កុលសម្ព័ន្ឋអ៊ីបាន' (Iban) នៅរដ្ឋសារ៉ាវ៉ាក់។ ពួកគេមានគ្នាដល់ទៅ ៦សែននាក់។ ពួកគេមានប្រពៃណីរស់នៅក្នុងផ្ទះវែងៗ ក្នុងភូមិព្រៃភ្នំ តាមដងទន្លេរ៉ាចាង (Rajang River) និង ទន្លេលូប៉ា (Lupar River)។ កុលសម្ព័ន្ឋប៊ីដាយុស (Bidayuhs) ដែលមានគ្នាដល់ទៅ ១៧ម៉ឺននាក់ ប្រមូលផ្តុំគ្នារស់នៅភាគនិរតីរដ្ឋសារ៉ាវ៉ាក់។ កុលសម្ព័ន្ឋជនជាតិភាគតិចធំជាងគេនៅរដ្ឋសាបា គឺកុលសម្ព័ន្ឋកាដាហ្សាន់ (Kadazan)។ ពួកគេជាកសិករកាន់សាសនាគ្រឹស្ត។។ ជនជាតិភាគតិចធំជាងជាងគេនៅម៉ាឡេស៊ីឧបទ្វីប ជាជនជាតិអូរ៉ាងអាស្លី (Orang Asli) ដែលមានគ្នាដល់ទៅ១៤ម៉ឺននាក់។ ពួកគេជាជនជាតិដើម ជាអ្នកប្រមាញ់និងកសិករ។

ជនជាតិចិននៅម៉ាឡេស៊ីភាគច្រើនកាន់ពុទ្ឋសាសនាមហាយាន និង សាសនាតាវ។ ពួកគេនិយាយភាសាចិនតំបន់ផ្សេងៗដូចជា ភាសាចិនកុកងឺ ភាសាចិនហុកគាន ភាសាចិនកន្តាំង ភាសាចិនហាក់កា និង ភាសាចិនទាជីវ។ ជាប្រវត្តិសាស្ត្រ ជនជាតិចិនបានដើរតួយ៉ាងសំខាន់ក្នុងសហគមន៍ជំនួញនៅម៉ាឡេស៊ី។

ជនជាតិឥណ្ឌានៅម៉ាឡេស៊ីភាគច្រើនជាជនជាតិតាមិល កាន់សាសនាព្រាហ្ម។ ពួកគេរត់មកពីភាគខាងត្បូងឥណ្ឌាក្នុងឋានៈជាគ្រូបង្រៀន អ្នកជំនួញ និងកម្មករជំនាញ ហើយមានភាសាកំនើតគឺភាសាតាមិល។ ជនជាតិឥណ្ឌាភាគច្រើនដែលមានជីវភាពមធ្យមនិងធូធារ និយាយភាសាអង់គ្លេសជាភាសាទី១។ សហគមន៍តាមិលមូស្លីមមានគ្នា២សែននាក់។ សហគមន៍ស៊ីកមានគ្នាជាង៨ម៉ឺននាក់។

ភ្លេងប្រពៃណីម៉ាឡេស៊ីមានទំរង់ជាល្បាយនៃតន្ត្រីចិននិងតន្ត្រីឥស្លាម។ ឧបករណ៍ភ្លេងសំខាន់គឺ ស្គរ។ ម៉ាឡេស៊ីមានរបាំប្រពៃណី និង របាំល្ខោន ដែលមួយចំនួនមានប្រភពមកពីថៃ ឥណ្ឌា និង ព័រទុយហ្គាល់។ ទំរង់សិល្បៈផ្សេងទៀតមាន ល្ខោនស្រមោល និង ស៊ីឡាត (សិល្បៈនៃការប្រយុទ្ឋរបស់ម៉ាឡេស៊ី) និងសិប្បកម្ម ដូចជា បាទីក (ការជ្រលក់ពណ៌ក្រណាត់) តំបាញ និង សិប្បកម្មប្រាក់និងស្ពាន់។

សាសនា

ម៉ាឡេស៊ីជារដ្ឋ ពហុសាសនា ដែលមានសាសនាឥស្លាមជាសាសនារបស់រដ្ឋ។ តាមលទ្ឋផលពីការជំរឿនប្រជាជននិងភូមិដ្ឋានក្នុងឆ្នាំ២០២០ បានអោយដឹងថា ប្រជាជន ៦៣.៥% កាន់សាសនាឥស្លាម ១៨.៧ កាន់សាសនាព្រះពុទ្ឋ ៩,១% កាន់សាសនាគ្រឹស្ត និង ៦.១% កាន់សាសនាព្រាហ្ម។ នៅសល់៥%ទៀតត្រូវបានរាប់បញ្ចូលក្នុងក្រុមអ្នកកាន់សាសនាដទៃ មាន សាសនាព្រលឹង សាសនាសាម៉ាន់ សាសនាស៊ីក សាសនាបាហាអ៊ី សាសនាតាវ សាសនាខុងជឺ និងសាសនាប្រពៃណីរបស់ចិន។

ទោះជាក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញបានធានានូវសេរីភាពខាងជំនឿសាសនាក៏ដោយ ការអនុវត្តជាក់ស្តែងវាមិនងាយស្រួលដូចនោះទេ។ តាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញជនជាតិម៉ាឡេត្រូវតែកាន់សាសនាឥស្លាម។ អ្នកដែលមិនមែនជាមូស្លីម ហើយរៀបការជាមួយមូស្លីម ត្រូវតែប្តូរទៅកាន់សាសនាឥស្លាម។ ប៉ុន្តែគេមិនឃើញមានការហាមឃាត់ការសាងសង់អគារសាសនា និង សកម្មភាពនៃការប្រារព្ឋពិធីសាសនាដែលធ្វើឡើងដោយពួកមិនមែនមូស្លីមទេ។ ជនជាតិមូស្លីមត្រូវឆ្លងកាត់ការសំរេចពី តុលាការសារៀ នៅពេលមានបញ្ហាផ្សេងៗទាក់ទិននឹងជំនឿនិងកាតព្វកិច្ចជាមូស្លីម មានដូចជា ការរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ ការបន្តកេរ្តិ៍មរតក ការប្តូរសាសនា និង ការលែងលះ។ ការប្រព្រឹត្តបទល្មើសបវេណី និង ឧក្រិដ្ឋកម្ម មិនស្ថិតនៅក្រោមការកាត់ក្តីរបស់តុលាការសារៀទេ។ តាមច្បាប់ ទាំងតុលាការស៊ីវិល ទាំងតុលាការសហព័ន្ឋមិនមានសិទ្ឋិលើការសំរេចពីតុលាការសារៀទេ។ តុលាការសារៀមានអំនាចប្រហាក់ប្រហែលនឹងតុលាការស៊ីវិលដែរ។ តាមច្បាប់ ពួកមូស្លីមមិនអាចប្តូរទៅកាន់សាសនាផ្សេងដោយសេរីបានទេ ដោយអំពើនេះត្រូវតែមានការឆ្លងកាត់ពីតុលាការសារៀ។ តុលាការសារៀគ្រប់គ្រងដោយតុលាការដែលបានរៀនសូត្រពីច្បាប់សារៀ។ ជាទូទៅ អ្នកដែលចង់ចាកចេញពីសាសនាឥស្លាម អាចធ្វើការប្រកាសតាមនីតិវិធី តែការណ៍នេះមិនត្រួវបានទទួលស្គាល់ដោយតុលាការស៊ីវិលទេ ដរាបណាមិនមានការប្រកាសសំរេចពីតុលាការសារៀនោះ។ តុលាការសារៀអាចសំរេចអនុញ្ញាតអោយនរណាម្នាក់ដែលគេជឿពិតប្រាកដថាគ្មានជំនឿលើសាសនាឥស្លាមតទៅទៀត។

ការអប់រំ

វិស័យអប់រំស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតពិនិត្យពីក្រសួងអប់រំ នៃរដ្ឋាភិបាលសហព័ន្ឋ។

កុមារម៉ាឡេស៊ីភាគច្រើនចូលរៀននៅសាលាមត្តេយ្យនៅអាយុពី៣ទៅ៦ឆ្នាំ។ សាលាមត្តេយ្យភាគច្រើនជាសាលាឯកជន តែក៏មានសាលាមត្តេយ្យរដ្ឋខ្លះៗដែរ។

កុមារចូលរៀនសាលាបឋមសិក្សាពីអាយុ៧ឆ្នាំ ដោយមានរយៈពេល៦ឆ្នាំ។ មានសាលាបឋមសិក្សា២ប្រភេទគឺ ១សាលាបឋមសិក្សាគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋ ដែលយកភាសាម៉ាឡេជាភាសាយាន្តក្នុងការបង្រៀន និង ១ទៀតជាសាលាបឋមសិក្សាជំនួយដោយរដ្ឋ ដែលយកភាសាចិនឬភាសាតាមិលជាភាសាយាន្តក្នុងការបង្រៀន។ មុនពេលឡើងទៅកាន់មធ្យមសិក្សា សិស្សថ្នាក់ទី៦ទាំងអស់ត្រូវឆ្លងកាត់ការប្រលង Ujian Pencapaian Sekolah Rendah (UPSR) ដែលមានន័យថា ការប្រលងបឋមសិក្សាប័ត្រ។

ការអប់រំនៅមធ្យមសិក្សាក្នុងវិទ្យាល័យរដ្ឋមានរយៈពេល៥ឆ្នាំ។ វិទ្យាល័យរដ្ឋប្រើភាសាម៉ាឡេជា ភាសាចំបងក្នុងការបង្រៀន លើកលែងតែគណិតវិទ្យានិងមុខវិជ្ជាវិទ្យាសាស្ត្រដែលមានការបង្រៀនជាភាសាបរទេសោផងដែរ។ នៅចុងឆ្នាំទី៣នៃមធ្យមសិក្សា សិស្សទាំងអស់ត្រូវប្រលង Penilaian Menengah Rendah (PMR) ដែលមានន័យថា ការប្រលងមធ្យមសិក្សាបឋមភូមិ។ នៅឆ្នាំចុងក្រោយគឺឆ្នាំទី៥ មានការប្រលងម្តងទៀតគឺការប្រលង Sijil Pelajaran Malaysia (SPM) ដែលមានន័យថា ការប្រលងមធ្យមសិក្សាប័ត្រម៉ាឡេស៊ី (ត្រូវគ្នានឹង បាក់អង ពីមុននៅកម្ពុជាដែរ)។ សាលាដែលចាស់ជាងគេនៅម៉ាឡេស៊ី ក៏ដូចជានៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ដែរ គឺសាសា Penang Free School (សាលាសេរីប៉េណាង)។

មុខវិទ្យាគណិតវិទ្យានិងវិទ្យាសាស្ត្រ (ជីវវិទ្យា រូបវិទ្យា និង គីមីវិទ្យា) ទាំងនៅបឋមសិក្សានិងមធ្យមសិក្សា ត្រូវបានបង្រៀនជាភាសាអង់គ្លេស ដោយគេយល់ថាការធ្វើបែបនេះនឹងធ្វើអោយសិស្សមានការងាយស្រួលក្នុងការបន្តការសិក្សាទៅក្នុងផ្នែកវេជ្ជសាស្ត្រនិងវិស្វកម្ម។

នៅទូទាំងម៉ាឡេស៊ី មានវិទ្យាល័យឯករាជ្យចំនួន៦០ ដែលបង្រៀនមុខវិជ្ជាភាគច្រើនជាភាសាចិន។ សាលាទាំងនេះត្រូវបានត្រួតពិនិត្យ និងធ្វើអោយស្របបទដ្ឋានដោយ សមាគមគណកម្មាធិការសាលាចិនរួមនៅម៉ាឡេស៊ី (The United Chinese School Committees' Association of Malaysia UCSCAM)។ សាលាទាំងនោះមានសិទ្ឋិក្នុងការសំរេចផ្ទាល់ខ្លួន។ ការសិក្សានៅវិទ្យាល័យទាំងនេះមានរយៈពេល៦ឆ្នាំ ដែលចែកចេញជា មធ្យមសិក្សាបឋមភូមិ ៣ឆ្នាំ និងមធ្យមសិក្សាទុតិយភូមិ ៣ឆ្នាំ។ សិស្សត្រូវឆ្លងកាត់ការប្រលង Unified Examination Certificate (UEC) នៅឆ្នាំទៅ៣ (មានតំលៃស្មើឌីប្លូម) និង នៅឆ្នាំទី៦ (មានតំលៃស្មើបាក់ឌុប)។ មានសាលាឯករាជ្យមួយចំនួនក៏បញ្ចូលការបង្រៀនជាភាសាម៉ាឡេនិងភាសាអង់គ្លេសដែរ បន្ថែមពីលើភាសាចិន ដើម្បីអោយសិស្សមានលទ្ឋភាពទៅប្រលងយកសញ្ញាប័ត្រ PMR និង SPM ដែរ។

សាលាមធ្យមសិក្សានៅម៉ាឡេស៊ីមានច្រើនប្រភេទមាន សាលារដ្ឋ(រួមទាំងសាលាធម្មតា និង សាលាសាសនា) សាលាចិនឯករាជ្យ សាលាបច្ចេកទេស សាលាតាមផ្ទះ សាលាវិទ្យាសាស្ត្របឋមម៉ារ៉ា និង សាលាមិនមែនរដ្ឋមួយចំនួនដូចជា សាលាសាសនា សាលាអន្តរជាតិ និង សាលាឯកជន។

សិស្សដែលមានបំនងចូលសាកលវិទ្យាល័យសាធារណៈ ត្រូវតែរៀនបន្ថែម១ឆ្នាំកន្លះទៀតនៅវិទ្យាល័យ មុននឹឆ្លងកាត់ការប្រលង១ទៀតគឺ Sijil Tinggi Persekolahan Malaysia (STPM) ដែលមានន័យថា សញ្ញាប័ត្រវិទ្យាល័យជាន់ខ្ពស់ម៉ាឡេស៊ី ដែលមានតំលៃស្មើបាក់ឌុបនៅកម្ពុជា។

នៅឧត្តមសិក្សា មានគ្រឹះស្ថានឧត្តមសិក្សារដ្ឋមួយចំនួនដូចជា សាកលវិទ្យាល័យម៉ាឡាយ៉ា (University of Malaya) សាកលវិទ្យាល័យសាំងម៉ាឡេស៊ី (Universiti Sains Malaysia) និង សាកលវិទ្យាល័យកេបាំងសានម៉ាឡេស៊ី (Universiti Kebangsaan Malaysia)។ ក្រៅពីនេះនៅមាន សាកលវិទ្យាល័យល្បីៗពីបរទេសចំនួន៥ទៀត បានបើកសាខានៅម៉ាឡេស៊ី តាំងពីឆ្នាំ ១៩៩៨។ សាខាទាំងនោះផ្តល់នូវការអប់រំ និង សញ្ញាប័ត្រមានតំលៃស្មើនឹងនៅស្នាក់ការធំដែរ។ សកលវិទ្យាល័យដែលជាសាខាពីបរទេសមាន សាកលវិទ្យាល័យម៉ូណាស ស្នាក់ការម៉ាឡេស៊ី (Monash University Malaysia Campus) សាកលវិទ្យាល័យបច្ចេកវិទ្យាឃឺធីន ស្នាក់ការសារ៉ាវ៉ាក់ (Curtin University of Technology Sarawak Campus) សាកលវិទ្យាល័យបច្ចេកវិទ្យាស្វីនបឺន ស្នាក់ការសារ៉ាវ៉ាក់ (Swinburn University of Technology Sarawak Campus) និង សាកលវិទ្យាល័យណតធីងហេម ស្នាក់ការម៉ាឡេស៊ី (University of Nottingham Malaysia Campus)។

សិស្សទាំងអស់មានជំរើសក្នុងការចុះឈ្មោះចូលរៀននៅសាកលវិទ្យាល័យឯកជនដែលខ្លួនពេញចិត្ត។ សាកលវិទ្យាល័យភាគច្រើនមានកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយសាកលវិទ្យាល័យនៅបរទេសជាពិសេស នៅ សហរដ្ឋអាមេរិក ចក្រភពអង់គ្លេស និង អូស្ត្រាលី។ និស្សិតម៉ាឡេស៊ីដែលទៅរៀននៅបរទេសភាគច្រើនមាននៅ សហរដ្ឋអាមេរិក ចក្រភពអង់គ្លេស អូស្ត្រាលី ញូហ្សៀលែន កាណាដា សិង្ហបុរី និង ជប៉ុន។

ក្រៅពីកម្មវិធីសិក្សារបស់រដ្ឋ សិស្សមានឱកាសសិក្សាតាមកម្មវិធីបរទេស តាមរយៈការរៀននៅសាលាអន្តរជាតិ។ សាលាអន្តរជាតិទាំងនោះមាន Australian International School, Malaysia (កម្មវិធីសិក្សាអូស្ត្រាលី) The Alice Smith School (កម្មវិធីសិក្សាអង់គ្លេស) Elc International School (កម្មវិធីសិក្សាអង់គ្លេស) The Garden International School (កម្មវិធីសិក្សាអង់គ្លេស) Lodge International School (កម្មវិធីសិក្សាអង់គ្លេស) The International School of Kuala Lumpur (កម្មវិធីសិក្សាអាមេរិក និង សញ្ញាប័ត្របាក់ឌុបអន្តរជាតិ) The Japanese School of Kuala Lumpur (កម្មវិធីសិក្សាជប៉ុន) The International School of Penang (កម្មវិធីសិក្សាអង់គ្លេស និង សញ្ញាប័ត្របាក់ឌុបអន្តរជាតិ) Lycée Français de Kuala Lumpur (កម្មវិធីសិក្សាបារាំង) ជាដើម។

សុខាភិបាល

សង្គមម៉ាឡេស៊ីអោយសារសំខាន់ទៅលើការពង្រីកនិងការអភិវឌ្ឍន៍សេវាថែទាំសុខភាព ដោយប្រើប្រាស់៥%នៃថវិការដ្ឋសំរាប់ការអភិវឌ្ឈន៍សង្គម ក្នុងវិស័យថែទាំសុខភាពសាធារណៈ។ ដើម្បីឆ្លើយតបនឹងកំនើនប្រជាជន និង កំនើនជនចាស់ជរា រដ្ឋាភិបាលមានគំរោងអភិវឌ្ឈប្រព័ន្ឋសុខាភិបាល តាមរយៈការ ជួសជុលកែលំអមន្ទីរពេទ្យដែលមានស្រាប់ ស្ថាបនានិងបំពាក់បរិក្ខារសំរាប់មន្ទីរពេទ្យថ្មីៗ បង្កើនចំនួនពហុគ្លីនីក និង ការពង្រីកបណ្តាញតេលេសុខភាព(Telehealth)។

ប្រព័ន្ឋសុខាភិបាលម៉ាឡេស៊ីតំរូវអោយវេជ្ជបណ្ឌិតទាំងអស់បំរើការងារជាចាំបាច់រយៈពេល៣ឆ្នាំ ក្នុងមន្ទីរពេទ្យសាធារណៈ ដើម្បីធានាបាននូវកំលាំងធ្វើការក្នុងមន្ទីរពេទ្យទាំងនេះ។ ថ្មីៗនេះ វេជ្ជបណ្ឌិតមកពីបរទេសក៏ត្រូវបានគេលើកទឹកចិត្តអោយធ្វើការនៅទីនេះដែរ។ ទោះជាបែបនេះក៏ដោយ ក៏នៅមានកង្វះខាតគ្រូពេទ្យ ជាហេតុធ្វើអោយ ការព្យាបាល និង ថែទាំវេជ្ជសាស្ត្រពីគ្រូពេទ្យឯកទេសមានជំនាញខ្ពស់ អាចរកបានតែនៅតាមបណ្តាទីក្រុងធំៗ។ ការវិនិយោគទុននិងកិច្ចប្រឹងប្រែងនាំយកបរិក្ខារពេទ្យទំនើបៗទៅតាមទីប្រជុំជននានា មានក៏ពិតមែន តែបញ្ហាស្ថិតនៅត្រង់ថាមិនមានអ្នកជំនាញគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការប្រើប្រាស់ឧបករណ៍ទាំងនេះទេ។

ភាគច្រើននៃមន្ទីរពេទ្យឯកជន មាននៅទីក្រុង។ ខុសពីមន្ទីរពេទ្យសាធារណៈ មន្ទីរពេទ្យឯកជនមានបំពាក់ឧបករណ៍ទំនើបៗបំផុតក្នុងការថតនិងវិភាគជំងឺ។ ការវិនិយោគក្នុងមន្ទីរពេទ្យឯកជនមិនត្រូវបានគេចាត់ទុកជាការវិនិយោគដ៏វាងវៃទេ ដោយគេត្រូវការរយៈពេលជាង១០ឆ្នាំ មុខនឹងគេអាចរកប្រាក់ចំនេញបាន។ តែស្ថានភាពបានផ្លាស់ប្តូរ ដោយក្រុមហ៊ុននានាបានងាកមករកការវិនិយោគទុនក្នុងវិស័យសុខាភិបាលសារជាថ្មី បន្ទាប់ពីមានកំនើនតំរូវការសេវាសុខភាពពីជនបរទេសដែលមកប្រទេសម៉ាឡេស៊ី និង ការយកចិត្តទុកដាក់ពីរដ្ឋាភិបាលក្នុងឧស្សាហកម្មទេសចរណ៍សុខភាព។

កំណត់សម្គាល់

↑ ផ្នែកទី ៩ នៃច្បាប់ភាសាជាតិ ១៩៦៣/៦៧ បានចែងថា៖ "អក្សរនៃភាសាជាតិគឺត្រូវមានលក្ខណៈជាអក្សរឡាតាំង ប៉ុន្តែនេះមិនមែនមានន័យថាច្បាប់បាមហាមឃាត់ការសរសេរអក្សរម៉ាឡេតាមទម្រង់អក្សរចាវីនោះទេ, ម៉ាឡេជាភាសាជាតិ។".
↑ ផ្នែកទី ២ នៃច្បាប់ភាសាជាតិ ១៨៦៣/៦៧ បានចែងថា "រក្សាទុកដូចដែលបានផ្តល់នៅក្នុងច្បាប់នេះ ហើយជាកម្មវត្ថុនៃការការពារដែលមាននៅក្នុងមាត្រា ១៥២(១) នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលទាក់ទងនឹងភាសាដទៃ និងភាសានៃសហគមន៍ផ្សេងទៀតនៅក្នុងប្រទេសម៉ាឡេស៊ី។ ជាភាសាជាតិគឺត្រូវប្រើក្នុងគោលបំណងផ្លូវការ"។
↑ ^៣,០ ^៣,១ សូមមើលមាត្រា ១៥២ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញសហព័ន្ធនៃម៉ាឡេស៊ី និងច្បាប់ភាសាជាតិ ១៩៦៣/៦៧។

ឯកសារយោង

↑ "Malaysian Flag and Coat of Arms". Malaysian Government. Archived from the original on 22 តុលា 2013. Retrieved 24 កុម្ភៈ 2022. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help)
↑ oldest-man-and-woman-aged-120-and-118-preli/2035636 "Minister: Census shows Malaysia's oldest man and woman aged 120 and 118; preliminary census findings to be released in Feb 2022". Malaymail. Retrieved 24 កុម្ភៈ 2022. {{cite web}}: Check |url= value (help)
↑ Department of Statistics Malaysia 2021.
↑ "The States, Religion and Law of the Federation" (PDF). Constitution of Malaysia. Judicial Appointments Commission. Archived from the original (PDF) on 14 មិថុនា 2017. Retrieved 24 កុម្ភៈ 2022. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help)
↑ "Distribution and Basic Demographic Characteristic Report 2020". Department of Statistics, Malaysia. 14 February 2020. Archived from the original on 22 August 2023. Retrieved 26 June 2022.
↑ Mackay, Derek (2005). Eastern Customs: The Customs Service in British Malaya and the Opium Trade. The Radcliffe Press. pp. 240–. ល.ស.ប.អ. 978-1-85043-844-1. https://books.google.com/books?id=QM5LImNbYusC&pg=PA240.
↑ "31 Ogos 1963, Hari kemerdekaan Sabah yang rasmi". AWANI. 14 May 2021. Retrieved 24 កុម្ភៈ 2022.
↑ "Demographic Statistics First Quarter 2020, Malaysia". Department of Statistics, Malaysia. 14 May 2020. Retrieved 24 កុម្ភៈ 2022.
↑ ^៩,០ ^៩,១ ^៩,២ ^៩,៣ "World Economic Outlook Database, October 2019". IMF.org. មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ. Retrieved 24 កុម្ភៈ 2022.
↑ "Gini Index". ធនាគារពិភពលោក. Retrieved 24 កុម្ភៈ 2022.
↑ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene. កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ. 15 December 2020. pp. 343–346. ល.ស.ប.អ. 978-92-1-126442-5. http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf។ បានយកមក 24 កុម្ភៈ 2022.

[Script-2] ផ្នែកទី ៩ នៃច្បាប់ភាសាជាតិ ១៩៦៣/៦៧ បានចែងថា៖ "អក្សរនៃភាសាជាតិគឺត្រូវមានលក្ខណៈជាអក្សរឡាតាំង ប៉ុន្តែនេះមិនមែនមានន័យថាច្បាប់បាមហាមឃាត់ការសរសេរអក្សរម៉ាឡេតាមទម្រង់អក្សរចាវីនោះទេ, ម៉ាឡេជាភាសាជាតិ។".

[3] ផ្នែកទី ២ នៃច្បាប់ភាសាជាតិ ១៨៦៣/៦៧ បានចែងថា "រក្សាទុកដូចដែលបានផ្តល់នៅក្នុងច្បាប់នេះ ហើយជាកម្មវត្ថុនៃការការពារដែលមាននៅក្នុងមាត្រា ១៥២(១) នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលទាក់ទងនឹងភាសាដទៃ និងភាសានៃសហគមន៍ផ្សេងទៀតនៅក្នុងប្រទេសម៉ាឡេស៊ី។ ជាភាសាជាតិគឺត្រូវប្រើក្នុងគោលបំណងផ្លូវការ"។

[Recognised_language-4] ៣,០ ^៣,១ សូមមើលមាត្រា ១៥២ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញសហព័ន្ធនៃម៉ាឡេស៊ី និងច្បាប់ភាសាជាតិ ១៩៦៣/៦៧។

[1] "Malaysian Flag and Coat of Arms". Malaysian Government. Archived from the original on 22 តុលា 2013. Retrieved 24 កុម្ភៈ 2022. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help)

[2021_pop-5] st-man-and-woman-aged-120-and-118-preli/2035636 "Minister: Census shows Malaysia's oldest man and woman aged 120 and 118; preliminary census findings to be released in Feb 2022". Malaymail. Retrieved 24 កុម្ភៈ 2022. {{cite web}}: Check |url= value (help)

[FOOTNOTEDepartment_of_Statistics_Malaysia2021-6] Department of Statistics Malaysia 2021.

[7] "The States, Religion and Law of the Federation" (PDF). Constitution of Malaysia. Judicial Appointments Commission. Archived from the original (PDF) on 14 មិថុនា 2017. Retrieved 24 កុម្ភៈ 2022. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help)

[8] "Distribution and Basic Demographic Characteristic Report 2020". Department of Statistics, Malaysia. 14 February 2020. Archived from the original on 22 August 2023. Retrieved 26 June 2022.

[9] Mackay, Derek (2005). Eastern Customs: The Customs Service in British Malaya and the Opium Trade. The Radcliffe Press. pp. 240–. ល.ស.ប.អ. 978-1-85043-844-1. https://books.google.com/books?id=QM5LImNbYusC&pg=PA240.

[10] "31 Ogos 1963, Hari kemerdekaan Sabah yang rasmi". AWANI. 14 May 2021. Retrieved 24 កុម្ភៈ 2022.

[11] "Demographic Statistics First Quarter 2020, Malaysia". Department of Statistics, Malaysia. 14 May 2020. Retrieved 24 កុម្ភៈ 2022.

[IMFWEOMY-12] ៩,០ ^៩,១ ^៩,២ ^៩,៣ "World Economic Outlook Database, October 2019". IMF.org. មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ. Retrieved 24 កុម្ភៈ 2022.

[wb-gini-13] "Gini Index". ធនាគារពិភពលោក. Retrieved 24 កុម្ភៈ 2022.

[HDI-14] Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene. កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ. 15 December 2020. pp. 343–346. ល.ស.ប.អ. 978-92-1-126442-5. http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf។ បានយកមក 24 កុម្ភៈ 2022.

[១]

[ស ១]

[ស ២]

[ស ៣]

[២]

[៣]

[៥]

[៤]

[៦]

[៧]

[៨]

[៩]

[១០]

[១១]