ប៉ាឡូ

សាធារណរដ្ឋប៉ាឡូ
Beluu er a Belau (ភាសាប៉ាឡូ)
	ទង់ជាតិ
	ភ្លេងជាតិ; Belau rekid; "ប៉ាឡូយើង"
	ទីតាំងប្រទេសប៉ាឡូ (ក្រហម) នៅលើភូគោល
រដ្ឋធានី	ងេរូលមូដ; 7°30′N 134°37′E / 7.500°N 134.617°E
ទីក្រុងធំបំផុត	កូរ៉រ; 7°20′N 134°29′E / 7.333°N 134.483°E
ភាសាផ្លូវការ	ភាសាជាតិ: ភាសាប៉ាឡូ • ភាសាអង់គ្លេស; កម្រិតរដ្ឋ: ភាសាជប៉ុន • ភាសាសូនសូរ៉ូលេ • ភាសាតូប៊ី
ក្រុមជនជាតិ (ឆ្នាំ ២០១៥)	៧៣% ប៉ាឡូ; ២១.៧% អាស៊ី; ២% ការ៉ូលីន; ១.២% អឺរ៉ុប; ២.១% ជនជាតិផ្សេងៗ;
សាសនា (ឆ្នាំ ២០១៥)	៨៩.៧% គ្រិស្តសាសនា; ៥.៧% ម៉ូដិកអ៊ិនហ្កេ; ៣.០% ឥស្លាមសាសនា; ២.៦% គ្មានជំនឿសាសនា / សាសនាផ្សេងៗ;
រដ្ឋាភិបាល	រដ្ឋឯកភូត សាធារណរដ្ឋប្រធានាធិបតីនិយមនៅក្រោមរបបប្រជាធិបតេយ្យមិនតំណាងបក្សពួក
- ប្រធានាធិបតី	ស៊ូរ៉ង់ជែល វីបស៍ ជូញ័រ
- អនុប្រធានាធិបតី	អ៊ូឌូច សានជេបូ ស៊ីញ័រ
នីតិបញ្ញត្តិ	សមាជជាតិ
- សភាជាន់ខ្ពស់	ព្រឹទ្ធសភា
- សភាជាន់ទាប	សភាតំណាងរាស្ត្រ
ទទួលឯករាជ្យ ពីសហរដ្ឋអាមេរិក
- ដែនដីភិបាល	១៨ កក្កដា ១៩៤៧
- ប្រកាសរដ្ឋធម្មនុញ្ញ	២ មេសា ១៩៧៩
- និម្មិតកម្មនៃសាធារណរដ្ឋប៉ាឡូ	១ មករា ១៩៨១
- អនុសញ្ញាសមាគមសេរី	១ តុលា ១៩៩៤
ក្រឡាផ្ទៃ
- ផ្ទៃសរុប	៤៥៩ គ.ម២ (ទី១៨០)
- ផ្ទៃទឹក (%)	គ្មានទិន្នន័យ
ប្រជាជន
- ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០១៨)	១៧,៩០៧ (ទី២២២)
- ជំរឿន (ឆ្នាំ ២០២២)	១៨,២៣៣
- ដង់ស៊ីតេ	៤៦.៧ នាក់/គ.ម២
GDP (PPP)	ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០១៨)
- សរុប	៣០០ លានដុល្លារ
- ក្នុងម្នាក់	១៦,២៩៦ ដុល្លារ (ទី៨១)
GDP (ចារឹក)	ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០១៨)
- សរុប	៣២២ លានដុល្លារ
- ក្នុងម្នាក់	១៧,៤៣៨ ដុល្លារ
HDI (២០១៩)	០.៨២៦; ខ្ពស់ណាស់ · ទី៥០
រូបិយវត្ថុ	ដុល្លារអាមេរិក (USD)
ល្វែងម៉ោង	UTC+៩ (PWT)
ទម្រង់កាលបរិច្ឆេទ	DD-MM-YYYY
បណ្ដាញចែកចាយអគ្គិសនី	120 V–60 Hz
ទិសបើកបរ	ស្តាំ
កូដហៅទូរស័ព្ទ	+៦៨០
កូដ ISO 3166	PW
ដែនកម្រិតខ្ពស់	.pw
	គេហទំព័រ; PalauGov.pw

ប្រទេសប៉ាឡូ (ភាសាប៉ាឡូ៖ Belau) ដោយមានឈ្មោះជាផ្លូវការថា សាធារណរដ្ឋប៉ាឡូ (Beluu er a Belau) គឺជាប្រទេសកោះមួយ ស្ថិតនៅប៉ែកខាងលិចមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក។ ប្រទេសនេះមានកោះប្រហែល ៣៤០ ហើយភ្ជាប់នឹងខ្សែសង្វាក់ភាគខាងលិចនៃកោះការ៉ូលីន និងផ្នែកខ្លះនៃសហព័ន្ធរដ្ឋមីក្រូណេស៊ី។ វាមានផ្ទៃដីសរុប ៤៦៦ គីឡូម៉ែត្រក្រឡា។ កោះដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេគឺ កូរ៉រ។ ចំណែកឯរដ្ឋធានីវិញមានឈ្មោះថា ងេរូលមូដ ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្បែរកោះបាបែលដាអូប ក្នុងរដ្ឋមេលីកេអុក។ ប្រទេសប៉ាឡូមានព្រំដែនសមុទ្រជាប់ជាមួយដែនដែនទឹកអន្តរជាតិនៅភាគខាងជើង មីក្រូណេស៊ីនៅភាគខាងកើត ឥណ្ឌូណេស៊ីនៅខាងត្បូង និងហ្វីលីពីននៅទិសពាយព្យ។

នៅចំងាយប្រហែល៨០០គ.មខាងកើតប្រទេសហ្វីលីពីន និងចំងាយប្រហែល៣២០០គ.មខាងត្បូងទីក្រុងតូក្យូ។ ប្រទេសនេះផ្ដាច់ខ្លួនពី ដែនដីបញ្ញើរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ (គ្រប់គ្រងដោយសហរដ្ឋអាមេរិក) នៅឆ្នាំ១៩៩៤។

ប្រវត្តិសាស្ត្រ

បុរេប្រវត្តិ

ជនជាតិប៉ាឡាវដើមដំបូងទំនងជាមានប្រភពមកពីតំបន់ប៉ូលីនេស៊ីនិងអាស៊ី។

ការកំនត់កាលបរិច្ឆេទតាមអាយុកាលកាបូននិងរបកគំឃើញប្រវត្តិសាស្ត្រនាពេលថ្មីៗនេះ បានទាញចំណាប់អារម្មណ៍ពិភពលោកមកលើកោះនេះ។ ផ្នូរទាំងឡាយដែលគេជីកនៅលើកោះនេះ បង្ហាញថាប៉ាឡាវជាប្រទេសដែលមានផ្នូរចាស់ជាងគេនៅអូសេអានី។ មានការខ្វែងគំនិតគ្នាពីពេលវេលាកំណកំណើតប្រទេសប៉ាឡាវ ដែលមួយថាប្រហែលជានៅឆ្នាំ២៥០០មុនគ.ស និងមួយទៀតថានៅឆ្នាំ១០០០មុនគ.ស។ ការសិក្សាថ្មីបំផុតបានបង្ហាញថាតួលេខទាំង២នេះមិនត្រឹមត្រូវទាំង២។ សាកសពមនុស្សមានមាឌល្អិតៗ ត្រូវបានរកឃើញនៅប្រទេសប៉ាឡាវ។

អស់រយៈពេលរាប់ពាន់ឆ្នាំ ជនជាតិប៉ាឡាវបានកសាងសង្គមយ៉ាងរឹងមាំមួយដែលយកស្ត្រីជាធំ ដែលគេជឿថាយកគំរូតាមជនជាតិជ្វា។ តាមប្រពៃណី ដី ប្រាក់កាស រួមទាំងងារត្រូវបានបន្តវេនតាមខ្សែខាងស្ត្រី។ ដីកុលសម្ព័ន្ធនៅតែអនុវត្តតាមវិធីនេះ ខណៈប្រព័ន្ធទំនើបងាកមកយកខាងបុរសជាធំវិញ។

ទំនាក់ទំនងជាមួយអឺរ៉ុប

នៅមុនសតវត្សរ៍ទី១៨ ប៉ាឡាវមិនសូវមានទំនាក់ទំនងជាមួយបរទេស ក្រៅពីជាមួយកោះយ៉ាប់និងប្រទេសជ្វាទេ។ ជនជាតិអឺរ៉ុបដែលមកដល់មុនគេគឺជនជាតិអង់គ្លេសឈ្មោះហិនរី វីលសុន ដែលជាកាពីតែននាវានាំសាររបស់ក្រុមហ៊ុនបូព៌ាឥណ្ឌា។ នាវារបស់គាត់បានទៅទើរនៅក្បែរកោះអ៊ូឡុងនៅឆ្នាំ១៧៨៣។ គឺវីលសុននេះឯងដែលបានដាក់ឈ្មោះកំរងកោះនេះថាកំរងកោះប៉ាឡាវ។

ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់អេស្ប៉ាញ

នៅចុងសតវត្សរ៍ទី១៩ ចក្រភពអង់គ្លេស អេស្ប៉ាញ និង ចក្រភពអាល្លឺម៉ង់ បានប្រកាសខ្លួនជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធលើកំរងកោះនេះ។ នៅឆ្នាំ១៨៨៥ បញ្ហានេះត្រូវបានលើកឡើងទៅសម្ដេចប៉ាបឡេអូទី៨ អោយសំរេចចិត្ត។ សម្ដេចប៉ាបបានទទួលស្គាល់ការប្រកាសរបស់អេស្ប៉ាញ ប៉ុន្តែបានផ្ដល់សិទ្ធខាងសេដ្ឋកិច្ចអោយអង់គ្លេសនិងអាល្លឺម៉ង់។ ប៉ាឡាវបានក្លាយជាផ្នែកមួយរបស់អេស្ប៉ាញបូព៌ាឥណ្ឌី ជាមួយកំរងកោះម៉ារីយ៉ាណា កំរងកោះខារ៉ូលីន និងកំរងកោះម៉ាស្សលដែរ។ កំរងកោះទាំងនេះស្ថិតក្រោមរដ្ឋបាលហ្វីលីពីន។

បន្ទាប់ពីចាញ់សង្គ្រាមអេស្ប៉ាញ-អាមេរិក នៅឆ្នាំ១៨៩៨ និងបាត់បង់សិទ្ធគ្រប់គ្រងកំរងកោះហ្វីលីពីន អេស្ប៉ាញបានលក់កំរងកោះប៉ាឡាវទៅចក្រភពអាល្លឺម៉ង់ តាមរយៈសន្ធិសញ្ញាអាល្លឺម៉ង់-អេស្ប៉ាញឆ្នាំ១៨៩៩។

សម័យអាល្លឺម៉ង់

ក្រោយមក ប៉ាឡាវស្ថិតក្រោមរដ្ឋបាលញូហ្គីនេអាល្លឺម៉ង់ ហើយរយៈកាលនៃការរីកចំរើនសេដ្ឋកិច្ចបានចាប់ផ្ដើម។ វិស្វករអាល្លឺម៉ង់បានចាប់ផ្ដើមជីករ៉ែបុកស៊ីតនិងផូស្វាត និងផលិតខូប្រា (ដូងហាល) និងសាគូ នៅលើកំរងកោះនេះ។ ប៉ុន្តែអាល្លឺម៉ង់មិនបានស្ថាបនាហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនិងផ្ដល់ការអប់រំដល់ជនជាតិម្ចាស់ស្រុកទេ។ ការគ្រប់គ្រងរបស់អាល្លឺម៉ង់មានរយៈពេលខ្លីត្រឹមតែ១៥ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ។

សម័យជប៉ុន

ក្រោមផ្លាកសម្ព័ន្ធមិត្តអង់គ្លេស-ជប៉ុន ចក្រភពជប៉ុនបានប្រកាសសង្គ្រាមជាមួយចក្រភពអាល្លឺម៉ង់នៅឆ្នាំ១៩១៤ និងបានចូលឈ្លានពានដែនដីនៅមហាសុមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិករបស់អាល្លឺម៉ង់។ បន្ទាប់ពីសង្គ្រាម ប៉ាឡាវត្រូវបានប្រគល់ទៅអោយជប៉ុន តាមការសំរេចចិត្តរបស់សន្ធិសិទសន្តិភាពក្រុងប៉ារីស។

ជប៉ុនបានបញ្ចូលកំរងកោះនេះទៅជាផ្នែកមួយរបស់ចក្រភពខ្លួន ដោយបានបង្កើតរដ្ឋាភិប៉ាលណាន់យ៉ូចូ(南洋庁)ដោយយកកោះខូរ៉ជារដ្ឋធានី។ ការគ្រប់គ្រងតាមរបៀបស៊ីវិលបានចាប់អនុវត្តពីឆ្នាំ១៩២២។ ជប៉ុនបានជំរុញការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចនិងចលនាអត្តោប្រវេសន៍ប្រជាជនពីជប៉ុន អូគីណាវ៉ា និងកូរ៉េ។ ជនជាតិដើមប៉ាឡាវបានក្លាយជាជនជាតិភាគតិចនៅលើដែនដីខ្លួនឯងមួយរំពេច។ អ្នករស់នៅប៉ាឡាវ៣ភាគ៤ជាជនជាតិជប៉ុន(ស្ថិតិឆ្នាំ១៩៤៣ក្នុងចំនោមប្រជាជនសរុប(មិនរាប់កងទ័ពចូល) ៣៣៩៦០នាក់ មានជនជាតិជប៉ុន២៥០២៦នាក់ កូរ៉េ២៤៦០នាក់ ប៉ាឡាវ៦៤៧៤នាក់ និងបុព្វជិតសាសនាជនជាតិអេស្ប៉ាញនិងអាល្លឺម៉ង់១៨នាក់)។ ជប៉ុនបានកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធដូចជាសាលារៀន មន្ទីរពេទ្យ ផ្លូវថ្នល់ជាដើម។ នៅទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩២០ ខូរ៉ផ្លាស់មុខមាត់ជាទីក្រុងទំនើបនាសម័យនោះ។ ព្រមជាមួយនោះជប៉ុនក៏បានប្រើប្រាស់ភាសាជប៉ុនក្នុងការបង្ហាត់បង្រៀន(បញ្ចូលមនោគមវិជ្ជា?)ដល់ប្រជាជនប៉ាឡាវផងដែរ។ ជប៉ុនបានបន្ដអាជីវកម្មរ៉ែពីអាល្លឺម៉ង់ និងបង្កើតរោងចក្រធ្វើត្រីបូនីតូកំប៉ុងនិងរោងចក្រកែច្នៃខូប្រា។

សម័យសង្គ្រាមលោកលើកទី២

វត្តមានជប៉ុនបានធ្វើអោយប៉ាឡាវក្លាយជាគោលដៅវាយប្រហារយ៉ាងសំខាន់ពីសំណាក់កងទ័ពសម្ព័ន្ធមិត្តនៅសម័យសង្គ្រាមលោកលើកទី២។ សមរភូមិប៉េលេល្យូនៅឆ្នាំ១៩៤៤ ជាឆាកប្រយុទ្ធយ៉ាងស៊ីសាច់ហុតឈាមរវាងកងទ័ពអាមេរិកនិងជប៉ុន។ ជ័យជំនេះបានទៅលើកងទ័ពសម្ព័ន្ធមិត្ត ប៉ុន្តែទាំងសងខាងបាត់បង់កងទ័ពច្រើនដូចគ្នា។ ជនជាតិជប៉ុនដែលនៅរស់ត្រូវបានសងទៅជប៉ុនវិញក្រោយពីសង្គ្រាមចប់។

សម័យក្រោយសង្គ្រាម

នៅឆ្នាំ១៩៤៧ អង្គការសហប្រជាជាតិ បានសំរេចអោយអាមេរិកគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាលប៉ាឡាវក្នុងនាមជាដែនដីបញ្ញើនៃកំរងកោះប៉ាស៊ីហ្វិក។ នៅឆ្នាំ១៩៧៩ ប្រជាជនប៉ាឡាវបានបោះឆ្នោតប្រឆាំងមិនចូលក្នុងសហព័ន្ធរដ្ឋមីក្រូនេស៊ី ដោយសារភាពខុសគ្នាខាងភាសានិងវប្បធម៌។ បន្ទាប់ពីសម័យអន្តរកាលយ៉ាងយូរ (រួមទាំងមរណភាពដោយអំពើហឹង្សា របស់ប្រធានាធិបតី២រូប គឺលោក ហារឹអុ រេមេលីក នៅឆ្នាំ១៩៨៥ និងលោក ឡាហ្សារុស សាលី នៅឆ្នាំ១៩៨៨) បាឡាវបានបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំ១៩៩៤ ជ្រើសយកឯករាជ្យភាពនិងភ្ជាប់ខ្លួនជាមួយអាមេរិក។

នយោបាយ និងរដ្ឋាភិបាល

នយោបាយប៉ាឡាវអនុវត្តលទ្ធិពហុបក្ស។ ប្រទេសនេះជាសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យអាស្រ័យសភានិងប្រធានាធិបតី។ ប្រធានាធិបតីប៉ាឡាវជាប្រមុខរដ្ឋផងនិងជាប្រមុខរដ្ឋាភិបាលផង។ អំនាចនីតិប្រតិបត្តិជារបស់រដ្ឋាភិបាល ខណៈអំនាចនីតិបញ្ញតិ្តជារបស់រដ្ឋាភិបាលផងនិងជារបស់សភាជាតិប៉ាឡាវផង។ អំនាចតុលាការស្ថិតនៅឯករាជ្យពីអំនាចទាំង២នេះ។ ប៉ាឡាវបង្កើតរដ្ឋធម្មនុញ្ញផ្ទាល់ខ្លួននៅឆ្នាំ១៩៨១។

ប្រធានាធិបតីមានអាណត្តិ៤ឆ្នាំ។ សភាជាតិមាន២ (សភាជាន់ទាបមានតំណាងរាស្ត្រ១៦រូប និងសភាជាន់ខ្ពស់មានតំណាងរាស្ត្រ៩រូប) មានអាណត្តិ៤ឆ្នាំដែរ។ នយោបាយបច្ចុប្បន្នជួបប្រទះនឹងបញ្ហាអាមេរិកបញ្ចប់ជំនួយហិរញ្ញវត្ថុនៅឆ្នាំ២០០៩។

ទំនាក់ទំនងជាមួយអាមេរិក

ប៉ាឡាវភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងផ្នែករដ្ឋាភិបាល សេដ្ឋកិច្ចនិងសន្តិសុខ យ៉ាងសេរីនិងដោយស្ម័គ្រចិត្តជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក។ ប៉ាឡាវមិនមានយោធាផ្ទាល់ខ្លួនទេ ហេតុនេះសន្តិសុខជាតិត្រូវពឹងផ្អែកទាំងស្រុងទៅលើការការពារពីអាមេរិក។ តាមកិច្ចព្រមព្រៀង យោធាអាមេរិកមានសិទ្ធចូលប្រទេសនេះក្នុងរយៈពេល៥០ឆ្នាំ(គិតចាប់ពីឆ្នាំ១៩៩៤)។ តួនាទីកងទ័ពជើងទឹកអាមេរិកគឺតិចណាស់។ មានតែក្រុមវិស្វករសាងសង់ជើងទឹកមួយក្ដាប់តូចប៉ុណ្ណោះមានសកម្មភាព។ ប៉ុន្តែកងរក្សាសន្តិសុខសមុទ្ររបស់អាមេរិកពិតជាមានសារៈសំខាន់ណាស់ក្នុងការល្បាតផ្ទៃទឹក។

ទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ

ក្នុងនាមជាប្រជាជាតិឯករាជ្យ ប៉ាឡាវបានធ្វើទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិដោយខ្លួនឯង។ បន្ទាប់ពីឯករាជ្យជាតិ ប៉ាឡាវបានចងទំនាក់ទំនងការទូតជាមួយប្រទេសមួយចំនួន រួមទាំងបណ្ដាប្រទេសជិតខាង នៅប៉ាស៊ីហ្វិក។ ប៉ាឡាវចូលជាសមាជិកអ.ស.បនៅថ្ងៃទី១៥ ធ្នូ ១៩៩៤ និងចូលជាសមាជិកអង្គការអន្តរជាតិជាច្រើនទៀត។ នៅខែសីហា ២០០៦ ប៉ាឡាវបានធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះកិច្ចប្រជុំកំពូលរបស់ប្រទេសនៅប៉ាស៊ីហ្វិកនិងតៃវ៉ាន់។

បំណែងចែករដ្ឋបាល

ប៉ាឡាវផ្សំឡើងដោយកោះតូចធំប្រហែល២០០កោះ ដែលក្នុងនោះមានកោះតែមិនដល់១០ផងដែលមានមនុស្សរស់នៅ។ ប៉ាឡាវចែកចេញជា១៦រដ្ឋ ដូចខាងក្រោម៖

ឈ្មោះរដ្ឋ (ជាភាសាអង់គ្លេស)	ឈ្មោះរដ្ឋ (ជាភាសាខ្មែរ)	ផ្ទៃដី (គ.ម^២)	ចំនួនប្រជាជន (ជំរឿនឆ្នាំ២០០៥)
Aimeliik	អៃមេលីក	៥២	២៧០
Airai	អៃរ៉ៃ	៤៤	២៧២៣
Angaur	អាំងហ្គួរ	៨	៣២០
Hatohobei	ហាតុហុបេ	៣	៤៤
Kayangel	ខាយ៉ាំងហ្គែល	៣	១៨៨
Koror	ខូរ៉	១៨	១២៦៧៦
Melekeok	មេលេខ្យុក	២៨	៣៩១
Ngaraard	ង៉ារ៉ាដ	៣៦	៥៩១
Ngarchelong	ង៉ារចេឡុង	១០	៤៨៨
Ngardmau	ង៉ាដម៉ាវ	៤៧	១៦៦
Ngaremlengui	ង៉ារឹមឡេងហ្គួយ	៦៥	៣១៧
Ngatpang	ង៉ាត់ប៉ាង	៤៧	៤៦៤
Ngchesar	ចេសារ	៤១	២៥៤
Ngiwal	ងីវ៉ល	២៦	២២៣
Peleliu	ប៉េលេល្យូ	១៣	៧០២
Sonsorol	សុនសូរ៉ូល	៤	១០០

ភូមិវិទ្យា

កោះដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេគឺកោះអាំងហ្គួរ កោះបាបែលដាអុប កោះខូរ៉ និងកោះប៉េឡេល្យូ។ ប្រជាជន២ភាគ៣រស់នៅខូរ៉។ កាយ៉ាងហ្គែលជាអាតុល (កងល្បាប់ផ្កាថ្ម) ស្ថិតនៅខាងជើងកោះទាំងនេះ។ ក្រុមកោះរ៉ក់ (មានប្រហែល២០០កូនកោះ) ដែលនៅខាងលិចកោះសំខាន់ៗ គ្មានមនុស្សរស់នៅទេ។ រដ្ឋហាតុហូបេនិងរដ្ឋសុនសូរ៉ូល ជាបណ្ដុំកោះ៦នៅចំងាយ៦០០គ.មភាគនិរតីនៃកោះសំខាន់ៗ។

អាកាសធាតុ

ប៉ាឡាវមានអាកាសធាតុត្រូពិចពេញមួយឆ្នាំ។ សីតុណ្ហភាពមធ្យមប្រចាំឆ្នាំប្រហែល២៨ °C។ ភ្លៀងអាចធ្លាក់ពេញមួយឆ្នាំ ជាពិសេសនៅចន្លោះខែកក្កដាទៅខែតុលា។ សំណើមមធ្យមប្រចាំឆ្នាំខ្ពស់ដល់ទៅ៨២% ហើយកំពស់ទឹកភ្លៀងមានដល់ទៅ៣៨០០មម។ ព្យុះទីហ្វុងមិនសូវមានទេ ដោយសារប៉ាឡាវស្ថិតនៅក្រៅតំបន់ខ្យល់ព្យុះនេះ។

បរិស្ថាន

បរិស្ថានធម្មជាតិប៉ាឡាវមិនទាន់មានការបំផ្លិចបំផ្លាញច្រើនទេ។ ប៉ុន្តែនៅតែមានបញ្ហាគួរបារម្ភមួយចំនួនដែរដូចជាការនេសាទខុសច្បាប់ដោយប្រើគ្រាប់បែក ការគ្រប់គ្រងកាកសំនល់រឺងមិនសមរម្យនៅខូរ៉ និងការបាខ្សាច់និងផ្កាថ្មពីក្នុងឡាហ្គូន (បឹងក្នុងសមុទ្រ)។ ដូចបណ្ដាប្រទេសកោះនៅប៉ាស៊ីហ្វិកដទៃដែរ កំនើនកំពស់ទឹកសមុទ្រជាការគំរាមគំហែងបរិស្ថានដ៏ធ្ងន់ធ្ងរបំផុត។ ទឹកសមុទ្រដែលគ្របលើតំបន់រាក់ៗមានឥទ្ធិពលទៅលើការកសិកម្មដាំដុះនៅតាមឆ្នេរព្រមទាំងភាពសុទ្ធរបស់ទឹកសាបសំរាប់ផ្គត់ផ្គង់នៅទូទាំងប្រទេសដែរ។ ប៉ាឡាវមានបញ្ហាក្នុងការផ្គត់ផ្គង់ទឹកសាបនិងទំហំដីកសិកម្មតូចប្រៀបធៀបនឹងចំនួនប្រជាជន។ ប្រទេសនេះឧស្សាហ៍ជួបនឹងរញ្ជួយដី បន្ទុះភ្នំភ្លើង និងព្យុះត្រូពិចផងដែរ។ ការគ្រប់គ្រងទឺកស្អុយនិងកាកសំនល់ពុលចេញពីជីគីមីនិងថ្នាំសំលាប់សត្វល្អិតក៏ជាកង្វល់មួយដែរ។

នៅថ្ងៃទី២៥ កញ្ញា ២០០៩ ប៉ាឡាវបានប្រកាសបង្កើតតំបន់អភិរក្សត្រីឆ្លាមទី១នៅលើពិភពលោក។ ប៉ាឡាវបានហាមប្រាមការនេសាទត្រីឆ្លាមជាលក្ខណៈអាជីវកម្ម។ តំបន់អភិរក្សនេះនឹងជួយការពារផ្ទៃសមុទ្រប្រហែល៦សែនគ.ម^២ (ប្រហែលផ្ទៃដីប្រទេសបារាំង)។ ប៉ាឡាវក៏អំពាវនាយអោយសហគមន៍អន្តរជាតិធ្វើការហាមប្រាមការនេសាទត្រីឆ្លាមផងដែរ។

ក្រពើទឹកប្រៃ មានឃើញច្រើននៅប៉ាឡាវ។ វាច្រើនរស់នៅតាមព្រៃកោងកាងនិងផ្នែកខ្លះនៃក្រុមកោះរ៉ក់។ ក្រពើទឹកប្រៃជាសត្វមានគ្រោះថ្នាក់ខ្លាំងចំពោះមនុស្ស ប៉ុន្តែគេទើបតែឃើញមានករណីវាយប្រហារមកលើមនុស្សតែម្ដងប៉ុណ្ណោះគឺនៅទសវត្សរ៍ឆ្នាំ៦០។ ក្រពើដែលធំជាងគេនៅប៉ាឡាវមានប្រវែងធំដល់ទៅ៤,៥ម ប៉ុន្តែត្រូវគេចាត់ទុកជាទំហំមធ្យមបើប្រៀបធៀបជាមួយប្រភេទក្រពើដទៃ (ក្រពើនៅអូស្ត្រាលីដែលមានប្រវែងលើស៦ម មិនមែនជារឿងចំលែកទេ)។

សេដ្ឋកិច្ច

សេដ្ឋកិច្ចប៉ាឡាវពឹងផ្អែកជាចំបងទៅលើវិស័យទេសចរណ៍ កសិកម្មមួយចំអែតក្រពះ និងការនេសាទ។ សកម្មភាពទេសចរណ៍សំខាន់ៗមានការជ្រមុជទឹកសមុទ្រនិងការជ្រមុជទៅបាតសមុទ្រ។ រដ្ឋាភិបាលជានិយោជកដ៏សំខាន់លើកំលាំងពលកម្ម ដោយពឹងផ្អែកលើជំនួយហិរញ្ញវត្ថុពីអាមេរិក។ ចំនួនទេសចរណ៍ដែលចូលមកលេងមានប្រហែល៥ម៉ឺននាក់នៅឆ្នាំរដ្ឋបាល២០០០/២០០១។ ប្រាក់ចំណូលសំរាប់ប្រជាជនម្នាក់ ស្មើនឹង២ដងធៀបនឹងហ្វីលីពីន និងច្រើនដាច់ធៀបនឹងមីក្រូនេស៊ី។ ការពង្រីកចរចរណ៍តាមផ្លូវអាកាសនៅប៉ាស៊ីហ្វិក រួមទាំងកំនើនវិបុលភាពរបស់បណ្ដាប្រទេសនៅអាស៊ីខាងកើត និងការបោះវិនិយោគពីបរទេសលើហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធហិរញ្ញវត្ថុ បានជួយទ្រទ្រង់និងផ្ដល់ក្ដីសង្ឃឹមរយៈពេលវែងដល់វិស័យទេសចរណ៍ដ៏សំខាន់នេះ។

សេដ្ឋកិច្ចប៉ាឡាវមានតួលេខក្រហម(រកស៊ីខាត)។ នៅឆ្នាំ២០០០ ប៉ាឡាវនាំចេញប្រហែលបានតែ១៨លានដុល្លា ប៉ុន្តែនាំចូលដល់ទៅ៩៦លានដុល្លា។ ផលិតផលនាំចេញសំខាន់ៗមានត្រីធូណា ខូប្រា និងសិប្បកម្ម។ ផលិតផលនាំចូលសំខាន់ៗមាន គ្រឿងយន្ត(២៤,២%) វត្ថុធាតុដើម(១៩,០%) ម្ហូបអាហារ(១៥,២%) អេឡិចត្រូនិច(១៣,៣%) ឥន្ធនៈ(១០,៤%)។ ប្រទេសដើមនាំចូលសំខាន់ៗមាន អាមេរិក(៣៩,៣%) ហ្គ័ម(១៤,០%) ជប៉ុន(១០,២%) សិង្ហបុរី(៧,៧%) កូរ៉េខាងត្បួង(៦,៤%)។

នៅខែកក្កដាឆ្នាំ២០០៤ ក្រុមហ៊ុនអាកាសចរណ៍ប៉ាឡាវមីក្រូនេស៊ី បានចាប់បំរើសេវាពីប៉ាឡាវទៅ កោះយ៉ាប់ ហ្គ័ម មីក្រូនេស៊ី សៃប៉ាន អូស្ត្រាលី និង ហ្វីលីពីន។ ក្រុមហ៊ុននេះផ្ដល់សេវាក្នុងតំលៃទាបដើម្បីប្រកួតប្រជែងជាមួយ ក្រុមហ៊ុនអាកាសចរណ៍កុងទីណង់តាល់មីក្រូនេស៊ី។ ប៉ុន្តែក្រុមហ៊ុននេះបានបញ្ចប់ប្រតិបត្តិការនៅខែធ្នូឆ្នាំដដែល ដោយសារតំលៃប្រេងឡើងថ្លៃ។ ក្រុមហ៊ុននេះមិនទាន់ចាប់ផ្ដើមប្រតិបត្តិការឡើងវិញឡើយ ប៉ុន្តែបានចងសម្ព័ន្ធភាពប្រើលេខកូដរួមជាមួយក្រុមហ៊ុនអាកាសចរណ៍អេស៊ានស្ពីរីត (ក្រុមហ៊ុនអាកាសចរណ៍ដែលរត់ផ្លូវអាកាសប៉ាឡាវ-ហ្វីលីពីន)។

ពន្ធអាករមានកំរិតមធ្យម។ អត្រាពន្ធលើចំណូលចែកជា៣ដំណាក់ (៩,៣% ១៥% ១៩,៦%) អត្រាពន្ធលើសហគ្រាស៤% និងអត្រាពន្ធលើចំណាយ៧,៥%។ គ្មានពន្ធលើអចលនវត្ថុទេ។

ប្រជាសាស្ត្រ

ប្រជាជនប៉ាឡាវមានប្រហែល ២១០០០នាក់ ដែលក្នុងនោះ៧០%ជាជនជាតិប៉ាឡាវដើម។ ជនជាតិទាំងនោះជាកូនចៅកាត់ចំរុះជនជាតិមេឡានេស៊ី មីក្រូនេស៊ី និងម៉ាឡេ។ ជនជាតិប៉ាឡាវជាច្រើនមានកាត់ខ្សែស្រឡាយអាស៊ីខ្លះដែរ ដែលជាលទ្ធផលបានពីអាពាហ៍ពិពាហ៍ឆ្លងសាសន៍រវាងជនចំនួលស្រុកនិងជនជាតិប៉ាឡាវនៅចន្លោះសតវត្សរ៍ទី១៩និងទី២០។ ជនជាតិប៉ាឡាវខ្សែជប៉ុនមានច្រើនជាងគេ បន្ទាប់មកខ្សែហ្វីលីពីន ខ្សែចិន និង ខ្សែកូរ៉េ។

ភាសាផ្លូវការនៅប៉ាឡាវគឺភាសាប៉ាឡាវនិងភាសាអង់គ្លេស លើកលែងតែនៅរដ្ឋ២ (រដ្ឋហាតុហូបេនិងរដ្ឋសុងសូរ៉ូល) ដែលនៅទីនោះភាសាតំបន់ក៏ចាត់ទុកជាភាសាផ្លូវការដែរ។ ភាសាជប៉ុនត្រូវបានប្រើក្នុងចំនោមជនជាតិប៉ាឡាវចំណាស់ៗ និងជាភាសាផ្លូវការនៅរដ្ឋអាំងហ្គួរ។ ភាសាតាហ្គាលោកមិនមែនជាភាសាផ្លូវការនៅប៉ាឡាវទេ ប៉ុន្តែក៏ជាភាសានិយាយធំទី៤នៅប៉ាឡាវដែរ។

៣ភាគ៤នៃប្រជាជនប៉ាឡាវកាន់សាសនាគ្រឹស្ដ (ភាគច្រើនកាន់និកាយរ៉ូម៉ាន់កាតូលិកនិងនិកាយប្រូតេស្ដង់) ប៉ុន្តែគេក៏ឃើញមានអ្នកកាន់សាសនាម៉ូដេកង៉េ (បន្សំរវាងសាសនាគ្រឹស្តនិងសាសនាប្រពៃណីរបស់ប៉ាឡាវនិងការទស្សន៍ទាយ) និងសាសនាប៉ាឡាវបុរាណច្រើនផងដែរ។ តាមការធ្វើជំរឿនឆ្នាំ២០០៥ ប្រជាជន៤៩,៤%កាន់សាសនាគ្រឹស្ដនិកាយរ៉ូម៉ាន់កាតូលិក ២១,៣%កាន់សាសនាគ្រឹស្តនិកាយប្រូតេស្តង់ ៨,៧%កាន់សាសនាម៉ូដេង៉េ និង ៥,៣%កាន់សាសនាគ្រឹស្តនិកាយអេដវិនទីស៧ថ្ងៃ។ មានសហគមន៍សាសនាជ្វីហ្វតូចមួយដែរនៅប៉ាឡាវ។

គមនាគមន៍

អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិប៉ាឡាវផ្ដល់ជើងហោះហើរប្រចាំទៅកាន់ហ្គ័មនិងម៉ានីល។ កំពង់ផែសំខាន់គឺកំពង់ផែម៉ាឡាខល ដែលជាញឹកញាប់បានទទួលការចតនាវាដឹកទំនិញ នាវាយោធា និងនាវាទេសចរណ៍ផងដែរ។ ប៉ាឡាវគ្មានផ្លូវដែកទេ ហើយពាក់កណ្ដាលនៃផ្លូវថ្នល់ទាំងអស់មិនមានចាក់កៅស៊ូឡើយ។ គេបើកបរប្រកាន់ស្ដាំ ហើយល្បឿនអតិបរមាគឺ ៤០គ.ម/ម៉ោង។ តាក់ស៊ីមានរត់តែនៅខូរ៉ទេ (មិនមែនជាតាក់ស៊ីម៉ែតទេ ហេតុនេះគេអាចតថ្លៃបាន)។ មានតែនៅខូរ៉ប៉ុណ្ណោះដែលមានសេវាឡានក្រុងរត់។ ការធ្វើដំណើររវាងកោះនានាពឹងផ្អែកជាសំខាន់ទៅលើទូកនិងកាណូតឯកជន និងសេវាផ្លូវអាកាសក្នុងស្រុក។

ថ្ងៃបុណ្យជាតិប្រចាំឆ្នាំ

ថ្ងៃខែ	ជាភាសាអង់គ្លេស	ជាភាសាខ្មែរ
១ មករា	New Year's Day	បុណ្យចូលឆ្នាំ
១៥ មិនា	Youth Day	បុណ្យយុវជន
៥ ឧសភា	Senior Citizen Day	បុណ្យពលរដ្ឋចំណាស់
១ មិថុនា	President's Day	បុណ្យប្រធានាធិបតី
៩ កក្កដា	Constitution Day	បុណ្យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ
ថ្ងៃច័ន្ទទីដំបូងគេ ខែកញ្ញា	Labor Day	បុណ្យពលកម្ម
១ តុលា	Independence Day	បុណ្យឯករាជ្យជាតិ
២៤ តុលា	United Nation's Day	បុណ្យអង្គការសហប្រជាជាតិ
ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ចុងក្រោយ ខែវិច្ឆិកា	Thanksgiving Day	បុណ្យរំលឹកគុណ
២៥ ធ្នូ	Christmas	បុណ្យគ្រីស្តម៉ាស់

ឯកសារយោង

↑ "Palau". The World Factbook. CIA. 22 September 2021.
↑ "Palau Demographics Profile". www.indexmundi.com.
↑ ""World Population prospects – Population division"". population.un.org. United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Retrieved November 9, 2019.
↑ ""Overall total population" – World Population Prospects: The 2019 Revision" (xslx). population.un.org (custom data acquired via website). United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Retrieved November 9, 2019.
↑ ^៥,០ ^៥,១ ^៥,២ ^៥,៣ "Palau". www.imf.org.
↑ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene. កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ. 15 December 2020. pp. 343–346. ល.ស.ប.អ. 978-92-1-126442-5. http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf។ បានយកមក 20 កុម្ភៈ 2022.

តំណភ្ជាប់ក្រៅ

ស្វែងរកបន្ថែមអំពី ប៉ាឡូ នៅលើគំរោងផ្សេងៗទៀតរបស់វិគីខាងក្រោម៖
	វិគីនានុក្រម៖ និយមន័យ
	វិគីសៀវភៅ៖ សៀវភៅឬសេចក្តីពន្យល់ផ្សេងៗ
	វិគីពាក្យពេជន៍៖ ប្រជុំពាក្យពេជន៍របស់មនុស្សល្បីៗ
	វិគីបណ្ណាល័យ៖ ប្រភពអត្ថបទផ្សេងៗ
	វិគីមេឌា Commons៖ ពហុមេឌា
	វិគីពត៌មាន៖ ពត៌មាន
	វិគីសកលវិទ្យាល័យ៖ ប្រភពសិក្សារៀនសូត្រ

[cia-1] "Palau". The World Factbook. CIA. 22 September 2021.

[2] "Palau Demographics Profile". www.indexmundi.com.

[UN_WPP-3] ""World Population prospects – Population division"". population.un.org. United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Retrieved November 9, 2019.

[UN_WPP_2019-4] ""Overall total population" – World Population Prospects: The 2019 Revision" (xslx). population.un.org (custom data acquired via website). United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Retrieved November 9, 2019.

[imf-5] ៥,០ ^៥,១ ^៥,២ ^៥,៣ "Palau". www.imf.org.

[HDI-6] Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene. កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ. 15 December 2020. pp. 343–346. ល.ស.ប.អ. 978-92-1-126442-5. http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf។ បានយកមក 20 កុម្ភៈ 2022.

[១]

[២]

[៣]

[៤]

[៥]

[៦]