រនាត
រនាត ជាពាក្យ ខ្មែរ ទូទៅសម្រាប់សំដៅទៅលើប្រភេទ xylophones ជាច្រើនប្រភេទដែលប្រើក្នុង ភ្លេងបុរាណខ្មែរ ពិណពាទ្យ និង មហោរី ។
រនាតខ្មែរមានដូចជាដូចជា រនាតថ្ម, រនាតឯក, រនាតធុង, រនាតដែក និង រនាតថោង ។
និរុត្តិសាស្ត្រ
[កែប្រែ]ពាក្យ «រនាត» ជាពាក្យ ខ្មែរ សម្រាប់ប្រើប្រាសឬស្សី ដែលជាឧបករណ៍ភ្លេងបុរាណរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។ តាមវចនានុក្រមជាតិខ្មែរ រនាត មានន័យថា សូរស័ព្ទ ហើយត្រូវបានពណ៌នាថាជា "គ្រឿងភ្លេងវាយដំ មានស្នូកវែង មានផ្លៃធ្វើដោយបន្ទះឫស្សី, បន្ទះឈើខ្លឹមរឹងស្រួយ, បន្ទះដែក វាយដោយអន្លូងមួយគូ,លេងក្នុងវង់ ភ្លេងពិណពាទ្យ និង មហោរី [១]
The Garland Handbook of Southeast Asian Music កែសម្រួលដោយ Terry E. Miller និង Sean Williams បានអះអាងថាពាក្យ រនាត គឺជាពាក្យទូទៅរបស់ខ្មែរដែលសំដៅលើ xylophones ឬ metallophones — idiophones, ជាមួយ bars of bamboo, wood, ឬ metal ។ ពាក្យ រនាត កើតចេញពីពាក្យ រនាប ដែលមានន័យថា ចំនៀកឬស្សី [២]។ វាអាចទៅរួចជាភាសាខ្មែរ និងប្រភពពាក្យ ព្រោះរបារចំណាំរបស់ឧបករណ៍នេះ ភាគច្រើនផលិតចេញពីរបារឬស្សី។
ជាងនេះទៅទៀត ការស្រាវជ្រាវដែលចងក្រងដោយសាស្ត្រាចារ្យខ្មែរ បានបង្ហាញថា ពាក្យខ្មែរ រនាត ដែលប្រហែលជាមកពីពាក្យសំ ស្រ្កឹត raghunâ tha-vinâ បានបង្ហាញខ្លួនតាំងពីសម័យប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរក្នុងសម័យ នគរភ្នំ ។ [៣]
ប្រវត្តិសាស្ត្រ
[កែប្រែ]តន្ត្រីជាផ្នែកមួយនៃជីវិតប្រចាំថ្ងៃរបស់ខ្មែរតាំងពីសម័យនគរខ្មែរដំបូង ( ហ្វូណន ) មកម្ល៉េះ ដោយសារតន្ត្រីរួមជាមួយការរាំត្រូវបានសម្តែងជាញឹកញាប់នៅក្នុងព្រះវិហារសាសនា ពិធីបុណ្យក្នុងស្រុក និងព្រះរាជពិធី។ [៣] ដូច្នេះហើយ រនាតត្រូវបានគេគិតថាមានដើមកំណើតពីមុនអាណាចក្រ អង្គរ ។ ក្នុងនាមជាឧបករណ៍តន្ត្រីរបស់បងប្អូនរបស់ រនាតឯក, រនាតធុង គឺជាសមាជិកនៃវង់ភ្លេង ពិណពាទ្យ មុនសម័យអង្គរ។ [៤]
Xylophones ចំណាស់ជាងគេមួយនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ដីគោក អាចរកបាននៅ ខេត្ត Lam Dong ខ្ពង់រាបកណ្តាល ប្រទេសវៀតណាម ។ ឧបករណ៍ដំបូងនេះត្រូវបានគេស្គាល់ជាភាសាកំណើតថាជា goonglu ។ [៥] ក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវបានរកឃើញផ្ទាំងថ្មជាច្រើននៅតំបន់ខ្ពង់រាបកណ្តាលនៃប្រទេសវៀតណាម ដែលជាកន្លែងជនជាតិដើមភាគតិច មន-ខ្មែរ ជនជាតិដើមភាគតិច K'ho រស់នៅ។ [៦] ជនជាតិ Koho ដឹងពីរបៀបប្រើ xylophone ថ្មតាំងពីយូរយារណាស់មកហើយ។ ផ្ទាំងថ្មមួយចំនួនត្រូវបានគេរកឃើញនៅទីនោះមានអាយុកាលប្រហែល ២៥០០ ឆ្នាំ។ [៥] [៧]
នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា Xylophone ថ្ម បុរាណ ប្រភេទនេះ ត្រូវបានគេស្គាល់ថាជារនាតថ្ម ត្រូវបានគេរកឃើញផងដែរនៅក្នុងទីតាំងមួយដែលមានឈ្មោះថា អន្លង់ត្រារាជ ក្នុង ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ភាគកណ្តាលនៃប្រទេសកម្ពុជា។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី មិនទាន់ដឹងអំពីអាយុនោះទេ [៨] ប៉ុន្តែប្រហែលជាចាស់ដូចដែលត្រូវបានរកឃើញនៅតំបន់ខ្ពង់រាបភាគកណ្តាលនៃប្រទេសវៀតណាម ភាគខាងកើតនៃប្រទេសកម្ពុជា។
ថ្វីត្បិតតែមិនទាន់រកឃើញការឆ្លាក់ក៏ដោយ ប៉ុន្តែនេះមិនបង្ហាញពីលទ្ធភាពដែលថា រនាត ត្រូវបាន ខ្មែរ បុរាណចាត់ទុកថាជាឧបករណ៍ទូទៅ ឬជាឧបករណ៍ប្រជាប្រិយ ហើយឧបករណ៍ភ្លេងដែលបង្ហាញនៅអង្គរមានសមាសភាពជាចម្បងពីឧបករណ៍ភ្លេងខ្សែ និងផ្លំ។ ឧបករណ៍ដែលមានការគោះតាមចង្វាក់ ជាធម្មតាអមជាមួយការរាំ។ [៩]
ជាសំណាងល្អ កាលពីពេលថ្មីៗនេះ ផ្ទាំងគំនូរលាក់កំបាំងជាង ២០០ផ្ទាំង ត្រូវបានបង្ហាញនៅលើជញ្ជាំង ប្រាសាទអង្គរវត្ត ដោយមានជំនួយពីបច្ចេកវិទ្យាថ្មី។ ក្នុងចំណោមនោះ មានការបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់អំពីវង់ភ្លេងប្រពៃណីខ្មែរ ដែលឧបករណ៍ភ្លេងអាចមើលឃើញយ៉ាងច្បាស់តាមរយៈការពង្រឹងកុំព្យូទ័រ។ វង់ភ្លេងនេះរួមមាន គង, ស្គរ, គងវង់ធំ ,រនាត និង ត្រែ ។ [១០] ការរកឃើញថ្មីនេះប្រហែលជាការពណ៌នាចំណាស់បំផុតនៃប្រភេទ រនាត ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
ប្រភេទនៃរនាត
[កែប្រែ]រនាតថ្ម
[កែប្រែ]ត្រូវបានគេគិតថាជាទម្រង់ដំបូងនៃ xylophone ។
ឧបករណ៍ភ្លេងថ្មទាំងនេះអាចរកបាននៅទីតាំងផ្សេងៗ។ ជាច្រើនត្រូវបានរកឃើញនៅតំបន់ <i id="mwfg">Tay Nguyen</i> ឬ Central Highlands ភាគខាងកើតនៃប្រទេសកម្ពុជា ដែលលេងដោយជនជាតិ Koho ។ [៦] ពួកគេមានអាយុប្រហែល 2500 ឆ្នាំ។ [៥] [៧]
នៅកម្ពុជា រនាតពីរក៏ត្រូវបានគេរកឃើញនៅ ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ក្នុងប្រទេសកម្ពុជាកណ្តាល។ របារ xylophone ថ្មនីមួយៗមានប្រវែងជាង 1,5 ម៉ែត្រ ដែលជាតួទាំងមូលនៃថ្ម មិនដូចដុំបំបែកនៃរបារ xylophone ថ្មដែលរកឃើញនៅប្រទេសវៀតណាមនោះទេ។ របារ xylophone ថ្មទាំងនេះបង្កើតសំឡេងដូចគ្នានឹងគង និងប្រភេទសំឡេងផ្សេងទៀតដែរ ប៉ុន្តែសំឡេងរបស់ពួកគេគឺខ្លាំងជាង។ ដោយសង្កេតមើលរូបរាងកាយរបស់វា យើងអាចកំណត់អត្តសញ្ញាណក្បាល និងចុងរបស់ពួកគេថាជា khaols ចុងនៃប្រភេទ រនាត ផ្សេងទៀត។ តាមរយៈនេះ អ្នកស្រាវជ្រាវអាចកំណត់ចំណាំសំឡេងបានយ៉ាងងាយស្រួល។ របារ xylophone ថ្មទាំងនេះទំនងជាធ្វើពីថ្មដូចគ្នា ដោយសារតែភាពខុសគ្នានៃចំណាំសំឡេងនៃរបារ xylophone ថ្មទាំងពីរពីក្បាលដល់ចុងរបស់ពួកគេចែករំលែកកំណត់ចំណាំសំឡេងស្រដៀងគ្នា។ [៨] អាយុនៃរបារ xylophone ថ្មទាំងនេះមិនត្រូវបានគេដឹងទេប៉ុន្តែប្រហែលជាមានអាយុដូចដែលបានរកឃើញនៅក្នុងតំបន់ឬប្រហែលជាចាស់ជាងនេះ។
រនាតឯក
[កែប្រែ]
រនាតឯក ជា xylophone ដែលប្រើក្នុងតន្ត្រីបុរាណខ្មែរនៃ ប្រទេសកម្ពុជា ។ វាត្រូវបានសាងសង់ជារាងទូករាងចតុកោណកោង។ វាមានផ្លែសំនៀងចំនួន២១។ ពួកវាត្រូវបានកាត់ជាបំណែកដែលមានទទឹងដូចគ្នា ប៉ុន្តែមានប្រវែង និងកម្រាស់ខុសៗគ្នា។ ដើមឡើយ ឧបករណ៍ទាំងនេះត្រូវបានតុបតែងដោយអក្សរ និងចម្លាក់នៅសងខាងប្រអប់សំឡេង បច្ចុប្បន្នមិនសូវតុបតែងទេ។ រនាតឯក លេងក្នុងវង់ពិណពាទ្យ ។ គេដាក់នៅខាងស្ដាំនៃ រនាតធុង។ រនាតឯក គឺស្រដៀងគ្នានឹង របស់ថៃ ហៅថា រ៉ាណាតឯក ហើយភូមាហៅថា ប៉ាតាឡា ។ [១១]
រនាតឯក ដើរតួយ៉ាងសំខាន់ក្នុងវង់ភ្លេងពិណពាទ្យ និងមហោរី។ ពេញមួយប្រវត្តិសាស្ត្រ តន្ត្រីខ្មែរ ជាពិសេសនៅសម័យក្រោយអង្គរ រនាត តែងតែលេចចេញជារូបគំនូរលើផ្ទាំងគំនូរផ្សេងៗ ហើយតែងតែតំណាងឱ្យវង់ភ្លេងប្រពៃណីទាំងពីរ [៣] [១២] [១០] ដោយសារមុខងារសំខាន់ និងការរួមចំណែកផ្នែកតន្ត្រី។
រនាតធុង
[កែប្រែ]
រនាតធុង វាត្រូវបានសាងសង់ជារាងទូករាងចតុកោណកោង។ ឧបករណ៍នេះដើរតួយ៉ាងសំខាន់នៅក្នុងក្រុម ពិណពាទ្យ ។
រនាតធុង ជាឧបករណ៍ភ្លេងបងប្អូនជាមួយ រនាតឯក គឺជាផ្នែកនៃវង់ ភ្លេងពិណពាទ្យ មុនសម័យអង្គរ។ [៤]
រនាតដែក
[កែប្រែ]
រនាតដែកជា ភ្លេង ខ្មែរ អាចប្រៀបបាននឹង រនាតឯក ។ វាជាឧបករណ៍បុរាណដែលផ្លែសំនៀងធ្វើឡើងពីដែកខ្មៅចំនួន ២១ ។ វាអាចត្រូវបានគេប្រើក្នុងក្រុម ភ្លេងពិណពាទ្យ និងវង់ភ្លេង មហារី ។ គេជឿថាមានប្រភពចេញពីរាជវាំងមុនសម័យ អង្គរ ។ [១៣]
រនាតថោង
[កែប្រែ]រនាតថោង និងរនាតដែកមានរូបរាងដូចគ្នា តែខុសគ្នាត្រង់ផ្លែសំនៀង រនាតថោងផ្លែសំនៀងធ្វើអំពីលង្ហិន ដែលមានពណ៌ក្រហមឆ្អិនឆ្អៅដូចពណ៌ទឹកមាស ចំណែករនាតដែកផ្លែសំនៀងធ្វើអំពីដែក ដែលមានពណ៌ស្រអាប់។ តាមដឹងតៗគ្នាមកថា កាលពីសម័យដើមមានតែរនាតថោងមួយបែបទេ ដែលប្រើប្រាស់ជាទូទៅ ប៉ុន្តែក្រោយមកដោយសារការធ្វើផ្លែរនាតថោងពិបាកពេក គេក៏ប្តូរផ្លែសំនៀងពីលង្ហិនមកផ្លែសំនៀងធ្វើអំពីដែក ដែលងាយរកងាយធ្វើជាង ។ រនាតទាំងពីរនេះប្រើមួយណាក៏បាន ប៉ុន្តែគេមិនដែលយកទាំងពីរទៅប្រើនៅពេលជាមួយគ្នានោះឡើយ ។ ម្យ៉ាងទៀតរនាតថោង គេនិយមប្រើប្រាស់ក្នុងវង់ភ្លេងព្រះរាជទ្រព្យក្នុងព្រះរាជវាំង ចំណែករនាតដែកគេនិយមប្រើប្រាស់នៅក្នុងវង់ភ្លេងពិណពាទ្យ នៅក្រៅព្រះរាជវាំង និងវត្តអាមនានា
- ↑ Chhounnath Dictionary, "roneat (រនាត)".
- ↑ Miller, Terry; Williams, Sean (2011-03-17). The Garland Handbook of Southeast Asian Music. Routledge. ISBN 9781135901554.
- ↑ ៣,០ ៣,១ ៣,២ "ឧបករណ៍ភ្លេង រនាដឯក". Koh Santepheap Daily. 2010-08-18. Retrieved 2019-08-01.
- ↑ ៤,០ ៤,១ "Traditional Musical Instruments of Cambodia". UNESCO Digital Library. Retrieved 2019-08-11.
- ↑ ៥,០ ៥,១ ៥,២ "រនាតថ្ម-ឧបករណ៍តន្រ្តីបុរាណរបស់ជនជាតិ K'ho". វិទ្យុសំលេងវៀតណាម (in អង់គ្លេស). 2016-11-28. Retrieved 2019-08-01.
- ↑ ៦,០ ៦,១ "K'ho ethnic minority group". THE VOICE OF VIETNAM (in អង់គ្លេស). 2016-09-15. Retrieved 2019-08-01.
- ↑ ៧,០ ៧,១ "រនាតថ្ម". វិទ្យុសំលេងវៀតណាម (in អង់គ្លេស). 2017-07-10. Retrieved 2019-08-01.
- ↑ ៨,០ ៨,១ "រនាតថ្មមកពីអន្លង់ត្រារាជ្យ". SPKTLIV (in American English). Archived from the original on 2019-07-29. Retrieved 2019-08-01.
- ↑ Morton, David; Duriyanga (Phra), Chen (1976-01-01). The Traditional Music of Thailand. University of California Press. ISBN 9780520018761.
- ↑ ១០,០ ១០,១ Masis, Julie. "Popular Archeology - The Hidden Art of Angkor Wat". Popular Archeology (in American English). Retrieved 2019-08-01.
- ↑ "Myanmar Bamboo Xylophonel". Retrieved 10 March 2017.
- ↑ "The kantoam ming funeral orchestra". Site de soundsofangkor ! (in បារាំង). Archived from the original on 2019-07-30. Retrieved 2019-08-01.
- ↑ Khean, Yun; Dorivan, Keo; Lina, Y; Lenna, Mao. Traditional Musical Instruments of Cambodia(PDF). Kingdom of Cambodia: United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. p. 163.