ល្ខោនខោល
ល្ខោនខោល | |
|---|---|
| |
| ប្រវត្តិ | |
| ឈ្មោះពេញ |
|
| រហស្សនាម | ល្ខោនមុខខ្មុក |
| រជ្ជកាល | ព្រះបាទ ជ័យវរ្ម័នទី២ |
| កម្មសិទ្ធ |  កម្ពុជា
|
| បញ្ជីសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌ
អរូបិយនៃមនុស្សជាតិ |
ល្ខោនខោល វត្តស្វាយអណ្ដែត
|
| តួអង្គសំខាន់ៗ | |
| តាមលំនាំរឿង | រាមកេរ្តិ៍ |
ប្រវត្តិល្ខោនខោល[កែប្រែ]
ល្ខោនខោល ឬ ល្ខោនពាក់របាំងមុខ គឺជាល្ខោនមួយ ដែលមានលក្ខណៈចំណាស់របស់ប្រទេសកម្ពុជា មានដើមកំណើតនៃការសម្តែងមុន សម័យអង្គរ ដែលត្រូវបានគេជឿជាក់ថាបានកើតឡើងក្នុងសត្សវត៍ទី៩ នាឆ្នាំ៨០២ នៃគ.ស. ក្នុងរាជព្រះបាទ ជ័យវរ្ម័នទី២ ដែលល្ខោនខោលវិវត្តចេញពី ល្ខោនស្បែកធំ ។ ជាការពិតណាស់ ពាក្យ (ខោល) បំលែងចេញពីពាក្យ (ខែល) ដែលមានន័យថា របាំងការពារអាវុធ ចំណែកពាក្យ ខោល ក្នុងវចនានុក្រម សម្ដេចសង្ឃរាជ ជួន ណាត ដែលជាពាក្យនាមសព្ទ មានន័យថា ទម្រង់ខ្លី ដូច្នេះ យើងអាចទាញនៃសេចក្ដីពាក្យ ល្ខោនខោល មានន័យថា ល្ខោនរបាំងមុខដែលមានទម្រង់ខ្លី ឬ ជាទម្រង់កំណាត់ៗ ។ នៅក្នុងសត្សវត៍ទី៩ ល្ខោនខោល ត្រូវបានគេជឿថាសម្ដែងដំបូងក្នុងរាជព្រះបាទ ជ័យវរ្ម័នទី២ ដែលទ្រង់បានប្ដូររាជធានីពីតំបន់ភ្នំគូលេនមកគង់នៅតំបន់ "ហរិហរាល័យ" នាតំបន់ ប្រាសាទបន្ទាយក្តី វិញ ។ រហូតដល់ឆ្នាំ១២៤៣ នៃគ.ស. ក្នុងរាជព្រះបាទ ជ័យវរ្ម័នទី៨ កងទ័ពស្យាមបានលើកទ័យវាយភាគខាងលិចយ៉ាងខ្លាំងក្លានិងបង្កើតបានអាណាចក្រសុខោទ័យ ដោយមានសង្គ្រាមរាំងជុលជាច្រើនឆ្នាំ។ ការសម្ដែងរបាំ ល្ខោនខោល មានភាពតិចតួចៗទៅ រហូតដល់កម្ពុជាស្ទើរបាត់បង់មរតកខ្លួនក្រោយពេលចាញ់សង្គ្រាមសៀម និង ការច្បាមយកល្ខោនខោលទៅក្នុងឆ្នាំ១៦៨៧ នាសតវត្សរ៍ទី១៧....។ ល្ខោនខោល បានលេចមុខជាថ្មីម្ដងទៀតនាសត្សវត៍ទី២០ ក្នុងរាជព្រះបាទសុីសុវត្ថិ និង បន្តដល់រាជព្រះបាទ នរោត្ដម សីហនុ ក្នុងឆ្នាំ១៩៤៨ ក្រោយបញ្ចប់សង្គ្រាមលោកលើកទី២ ដោយទ្រង់បានរៀបចំឲ្យមានការសម្ដែងល្ខោនខោលឡើងវិញជាលើកដំបូង ក្នុងពេលដែលទ្រង់យាងទស្សនា វត្តស្វាយអណ្ដែត ឃុំសារិកាកែវ ស្រុកល្វាឯម ខេត្តកណ្ដាល ដែលពេលនោះមានការសម្តែងទម្រង់ល្ខោនខោល ដើម្បីសុំទឹកភ្លៀងនិងសុំសេចក្ដីសុខឲ្យដល់សហគមន៍ខ្លួនជារៀងរាល់ឆ្នាំ ។ ការយាងចុះទស្សនាល្ខោនខោលវត្តស្វាយអណ្ដែតរបស់ព្រះបាទ នរោត្ដម សីហនុ មានការចុះផ្សាយជាទស្សនាវដ្តីដំបូងក្នុងឆ្នាំ ១៩៤៨ (ទស្សនាវដ្តីសូរិយា) របស់អ្នកឧកញ៉ា ទេពពិទូរ ឈឹម ក្រសេម គន្ថបណ្ឌិត ។ ដោយក្នុង (ទស្សនាវដ្តីសូរិយា)ចុះផ្សាយលើកទី៣ ក្នុងខែមីនាឆ្នាំ១៩៤៨ ដោយមានឈ្មោះថា ល្ខោនខោលវត្តស្វាយអណ្ដែត និង មានពំនោល ក្នុងថា ៖ <<ល្ខោនខោលនេះ គេកំណត់លេងចំពោះតែរឿង ដែលទាក់ទងតែអាទិទេពព្រហ្មញ្ញសាសនាប៉ុណ្ណោះ ដែលលេងសម្រាប់តែសាច់រឿងអាទិទេពនៃអវតាបែងភាគ ដូចជា រឿងរាមកេរ្ត៍ និង រឿងមួយចំនួនទៀត ប៉ុណ្ណោះ>>។ ក្រោយមក ទើបមានការកសាងរូបសំណាកល្ខោនខោល ហនុមានជិះយក្ស នៅក្នុងក្រុងភ្នំពេញនាឆ្នាំ១៩៥៤ ក្រោយទទួលឯករាជពីបារាំង ត្រង់ចំណុចរង្វង់មូលរូបសំណាក សម្ដេចសង្ឃរាជ ជួន ណាត បច្ចុប្បន្ន ដែលបាត់បង់ហើយសព្វថ្ងៃនេះ ។
ឯកសារយោង[កែប្រែ]
- Carol A. Mortland, et al. (1994). Cambodian Culture since 1975:Homeland and Exile, Cornell University Press
- Theatre in Southeast Asia, by James R. Brandon (Cambridge, MA Harvard University Press 1967)
- Theatre in the East, by Faubion Bowers (New York T. Nelson 1956)
- The Cambridge Guide to Theater, by Martin Banham (Cambridge University Press)
- Dictionary of Traditional Southeast Asian Theatre by Ghulam-Sarwar Yousof.(Oxford University Press. 1994.)
- Sasagawa, Hideo (2005). Post/colonial Discourses on the Cambodian Court Dance[permanent dead link], Southeast Asian Studies, Vol. 42, No. 4, March 2005
