ភ្នំពេញ

**រាជធានីភ្នំពេញ**
រាជធានីភ្នំពេញ; ក្រុងចតុមុខ
	តំបន់រដ្ឋបាលពិសេស
	មើលលើពីឆ្វេងទៅស្តាំ: ព្រះបរមរាជវាំង, វត្តព្រះកែវមរកត, កោះពេជ្រ, វិថីព្រះស៊ីសុវត្ថិ,សារមនី្ទរជាតិកម្ពុជា វត្តភ្នំ, ចេតិយព្រះគន្ធបុប្ផា,សណ្ឋាគារដឺរ៉ូយ៉ាល់,តុលាការកំពូល
	; ត្រា
	; ត្រា
	រហស្សនាម: គុជអាស៊ី (មុនឆ្នាំ1960); ទីក្រុងដែលមានប្រជាប្រិយ
	ទីតាំងនៃរាជធានីភ្នំពេញ
	កូអរដោនេ: 11°33′N 104°55′E / 11.550°N 104.917°ECoordinates: 11°33′N 104°55′E / 11.550°N 104.917°E
ប្រទេស	កម្ពុជា
បានបង្កើត	១៣៧២
រាជធានី	១៨៦៥
បំណែងចែករដ្ឋបាល	១៤ ខណ្ឌ / ១០៥ សង្កាត់ / ៩៥៣ ក្រុម
រដ្ឋាភិបាល
• ប្រភេទ	សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាក្រុង
• អភិបាល	ឃួង ស្រេង (គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា)
ផ្ទៃក្រឡា
• សរុប	៧៥៨ គម2 (២៩៣ ម៉ាយ ការ)
ចំណាត់ថ្នាក់ផ្ទៃក្រឡា	ចំណាត់ថ្នាក់ទី២៤
រយៈកំពស់	១១.៨៩ m (៣៩.០១ ft)
ប្រជាជន (ឆ្នាំ២០១៧)
• សរុប	១៩៥៩៦០០
• ចំណាត់ថ្នាក់	ចំណាត់ថ្នាក់ទី១
• សន្ទភាព	២៦០០/km2 (៦៧០០/sq mi)
• ចំណាត់ថ្នាក់សន្ទភាព	ចំណាត់ថ្នាក់ទី១
ប្រជានាម	អ្នកភ្នំពេញ
ល្វែងម៉ោង	ម៉ោងឥណ្ឌូចិន (ម.ស.ស.+7)
គេហទំព័រ	www.phnompenh.gov.kh/

ភ្នំពេញ ជារាជធានីរបស់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាហើយជាទីក្រុងដែលឆ្លាតធំជាងគេនៅក្នុងប្រទេសដែលមានចំនួនប្រជាជនជិត២លាននាក់នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៧។ ភ្នំពេញជាមជ្ឈមណ្ឌលធ្វើជំនួញ ពាណិជ្ជកម្ម ឧស្សាហកម្ម និងជាបណ្ដុំការងារច្រើនជាងគេក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ភ្នំពេញមានបណ្តុំសំណង់អាគារធំៗជាច្រើន រួមបញ្ជូលទាំងទីផ្សារ និងផ្សារទំនើបដែលធំជាងគេក្នុងប្រទេសកម្ពុជា សកលវិទ្យាលយ័ច្រើនជាងគេសំរាប់សិស្សានុសិស្សសិក្សារៀនសូត្រ ព្រលានយន្តហោះអន្តរជាតិ កំពង់ផែផ្លូវទឹក និងកំពង់ផែផ្លូវគោកសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់ការដឹកជញ្ជូននិងផ្ទុកទំនិញផ្សេងៗ និងកន្លែងទេសចរណ៍ដែលទាក់ទាញភ្ញៀវជាតិ-អន្តរជាតិបានច្រើនលំដាប់ទី២បន្ទាប់ពី ក្រុងសៀមរាប។

ប្រវត្តិសាស្ត្រ[កែប្រែ]

ភ្នំពេញយកតាមឈ្មោះវត្តភ្នំជាទីទួលតូចល្មមមួយដែលលម្អពីលើដោយវត្តអារាមមួយដែលបានកសាងឡើងនៅឆ្នាំ១៣៧៣ ហើយវាក៏ជាទីកន្លែងសំគាល់ចាប់បដិសន្ធិតាមព្រេងនិទានរបស់ទីក្រុង ដែលសព្វថ្ងៃវត្តភ្នំមានទីតាំងស្ថិតនៅ សង្កាត់ វត្តភ្នំ ខណ្ឌដូនពេញ។ នៅទីបរិវេណវត្តភ្នំគេសង្កេតឃើញថា ប្រជាជន និង ភ្ញៀវទេសចរជាតិ ជាច្រើនបានទៅលេងកំសាន្តនៅទីនោះ ជាពិសេសថ្ងៃបុណ្យជាតិ ឬ ថ្ងៃបុណ្យប្រពៃណីជាតិធំៗ បង្កើតបានជាភាពសប្បាយរីករាយ និងកន្លែងទីសក្ការៈបូជាសម្រាប់ព្រះពុទ្ធសាសានា និង ពុទ្ធសាសនិក គ្រប់មជ្ឈដ្ឋានផងដែរ។

អារាម នៅលើវត្តភ្នំ

នាឡិកានៅភាគខាងត្បូងវត្តភ្នំ

រឿងនិទានមួយកាលនៅឆ្នាំ ១៣៧២ ឧបាសិកាចាស់ម្នាក់ ឈ្មោះដូនពេញបានធ្វើដំណើរទៅដល់មាត់ទឹកនៃទន្លេមេគង្គ ហើយបានឃើញដើមគគីរងាប់មួយយ៉ាងធំកំពុងអណ្ដែតចុះទៅតាមខ្សែទឹក។ នៅខាងក្នុងប្រហោងនៃដើមគគរីនោះមានរូបចម្លាក់សំឫទ្ធិបួន និង បដិមាព្រះពុទ្ធធ្វើពីថ្មមួយ។

ដូនពេញបាននាំរូបបដិមាទាំងនោះឡើងលើគោក ហើយបាននាំប្រជាជនដើម្បីពូនដីនៅភាគអាគ្នេយ៍នៃផ្ទះរបស់គាត់។ ក្រោយមកគាត់ក៏បានយកដើមគគីរនោះទៅសាងជាព្រះវិហារនៅលើភ្នំនោះដើម្បីតំកល់ព្រះបដិមាព្រះពុទ្ធរូបទាំងប្រាំអង្គនោះ ហើយក្រោយមកវត្តនោះក៏ដាក់ឈ្មោះតាមគាត់ថា វត្តភ្នំដូនពេញ ដែលបច្ចុប្បន្នកាលនេះគេស្គាល់ថាវត្តភ្នំ នេះឯង ដែលជាកូនភ្នំតូចមួយដែលមានកំពស់ 27 ម៉ែត្រs (89 ft)។ ក្រោយមកស្ដេចពញាយ៉ាត ដោយទ្រង់ទតឃើញនូវសេចក្ដីជ្រះថ្លារបស់ដូនពេញចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនាដូច្នេះហើយ ទើបទ្រង់ក៏បានតាំងឈ្មោះខេត្តនេះសាជាថ្មីថា ភ្នំពេញ ដែលមុនទីត្រង់ភ្នំពេញសព្វថ្ងៃនេះ គេហៅថា ខេត្តកោះឫស្សីកែវ ដែលបច្ចុប្បន្នមានខណ្ឌមួយឈ្មោះថា ខណ្ឌឫស្សីកែវ និង ខណ្ឌមួយទៀតឈ្មោះថា ខណ្ឌដូនពេញ ដែលដូនពេញនេះយកតាមឈ្មោះរបស់ដូនពេញ។

តែបើគិតតាមភូមិសាស្ត្រ និងឈ្មោះគួរតែគេយកឈ្មោះតាមការចាក់ដីបំពេញបង្កើតជាភ្នំព្រោះវាជាភ្នំដី ដូច្នេះប្រហែលជាដំបូងឈ្មោះ ភ្នំបំពេញ រួចក្លាយជា ភ្នំពេញ។

ក្នុងរាជ្យព្រះបាទ ពញាយ៉ាត រាជធានីនេះត្រូវបានប្រទាននាមថា ក្រុងចតុមុខ ឬ ក្រុងចតុមុខមង្គលសកលកម្ពុជាធិបតី សិរីធរបវរ ឥន្ទបត្តបុរី រដ្ឋរាជសីមាមហានគរ។

ប្រវត្តិ[កែប្រែ]

ដំបូងឡើយភ្នំពេញមានឈ្មោះថាខែត្រកោះឫស្សីកែវ ដែលមន្ត្រីត្រួតខែត្រនេះមានងារថា ចៅពញារាជាមេត្រី។

ក្នុងរាជពង្សាវតារខ្លះបាននិទាន ពីប្រវត្តិសាស្រ្តនៃក្រុងភ្នំពេញ ដោយមានសេចក្តីសំរួលដូចតទៅ៖

ដើមឡើយមានការកត់ត្រា មួយសតវត្សក្រោយមកនិយាយរៀបរាប់រឿងនិទាននៃការកកើតភ្នំពេញដែលនិទានអំពីស្ត្រីអ្នកស្រុកម្នាក់ជាអ្នកមានទ្រព្យស្តុកស្តម្ភ ឈ្មោះដូនពេញដែលផ្ទះគាត់តាំងនៅលើត្រើយខាងលិចនៃទន្លេច្រាបឈាម ទន្លេចតុមុខសព្វថ្ងៃគឺទីក្រុងភ្នំពេញ (កាលណោះគេហៅថា ខែត្រកោះឫស្សីកែវ)។ នៅចុងសតវត្សទី១៤ កាលណោះរាជធានីខ្មែរគឺស្ថិតនៅសៀមរាបនៅឡើយដែលមានចំងាយ 350 km (220 mi) ទៅភាគខាងលិច។ នាសម័យថ្ងៃមួយ ក្នុងរដូវវស្សាមានទឹកជំនន់នៅប្រទេសលាវយ៉ាងធំបណ្ដាលអោយបាក់ច្រាំង រលំដើមគគីរជាច្រើន ហើយអណ្តែតបណ្តោយទឹកតាមទន្លេមេគង្គរហូតមកដល់ទន្លេច្រាបឈាម។ ក្នុងចំណោមនោះ មានដើមគគីរធំមួយ បានអណ្តែតមកទើនៅត្រង់មាត់កំពង់របស់ដូនពេញ។ គាត់ក៏បានបបួលញាតិមិត្តជិតខាងជិះទូក ទៅចងដើមគគីរនោះ ហើយនាំយកមកលើគោក។ កាលបើអ្នកទាំងនោះរើសំរាមនៅគល់គគីរ ស្រាប់តែឃើញព្រះពុទ្ធរូបបួនព្រះអង្គ និងរូបបដិមាថ្ម មានលក្ខណៈជាព្រាហ្មណ៍ នៅក្នុងប្រហោងឈើនោះ។ ពួកអ្នកស្រុកបានដង្ហែរូបបដិមាទាំងនោះ យកទៅតំកល់ទុកនៅផ្ទះដូនពេញ ហើយគាត់បានអោយគេជញ្ជូនដីពូនដំបូកភ្នំភាគឦសានផ្ទះ និងអោយគេយកឈើគគីរនោះសង់ព្រះវិហារតូច មួយនៅលើកំពូលភ្នំនោះ ហើយបានយកព្រះពុទ្ធរូបនោះទៅតំកល់ទុកព្រះវិហារនោះនៅឆ្នាំ ជូត ឆស័ក ព.ស. ១៩១៦ គ.ស ១៣៧២។ តមកទៀតដូនពេញបានអោយគេសង់ខ្ទមមួយខាងឦសានព្រះវិហារ រួចគេយកបដិមាថ្ម ទៅតំកល់ទុកទីនោះ ហើយបានសន្មតថា អ្នកតាព្រះចៅ ។

ពិធីបុណ្យសម្ពោធក៏ត្រូវបានប្រារឰឡើង ដើម្បីសម្ពោធពុទ្ធសេនាសនៈ យ៉ាងអធិកអធម។ ដោយអាស្រ័យហេតុនេះ ភ្នំនេះក៏មានឈ្មោះហៅថា ភ្នំដូនពេញ ហើយដែលយូរៗទៅក្លាយនៅត្រឹមតែភ្នំពេញ ដូចយើងហៅសព្វថ្ងៃនេះ។ គួរគប្បីបញ្ជាក់ថា ចំពោះរូបបដិមាដែលដូនពេញបានរកឃើញក្នុងរន្ធដើមគគីរនោះរាជពង្សសាវតារ និងអត្តបទចំលងតៗមកទៀតនិយាយមិនស្របគ្នាសោះ ខ្លះថាមានពុទ្ធបដិមាបួនអង្គធ្វើពីលង្ហិន និងបដិមាថ្មកាន់ស័ង្ខ និងគទា (ព្រះនារាយណ៍?) ខ្លះថាមាន ព្រះពុទ្ធរូប ពីរអង្គមានព្រះភ័ក្ត្រឈរ ជាបួនទិស ខ្លះទៀតថាមានព្រះពុទ្ធរូបសំរិទ្ធមួយព្រះអង្គ មានព្រះភ័ក្ត្រ តាំងសមាធិ និងរូបបដិមា ១ ដៃកាន់ស័ង្ខមានផ្នួងសក់ដូចជាពួកព្រាហ្មណ៍ ។ តែបើតាមរូបតំណាងដែលមានតំកល់នៅក្នុងព្រះវិហារវត្តភ្នំ (ភ្នំដូនពេញ) សព្វថ្ងៃគឺជាព្រះពុទ្ធរូបប្រក់នាគ ៤អង្គគង់លើបុស្បុកទល់ព្រះប្រឹស្ន (ខ្នង) នឹងគ្នាទៅវិញ។ ការរកឃើញនេះត្រូវបានចាត់ទុកថាជាការប្រសិទ្ធិពររបស់ទេព្ដា និង អ្នកខ្លះយល់ថាជាសញ្ញាដែលរាជធានីខ្មែរនឹងត្រូវមកតាំងនៅភ្នំពេញនេះ។ ដើម្បីតំកល់វត្ថុសក្ដិសិទ្ធិដែលបានរកឃើញ ដូនពេញបានលើកកូនភ្នំតូចមួយនៅលើច្រាំងទន្លេខាងលិចនៃទន្លេសាប និង បានអភិសេកជាមួយទីសក្ការៈបូជា បច្ចុប្បន្នត្រូវបានគេស្គាល់ថាវត្តភ្នំនៅចុងខាងជើងភាគកណ្ដាលនៃភ្នំពេញ។ ភ្នំដូនពេញ បានយកឈ្មោះតាមអ្នកកសាងវាឡើង និងបរិវេណជុំវិញនោះត្រូវបានគេស្គាល់ ក្រោយមកនៅត្រឹមតែ ភ្នំពេញ។

ក្រោយមកក៏មានឈ្មោះថា រាជធានីចតុមុខ មានន័យថា ទីក្រុងដែលមានមុខបួន។ ឈ្មោះនេះដែរយកតាមការរត់ប្រសព្វគ្នានៃទន្លេ ៤ គឺមាន ទន្លេមេគង្គលើ ទន្លេមេគង្គក្រោម ទន្លេបាសាក់ និង ទន្លេសាប។ ទន្លេទាំង ៤ បានរត់ប្រសព្វគ្នាត្រង់កន្លែងដែលក្រុងចតុមុខបានតាំងនៅដូច្នេះក៏តាំងឈ្មោះដូច្នេះទៅ ក្រុងចតុមុខ។

ភ្នំពេញបានក្លាយទៅជារាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជាជាលើកដំបូងក្នុងរជ្ជកាលស្តេចពញាយ៉ាត ដែលជាស្តេចនៃអាណាចក្រខ្មែរនាសម័យនោះ។ ស្តេចពញាយ៉ាតបានរើរាជធានីពីរាជធានីអង្គរធំ មកភ្នំពេញ បន្ទាប់ពីរាជធានីត្រូវបានក្តោបក្រសោបយកដោយប្រទេសសៀមប៉ុន្មានឆ្នាំមុននោះបន្តិច។ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទនរោត្តម ព្រះមហាក្សត្រនៃ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ក្រុងភ្នំពេញបានក្លាយជាកន្លែងឈរជើងរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ហើយនិងព្រះបរមរាជវាំង។

រាជធានីភ្នំពេញចាប់ផ្តើមស្ថាបនាលើកដំបូងបង្អស់នៅពុទ្ធសតវត្សទី២១ គ្រិស្តសតវត្សទី១៥ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបរមរាជា (ពញាយ៉ាត) គឺព្រះស្រីសុរិយោពណ៌‌ នៅពេលដែលទ្រង់បោះបង់ចោលព្រះរាជវាំងអង្គរមកកសាងព្រះរាជវាំងថ្មីនៅ ទួលបាសាន្តក្នុងខែត្រស្រីសឈរ ដែលសព្វថ្ងៃហៅថា ស្រុកស្រីសន្ធរ ក្នុងខេត្តកំពង់ចាម។ ប៉ុន្ដែដោយទីទួលបាសាន្តនោះ ក្នុងរដូវភ្លៀងមានទឹកលិចរាល់ឆ្នាំ ទ្រង់បានសាងប្រាសាទព្រះរាជវាំងហើយគង់នៅបានតែមួយឆ្នាំ ក៏ទ្រង់ស្ដេចយាងមកកសាងទីក្រុងថ្មី នៅឆ្នេរទន្លេបួនមុខ គឺក្រុងភ្នំពេញសព្វថ្ងៃនេះ នៅ គ.ស. ១៤៣៤។ មានចេតិយមួយនៅពីក្រោយវត្តភ្នំ ដែលតំកល់ព្រះអដ្ឋិធាតុ ព្រះពញាយ៉ាត និង ព្រះញាតិវង្ស ដូចគ្នាដែរ ក៏មានរូបចំលាក់ខាងពុទ្ធសាសនា ដែលសេសសល់ពីសម័យអង្គរផងដែរ។

ភ្នំពេញនៅតែជារាជធានីអស់រយៈពេល ៧៣ ឆ្នាំ—ចាប់ពីឆ្នាំ ១៤៣២ ដល់ ១៥០៥។ វាត្រូវបានគេបោះបង់ចោលអស់រយៈពេល ៣៦០ ឆ្នាំ—ចាប់ពីឆ្នាំ១៥០៥ ដល់ ១៨៦៥—ដោយសារតែស្ដេចបន្តបន្ទាប់ ព្រោះតែជំលោះផ្ទៃក្នុងរវាងពួកស្ដេចដណ្ដើមរាជ្យគ្នាទៅវិញទៅមក។ ព្រះមហាក្សត្រក្រោយៗមកទៀតបានរើរាជធានីជាច្រើនលើក និង បានបង្កើតរាជធានីនៅទីតាំងផ្សេងៗ នៅទួលបាសាន្ត ស្រីសន្ធរ ពោធិ៍សាត់ លង្វែក ល្វាឯម និង ឧដុង្គ។

នៅសតវត្សទី១៧ ពួកអន្តោប្រវេសន៍ជប៉ុនក៏បានមកតាំងលំនៅនៅជាយក្រុងនៃភ្នំពេញសម័យបច្ចុប្បន្ននេះ។^[២] សហគមន៍ព័រទុយហ្កាល់តូចមួយបាននៅសេសសល់នៅភ្នំពេញរហូតមកដល់សតវត្សទី១៧ ដែលកំពុងធ្វើសកម្មភាពពាណិជ្ជកម្មនិងសាសនានៅក្នុងប្រទេសនេះ។

ភ្នំពេញមើលពីខាងកើតត្រូវបានគូរនៅឆ្នាំ១៨៨៧។

វាមិននៅរហូតដល់ឆ្នាំ ១៨៦៦ ទេ ក្រោមរជ្ជកាលនៃព្រះបាទនរោត្តម (១៨៦០-១៩០៤) ព្រះបុត្រាច្បងនៃព្រះបាទអង្គដួង ដែលទ្រង់បានដឹកនាំប្រទេសក្នុងនាមជួសសៀម ដែលភ្នំពេញបានក្លាយជាទីតាំងអចិន្ត្រៃយ៍នៃរដ្ឋាភិបាលនិងរាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា ហើយក៏ជាកន្លែងដែល ព្រះរាជវាំងថ្មីត្រូវបានសាងសង់ឡើងផងដែរ។ នៅពេលផ្ដើមឆ្នាំ ១៨៧០ ពួកអាណានិគមនិយមបារាំងបានកែប្រែពីភូមិតាមមាត់ទន្លេមួយទៅជាទីក្រុងមួយ ដោយពួកគេបានសាងសង់ សណ្ឋាគារ សាលារៀន គុក បន្ទាយទាហាន ធនាគារ ការិយាល័យការងារសាធារណៈ ការិយាល័យទូរលេខន៍ សាលាកាត់ក្ដី និង អគារបំរើសេវាសុខភាព។ នៅឆ្នាំ ១៨៧២ មួយប៉ព្រិចភ្នែកដំបូង ទីក្រុងសម័យថ្មីមួយក៏បានប្រែរូបរាង នៅពេលនោះ ពួករដ្ឋការអាណានិគមបានប្រើសេវានៃសហគ្រិនម៉ៅការបារាំង លើ-ផ្វូសឝា ដើម្បីសាងសង់ផ្ទះបេតុង ៣០០ ខ្នងដំបូងសំរាប់លក់ និង ជួលទៅអោយពួកពាណិជ្ជករចិន។ កាលជំនាន់អាណានិគមបារាំង ភ្នំពេញស្ថិតក្នុងរដ្ឋបាលដែនដីជាស្រុកមួយនៅក្នុងខេត្តកណ្ដាល ដែលសព្វថ្ងៃត្រូវនឹងស្រុកអង្គស្នួលសព្វថ្ងៃនេះនិងបរិវេណភ្នំពេញសព្វថ្ងៃដែរវាលែងតែខណ្ឌព្រែកព្នៅ ជ្រោយចង្វារ ច្បារអំពៅ មានជ័យ ដង្កោ ឫស្សីកែវ និងសែនសុខចេញ នេះបើផ្អែកលើប្រវត្តិលោកតាង៉ុយដែលលោកកើតនៅក្នុងស្រុកភ្នំពេញនាសម័យនោះ។ ^[៣]

វត្តភ្នំបានផ្ដល់ឈ្មោះឱ្យទីក្រុងនេះ

នៅទសវត្សឆ្នាំ១៩២០ ភ្នំពេញត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា គុជអាស៊ី និង ជាងបួនទសវត្សបន្ទាប់ ភ្នំពេញបានបន្តឆ្លងកាត់ការអភិវឌ្ឍយ៉ាងរហ័សជាមួយការសាងសង់ផ្លូវដែកទៅព្រះសីហនុ និង ព្រលានយន្តហោះអន្តរជាតិពោធិ៍ចិនតុង (ឥឡូវ អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិភ្នំពេញ)។

កាលណោះ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ-មុន្នីវង្ស (១៩២៧‑១៩៤១) ភ្នំពេញស្ថិតនៅជាស្រុកចំណុះខេត្តកណ្ដាល (១៩២៧-១៩៤១) ហើយចៅហ្វាយស្រុកភ្នំពេញមានងារជា បំរុងរាជា និង បាឡាត់ស្រុកភ្នំពេញមានងារជា ពិភ័ត្តរាជាសង្គ្រាម។

ហេដ្ឋារចនាសម្ពន្ធភ្នំពេញបានសឱ្យឃើញនូវទំនើបកម្មជាច្រើនក្រោមការដឹកនាំរបស់ព្រះសីហនុ។^[៤]

កំឡុងសង្គ្រាមវៀតណាម កម្ពុជាត្រូវបានប្រើជាមូលដ្ឋានទ័ពដោយកងទ័ពវៀតណាមខាងជើង និង វៀតកុង និងជនភៀសខ្លួនរាប់ពាន់នាក់មកពីទូទាំងប្រទេសបានជន់ជោរនៅទីក្រុងដើម្បីជៀសឱ្យឆ្ងាយពីការប្រយុទ្ធគ្នារវាងកងទ័ពរដ្ឋាភិបាល ក.វ.ជ/រ.រ.ជ. សម្ព័ន្ធមិត្តវៀតណាមខាងត្បូង និង ខ្មែរក្រហម។ នៅឆ្នាំ១៩៧៥ ប្រជាជនពី ២-៣ លាននាក់ ភាគច្រើននៃពួកគេគឺជាជនភៀសខ្លួនដោយសារសង្គ្រាម។^[៥] ខ្មែរក្រហមបានកាត់ផ្ដាច់ជំនួយនិងការផ្គត់ផ្គង់ផ្សេងៗចូលទៅកាន់ទីក្រុងអស់រយៈពេលជាងមួយឆ្នាំមុនពេលភ្នំពេញធ្លាក់នៅថ្ងៃ ១៧ មេសា ១៩៧៥។ របាយការណ៍ពីពួកអ្នកសារព័ត៌មានបានថ្លែងថាការបាញ់ផ្លោងរបស់ខ្មែរក្រហម បានធ្វើទុកបុកម្នេញរដ្ឋធានីនេះស្ទើរតែគ្មានលួសថ្ងៃ ដែលបង្កឱ្យមាន ការស្លាប់ និង ពិការមិនរើសមុខ លើអសេនិកជនដែលបានជាប់ក្នុងក្រុងរាប់លាននាក់។ ^[៦] ខ្មែរក្រហមបានបណ្ដេញប្រជាជនចេញពីទីក្រុងទាំងអស់ដោយបង្ខំ បន្ទាប់ពីដណ្ដើមបានរដ្ឋធានី ដែលត្រូវបានពិពណ៌នាថាជាក្បួនមរណៈ : លោកផ្វ្រង់ស៊្វ័រ-ប៉ង់ឆូដបានសរសេរថា ខ្ញុំមិនអាចបំភ្លេចបានទេ ជនពិកាម្នាក់ដែលគាត់គ្មានដៃ រឺ ក៏ជើង ដែលកំពុងននាលលើដីពិតហាក់ដូចជាសត្វដង្កូវ រីឯ ឪពុកដែលកំពុងសំរក់ទឹកភ្នែកបីកូនស្រីអាយុដប់ឆ្នាំរុំក្នុងសំពត់ចងជាប់ករបស់គាត់ដូចជាសំពាយ ចំណែកបុរសម្នាក់ទៀតដែលមានតែជើងពីររបស់គាត់យីកយោកនៅចុងជើងមិនមានពាក់អ្វីឡើយក្រៅតែពីស្បែកទទេ^[៧] ចន-ស្វេនបានរំលឹកឡើងវិញថា “ពួកខ្មែរក្រហមបានបណ្ដេញអ្នកជំងឺចេញពីមន្ទីរពេទ្យឱ្យប្រសាចដូចជាសំរាមនៅតាមផ្លូវ.... ក្នុងសង្គ្រាមប្រាំឆ្នាំនេះមក វាគឺជាក្បួនចេញដំណើរដ៏សែនឆ្ងាយប្រកបដោយទុក្ខវេទនារបស់មនុស្សដែលខ្ញុំធ្លាប់បានឃើញ។”^[៨] អ្នករស់អចិន្ត្រៃយ៍ក្នុងក្រុងទាំងអស់ រួមមានពួកអ្នកមានស្ដុកស្ដម្ភ និង អ្នករៀនសូត្រនៅទីក្រុង ពួកគេត្រូវបានគេបង្ខំឱ្យធ្វើការងារតាមស្រុកស្រែចំការដែលត្រូវបានគេចាត់ទុកដោយពួកខ្មែរក្រហមថាជា ប្រជាជនថ្មី។ ^[៩]

សារមន្ទីរប្រល័យពូជសាសន៍ទួលស្លែង

វិទ្យាល័យទួលស្លែងត្រូវបានកាន់កាប់ដោយកងកម្លាំងរបស់ប៉ុល-ពត និងបានប្រែក្លាយទៅជាមន្ទីរស-២១ ជាកន្លែងដែលមនុស្សត្រូវបានគេឃុំឃាំង និង ធ្វើទារុណកម្ម។ ប៉ុល-ពតបានព្យាយាមធ្វើសេដ្ឋកិច្ចដោយពឹងផ្អែកលើកសិកម្ម និងដោយហេតុនេះហើយបានបង្កឱ្យមានការកាប់សំលាប់មនុស្សជាច្រើនបើសិនជាពួកគេបានដឹងថាជនទាំងឡាយណាជាអ្នករៀនសូត្រ "ខ្ជិលច្រអូស" រឺ គិតថាពួកគេជាសត្រូវនយោបាយ។ អ្នកដទៃទៀតជាច្រើនបានស្លាប់ដោយភាពអត់ឃ្លាន ដែលជាលទ្ធផលបរាជ័យនៃសង្គមកសិកម្មគំរូ ស្រូវត្រូវបានលក់ឱ្យចិនដើម្បីដោះដូរមកវិញនូវគ្រាប់ និងអាវុធយុទ្ធភណ្ឌផ្សេងៗ។ អតីតវិទ្យាល័យមួយបច្ចុប្បន្នបានក្លាយជាសារមន្ទីរប្រល័យពូជសាសន៍ទួលស្លែង ជាកន្លែងដែលឧបករណ៍ទារុណកម្មរបស់ខ្មែរក្រហម និង រូបថតនៃជនរងគ្រោះត្រូវបានដាក់តាំងបង្ហាញ។ ជើងឯក (វាលពិឃាត) មានចំងាយ 15 kiloម៉ែត្រs (9 mi) ដែលពួកខ្មែរក្រហមបានបណ្ដើរអ្នកទោសពីទួលស្លែងទៅសំលាប់និងកប់ក្នុងរណ្ដៅរាក់ៗ បច្ចុប្បន្នបានក្លាយជាទីរំលឹកដល់អ្នកដែលត្រូវបានគេសំលាប់ដោយរបបនេះ។

ពួកខ្មែរក្រហមត្រូវបានរុញច្រានចេញពីភ្នំពេញដោយវៀតណាមនៅឆ្នាំ ១៩៧៩^[១០] ហើយប្រជាជនបានចាប់ផ្ដើមត្រឡប់មករស់នៅទីក្រុងនេះវិញ។ វៀតណាមតាមប្រវត្តិសាស្ត្រជារដ្ឋមួយដែលកម្ពុជាធ្លាប់មានជំលោះជាមួយជាច្រើនលើកច្រើនសា ដោយហេតុនោះហើយការរំដោះនេះត្រូវបានបង្ហាញឱ្យឃើញនូវអារម្មណ៍រើសអើងពូជសាសន៍ពីជនកម្ពុជា។ សម័យកាលនៃការកសាងឡើងវិញបានចាប់ផ្ដើម ត្រូវបានជំរុញដោយស្ថេរភាពនឹងននៃរដ្ឋាភិបាល ដែលទាក់ទាញការបណ្ដាក់ទុន និង ជំនួយបរទេសថ្មីៗតាមបណ្ដាប្រទេសជាច្រើនរួមមាន បារាំង អូស្ត្រាលី និង ជប៉ុន។ កំចីត្រូវបានធ្វើឡើងដោយធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី និង ធនាគារពិភពលោកដើម្បីធ្វើឱ្យដូចដើមវិញនូវការផ្គត់ផ្គង់ទឹកស្អាត ផ្លូវថ្នល់ និង ហេដ្ឋារចនាសម្ពន្ធដទៃៗទៀត។ ជំរឿន ១៩៩៨ បានបង្ហាញថាប្រជាជនភ្នំពេញមានចំនួន ៨៦២០០០ នាក់^[១១] និង ជំរឿន ២០០៨ មានចំនួន ១,៣ លាននាក់។^[១២]

ទិដ្ឋភាពមាត់ទន្លេនាពេលរាត្រីនៅរាជធានីភ្នំពេញ

ភូមិសាស្ត្រ[កែប្រែ]

ទិដ្ឋភាពពីលើអាកាសនៃរាជធានីភ្នំពេញ

រូបភាពតូច|ទស្សនីយភាពទីក្រុងភ្នំពេញ ភ្នំពេញស្ថិតនៅតំបន់ខាងត្បូង-កណ្ដាលប្រទេសកម្ពុជា ដែលព័ទ្ធជុំវិញដោយខេត្តកណ្ដាល។ ទីក្រុងស្ថិតនៅលើច្រាំងនៃទន្លេសាប មេគង្គ និង បាសាក់។ ទន្លេទាំងនេះផ្ដល់នូវទឹកសាប និង ធនធានធម្មជាតិដទៃទៀតដល់ទីក្រុងនេះ។ ភ្នំពេញ និង បរិវេណព័ទ្ធជុំវិញប្រកបដោយវាលទំនាបលិចទឹកមួយបែបនៃប្រទេសកម្ពុជា។ ទោះបីជាភ្នំពេញស្ថិតនៅ 11.89 ម៉ែត្រs (39 ft) ខាងលើទន្លេទាំងនេះក៏ដោយ ក៏ជំនន់រដូវមូសុងគឺជាបញ្ហាមួយ ហើយទន្លេនោះជួនកាលហូរលើច្រាំងរបស់វា។

ទីក្រុងនេះ ស្ថិតនៅ ១១°៣៣' ជើង, ១០៤°៥៥' កើត ^[១៣] គ្របដណ្ដប់លើផ្ទៃដី Conversion error: Value "៧៥៨" must be a number ក្នុងនោះមាន ១១៤០១ ហិចតា ជាផ្ទៃអភិបាល និង ២៦១០៦ ហិចតា ជាផ្ទៃផ្លូវ។ ដីកសិកម្មក្នុងក្រុងនេះមានចំនួន 34.685 square kilometres (13 sq mi) ដែលក្នុងនោះ 1.476 square kilometres (1 sq mi) ជាផ្ទៃដីនៃប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រ។

អាកាសធាតុ[កែប្រែ]

សីតុណ្ហភាពជាធម្មតាស្ថិតនៅចន្លោះចាប់ពី 22 to 35 °C (72 to 95 °F) និងធាតុអាកាសគឺស្ថិតនៅក្រោមឥទ្ធិពលមូសុងនិវត្តន៍។ មូសុងនិរតីបក់ចូលដីគោកនាំមកនូវខ្យល់ផ្ទុកដោយសំណើមពីឈូងសមុទ្រថៃ និង មហាសមុទ្រឥណ្ឌា ពីខែឧសភា ដល់ តុលា។ មូសុងឦសានបក់នាំរដូវប្រាំងមក ឱ្យបន្តពីខែ វិច្ឆិកា ដល់ មីនា។ ទីក្រុងនេះរងនូវការធ្លាក់ភ្លៀងខ្លាំងបំផុតចាប់ពីខែកញ្ញា ដល់ តុលា ដែលមានរយៈកាលក្ដៅហែងក្នុងខែមករា និង កុម្ភៈ។

ទីក្រុងនេះមានពីររដូវ។ រដូវវស្សាដែលមានចាប់ពីខែឧសភា ដល់ តុលាបង្ហាញឱ្យឃើញសីតុណ្ហភាពខ្ពស់នាំមកនូវដោយសំណើមខ្ពស់។ រដូវប្រាំងបន្តចាប់ពីខែវិច្ឆិកា ដល់ មេសា នៅពេលដែលសីតុណ្ហភាពអាចធ្លាក់មកដល់ 22 °C (72 °F)។ ប៉ុន្តែសីតុណ្ហភាពអាចឈានមកដល់ 40 °C (104 °F)ក្នុងខែមេសា។ ខែល្អបំផុតដើម្បីមកទស្សនាទីក្រុងនេះគឺខែវិច្ឆិកា ដល់ កុម្ភៈនៅពេលសីតុណ្ហភាពមានសំណើម និង ភ្លៀងធ្លាក់មានកំរិតទាបជាងគេ។

ទិន្នន័យអាកាសធាតុសំរាប់ ភ្នំពេញ
ខែ	មករ	កុម	មីន	មេស	ឧសភ	មិថ	កក្ក	សីហ	កញ្ញ	តុល	វិច	ធ្នូ	ឆ្នាំ
កំណត់ត្រា ខ្ពស់ °C (°F)	36.1 (97)	38.1 (100.6)	40.0 (104)	40.5 (104.9)	40.0 (104)	39.2 (102.6)	37.2 (99)	37.8 (100)	35.5 (95.9)	36.1 (97)	34.4 (93.9)	37.2 (99)	40.5 (104.9)
មធ្យមភាគ ខ្ពស់ °C (°F)	31.5 (88.7)	32.8 (91)	34.9 (94.8)	34.9 (94.8)	34.3 (93.7)	33.5 (92.3)	32.5 (90.5)	32.5 (90.5)	32.3 (90.1)	31.1 (88)	29.9 (85.8)	30.1 (86.2)	32.5 (90.5)
មធ្យម ប្រចាំថ្ងៃ °C (°F)	26.7 (80.1)	27.9 (82.2)	29.5 (85.1)	30.0 (86)	29.8 (85.6)	29.3 (84.7)	28.6 (83.5)	28.6 (83.5)	28.3 (82.9)	27.5 (81.5)	26.3 (79.3)	25.9 (78.6)	28.2 (82.75)
មធ្យមភាគទាប °C (°F)	21.9 (71.4)	23.0 (73.4)	24.1 (75.4)	25.0 (77)	25.3 (77.5)	25.0 (77)	24.7 (76.5)	24.6 (76.3)	24.3 (75.7)	23.8 (74.8)	22.7 (72.9)	21.7 (71.1)	23.8 (74.9)
កំណត់ត្រា ទាប °C (°F)	12.8 (55)	15.2 (59.4)	19.0 (66.2)	17.8 (64)	20.6 (69.1)	21.2 (70.2)	20.1 (68.2)	20.0 (68)	21.1 (70)	17.2 (63)	16.7 (62.1)	14.4 (57.9)	12.8 (55)
មធ្យមភាគភ្លៀងធ្លាក់ មម (អ៊ីង)	25.5 (1.004)	11.5 (0.453)	58.0 (2.283)	101.0 (3.976)	111.6 (4.394)	177.1 (6.972)	195.9 (7.713)	172.0 (6.772)	248.8 (9.795)	318.9 (12.555)	135.0 (5.315)	80.3 (3.161)	១៦៣៥.៦ (៦៤.៣៩៤)
មធ្យមភាគថ្ងៃមានភ្លៀង (≥ 0.1 មម)	2.8	2.4	5.2	8.6	16.4	16.6	19.6	21.4	19.8	24.0	11.8	4.8	153.4
មធ្យមភាគ សំណើមសាបេក្ខៈ (%)	73	71	71	73	77	78	80	81	84	84	78	73	77
មធ្យមប្រចាំខែ ម៉ោងមានពន្លឺថ្ងៃ	260	226	267	240	202	192	143	174	129	202	213	242	២៤៩០
ប្រភព #១: ឱលោកនដ្ឋានហុងកុង^[១៤]
ប្រភព #២: មូលធាតុអាកាស (សំណើម),^[១៥] វិទ្យាស្ថានឧត្តុនិយមដាណឺម៉ាក (ព្រះអាទិត្យ)^[១៦]

រដ្ឋបាល[កែប្រែ]

ក្នុងសម័យចតុមុខរហូតមកដល់សម័យស្ដេចអង្គដួង ភូមិសាស្ត្ររដ្ឋបាលរបស់ភ្នំពេញគេមិនសូវដឹងច្បាស់ទេ។ ក្នុងសម័យអាណានិគមបារាំង ភ្នំពេញប្រហែលជាស្រុកមួយរបស់ខេត្តកណ្ដាល ប៉ុន្តែមិនមែនប៉ុនខែត្រកណ្ដាលបច្ចុប្បន្ននេះឡើយ ប្រហែលជាលាតសន្ធឹងដល់ ស្រុកអង្គស្នួលសព្វថ្ងៃនេះ ព្រោះបើតាមដើមកំណើតរបស់លោកតាក្រមង៉ុយ គាត់ជាអ្នកឃុំកំបូល ស្រុកភ្នំពេញ (បច្ចុប្បន្នកំបូលជាសង្កាត់មួយនៅក្នុងខណ្ឌពោធិ៍សែនជ័យ)។

ភូមិសាស្រ្តរដ្ឋបាលនៃកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ

កាលសម័យខ្មែរក្រហមភ្នំពេញជាប៉ែកនៃភូមិភាគបស្ចិម។

សំណង់អគាររដ្ឋសភាកម្ពុជា

ខណ្ឌទាំងប្រាំបួននៃភ្នំពេញ

ភ្នំពេញគឺជាក្រុងមួយ ដែលមានផ្ទៃក្រឡា Conversion error: Value "៧៥៨" must be a number ដែលមានឋានៈស្មើបណ្ដាខេត្តរបស់កម្ពុជា។ រាជធានីត្រូវបានបែងចែកទៅជាបំណែងចែករដ្ឋបាលប្រាំបួនតទៅទៀតដែលគេហៅថា ខណ្ឌ ហើយចំណោមខណ្ឌទាំងដប់ពីរនោះមាន ដង្កោ មានជ័យ ពោធិ៍សែនជ័យ សែនសុខ និង ឫស្សីកែវចាត់ទុកថាជាជាយក្រុងនៃទីក្រុងនេះ។ ខណ្ឌទាំងអស់ត្រូវស្ថិតនៅក្រោមអភិបាលកិច្ចនៃរាជធានីភ្នំពេញ។ ខណ្ឌទាំងនេះត្រូវបានបែងចែកទៅជា ១០៥ សង្កាត់ និង ៩៥៣ ភូមិ។

រាជធានីត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយអភិបាលដែលមានតួនាទីជាអង្គនីតិប្រតិបត្តិកំពូលនៃទីក្រុង ដូចគ្នាដែរក៏មើលលើនគរបាលយោធារាជធានី នគរបាលរាជធានី និង ការិយាល័យកិច្ចការរាជធានី។ នៅពីក្រោមអភិបាលគឺមានអភិបាលរងទីមួយ និង អភិបាលរង ៥រូប ទៀត។ ប្រធានការិយាល័យ ដែលកាន់ឋានៈស្មើនឹងអភិបាលរង កាន់កាប់ការិយាល័យដែលមានអនុប្រធានការិយាល័យ ៨រូប ដែលទទួលបន្ទុកផ្នែករដ្ឋបាលទាំង ២៧។ គ្រប់ខណ្ឌក៏មានអភិបាលមួយរូបដែរ។ [៣] Archived 2012-03-13 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន.

ការបង្កើតខណ្ឌថ្មីចំនួន៣ នៅចុងឆ្នាំ២០១៣[កែប្រែ]

យោងតាមអនុក្រិត របស់រាជរដ្ឋាភិបាល លេខ៥៧៩ អនក្រ.បក ចុះថ្ងៃទី២៥ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៣ ខណ្ឌថ្មីចំនួន៣ ត្រូវបានបង្កើត រូមមាន៖

ខណ្ឌច្បារអំពៅ៖ បំបែកចេញពី ខណ្ឌមានជ័យ មាន៨សង្កាត់ ទីតាំងសាលា ខណ្ឌច្បារអំពៅ គឺនៅសាលា ខណ្ឌមានជ័យចាស់ រីឯសាលាខណ្ឌមានជ័យថ្មី មានទីតាំងនៅក្បែរផ្សារចាក់អង្រែ។
ខណ្ឌជ្រោយចង្វារ៖ បំបែកចេញពី ខណ្ឌឬស្សីកែវ ទីតាំងសាលាខណ្ឌ ជ្រោយចង្វារ ស្ថិតនៅសាលាសង្កាត់ព្រែកលៀប។
ខណ្ឌព្រែកព្នៅ៖ បំបែកចេញពី ខណ្ឌសែនសុខ និងខណ្ឌពោធិ៍សែនជ័យ ទីតាំងសាលាខណ្ឌ គឺនៅក្នុងសង្កាត់គោករការ។

បញ្ជីខណ្ឌរដ្ឋបាលភ្នំពេញ
ឈ្មោះខណ្ឌ	ចំនួនសង្កាត់	ចំនួនភូមិ	ប្រជាជននៅឆ្នាំ២០០៨	ប្រជាជននៅឆ្នាំ២០១៧ (ពាន់នាក់)
ចំការមន	៥	៤០	៩៨ ៩២១	១៩០.០
ដង្កោ	១២	៨១	៧៣ ២២៩	១៥៧.៨
ដូនពេញ	១១	១៣៤	១២៦ ៥០០	១២៩.៣
ទួលគោក	១០	១៤៣	១៧១ ២០០	១៧៨.៤
ប្រាំពីរមករា	៨	៦៦	៩១ ៨៩៥	៩៥.១
ពោធិ៍សែនជ័យ	៧	៧៥	១៥៩ ៤៥៥	២៣៣.៨
មានជ័យ	៧	៥៩	១៩៤ ៦៣៦	៣២៧.៨
ឫស្សីកែវ	៧	៣០	១៣៥ ៤៧០	១៩៦.៧
សែនសុខ	៦	៤៧	១២៥ ៥៣៦	១៤៨.០
ច្បារអំពៅ	៨	៤៩	១៣៣ ១៦៥	១៨៩.៤
ជ្រោយចង្វារ	៥	២២	៦១ ២១៤	៦៧.២
ព្រែកព្នៅ	៥	៥៩	៤១ ១២១	៤៦.១
បឹងកេងកង	៧	៥៥	៥៣០៨៣
កំបូល	៧	៥៣

ប្រភព: http://db.ncdd.gov.kh/gazetteer

ប្រជាសាស្ត្រ[កែប្រែ]

ប្រវត្តិនៃចំនួនប្រជាជន
ឆ្នាំ	ចំនួនប្រជាជន	%±
១៩៥០	៣៣៤០០០	—
១៩៦០	៣៩៨០០០	19.2%
១៩៧០	៤៥៧០០០	14.8%
១៩៧៥	៣៧០០០០	−19.0%
១៩៧៨	៣២០០០	−91.4%
១៩៨០	១៨៩០០០	490.6%
១៩៨៥	៣៥១០០០	85.7%
១៩៩០	៦៣៤០០០	80.6%
១៩៩៥	៩២៥០០០	45.9%
២០០០	១០៨៤០០០	17.2%
២០០៥	១៣២៧៦០០	22.5%
២០០៨	១៦៧៧០០០	26.3%
២០១៧	១៩៥៩៦០០	16.9%

កាលពីឆ្នាំ ២០០៨ ភ្នំពេញមានប្រជាជន ១៦៧៧០០០ នាក់ ដែលមានសន្ទភាពប្រជាជនសរុប ២៤៧៣ នាក់ ក្នុងមួយសហតិមាត្រការ៉េ ក្នុងផ្ទៃក្រឡាទីក្រុង 678.46 square kilometres (262 sq mi)។ អត្រាកំណើនប្រជាជននៃទីក្រុងនេះគឺ ៣.៨%។ ផ្ទៃទីក្រុងនេះបានកើនឡើងបួនដងចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៧៩ និងតំបន់ ទីក្រុងមួយនេះនៅបន្តពង្រីកដើម្បីទ្រទ្រង់ដល់អត្រាប្រជាជន និងសេដ្ឋកិច្ចរបស់ទីក្រុងដែលកំពុងតែកើនឡើង។

ភ្នំពេញភាគច្រើនត្រូវបានតាំងទីលំនៅដោយជនជាតិខ្មែរ ដែលតាងឱ្យប្រជាជន ៩០% នៃទីក្រុងនេះ។ មានជនជាតិភាគតិចច្រើនជាតិសាសន៍ដូចជា ចិន វៀតណាម និង ក្រុមជនជាតិភាគតិចដទៃទៀតដូចជា សៀម ប៊ូដុង ម្នងព្រែ កួយ ជង និង ចាម។ សាសនារបស់រដ្ឋគឺពុទ្ធសាសនាថេរវាទ ប្រជាជនច្រើនជាង ៩០% នៅភ្នំពេញគឺជាពុទ្ធបរិស័ទ។ ចាមជាជនជាតិដែលកាន់សាសនាឥស្លាមច្រើនជាងគេរាប់ពីឆ្នាំ១៩៩៣ រៀងមក។ ការកាន់គ្រិស្តសាសនាមានការកើនឡើង ដែលជាសាសនាត្រូវបានគេបំបាត់ចោលមិនអោយកាន់ក្រោយឆ្នាំ១៩៧៥ នៅពេល ពួកខ្មែរក្រហមដណ្ដើមបានទីក្រុង។ ភាសាផ្លូវការនៃទីក្រុងគឺភាសាខ្មែរ ក៏ប៉ុន្តែ ភាសាអង់គ្លេស និង បារាំង ក៏ត្រូវបានប្រើទូលំទូលាយក្នុងទីក្រុងនេះដែរ។

ទីក្រុងនេះមានលិបិក្រមអភិវឌ្ឍន៍មនុស្សខ្ពស់បំផុតក្នុងប្រទេស ដែលមាន ល.អ.ម. ០,៩៣៦ ប្រៀបធៀបទៅនឹងសុចនាករល.អ.ម.អាក្រក់បំផុត ០,២២០ នៅឯមណ្ឌលគិរី— ជាតំបន់ជនបទតាំងលំនៅដោយពួកកុលសម្ព័ន្ធភ្នំ និង ជនជាតិដើម។^[១៧] ចំនួនអ្នកតាំងលំនៅតំបន់ក្រីក្រនៅចុងឆ្នាំ២០១២ មានចំនួន ១០៥៧៧១ នាក់បើប្រៀបធៀបជាមួយចំនួន ៨៥៨០៧ នាក់នៅដើមឆ្នាំ២០១២។^[១៨]

នយោបាយ[កែប្រែ]

សភាតំណាងរាស្ត្រ[កែប្រែ]

ភ្នំពេញមានសមាជិកសភាឈរតំណាង ១២ រូប (សមាជិកសភា): ៧ គសជ និង ៥ គប្រក។

ឈ្មោះ		គណបក្ស
១	ជូឡុង-ស៊ូម៉ូរ៉ា	គសជ
២	យឹម-សុវណ្ណ	គសជ
៣	សុន-ឆៃ	គសជ
៤	ហូ-វ៉ាន់	គសជ
៥	កែវ-សម្បត្តិ	គសជ
៦	លី-ស្រីវីណា	គសជ
៧	ដាំ-សិទ្ធី	គសជ
៨	កៀត-ឈុន	គប្រក
៩	កែប-ជុបតិមា	គប្រក
១០	ហ៊ូ-ស្រី	គប្រក
១១	ក្រួច-សំអាន	គប្រក
១២	ឡោក-ខេង	គប្រក

សេដ្ឋកិច្ច[កែប្រែ]

មជ្ឈមណ្ឌលទិញឥវ៉ាន់សូរិយា

អគារការិយាល័យប្រៃសណីយ៍កណ្ដាល

ស្ថិតនៅចំណុចប្រសព្វគ្នានៃ ទន្លេមេគង្គ ទន្លេបាសាក់ និង ទន្លេសាប។ ភ្នំពេញគឺ ជាទីក្រុងធំនៃប្រទេសកម្ពុជាហើយមានប្រជាជនជាងពីរលាននាក់កំពុងរស់នៅ។ សព្វថ្ងៃនេះ ប្រទេសកម្ពុជា មានការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច មានល្បឿនយឺត ក្នុងការប្រកួតប្រជែងទីផ្សារក្នុងស្រុក និង ប្រទេសនៅលើ សកលលោកដែលមានសេដ្ឋកិច្ចខ្ពស់ គឺអាស្រ័យទៅលើ រដ្ឋាភិបាល ការបើកទ្វារអោយប្រទេសផ្សេងៗមកធ្វើវិនិយោគទុនពង្រឹងនិងពង្រីកផលិតផលក្នុងស្រុក កាត់បន្ថយការនាំចូល និង បង្កើនការនាំចេញច្រើន។ ដើម្បីអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច ក៏ដូចជារកការងារអោយប្រជាពលរដ្ឋ រដ្ឋាភិបាលបានកែច្នៃកន្លែងផ្សេងៗអោយក្លាយទៅជាតំបន់ទេសចរណ៍ និងរកចំណូលបានតាមរយៈភ្ញៀវបរទេសដែលចូលមកទស្សនាប្រទេសកម្ពុជា។

ភ្នំពេញគឺជាមជ្ឈមណ្ឌលសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសកម្ពុជាដូចគ្នាដែរ វាក៏ត្រូវបានចាត់ទុកថាជាផ្នែកដ៏ធំនៃសេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជា។ អត្រាកំណើនសេដ្ឋកិច្ច តួលេខបាន កើនឡើងទ្វេដងក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំថ្មីៗកន្លងផុតមកនេះ ដែលធ្វើឱ្យមានសន្ទុះឡើងនូវការលូតលាស់សេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងឆាប់រហ័សនៅភ្នំពេញ ជាមួយនិង សណ្ឋាគារ ភោជនីយដ្ឋាន រង្គសាលថ្មីៗ ការផុសផុល និងការសាងសង់លំនៅឯកជនមានការរីកដុះដាលជាច្រើនឡើងជុំវិញទីក្រុង។

សេដ្ឋកិច្ចចំបងពឹងផ្អែកលើវិស័យពាណិជ្ជកម្មដូចជា កាត់ដេរ ពាណិជ្ជកម្ម និង បណ្ដាសហគ្រាសធុនតូច និង មធ្យម។ ក្នុងរយៈពេលពីរបីឆ្នាំមុននេះ ធុរកិច្ចខាងអចលនទ្រព្យកំពុងបានរីកលូតលាស់យ៉ាងរហ័ស រួមនិងការកើនឡើងយ៉ាងរហ័សនូវតំលៃអចលនទ្រព្យ។ ទេសចរណ៍ ក៏ជាវិស័យរួមចំណែកមួយសំខាន់ក្នុងរាជធានីក៏ដូចជាការបើកមជ្ឈមណ្ឌលទិញឥវ៉ាន់ និង ពាណិជ្ជកម្មកាន់តែច្រើន ដែលធ្វើឱ្យភ្នំពេញ ក្លាយជាកន្លែងមួយក្នុងចំណោមគោលដៅទេសចរណ៍ដ៏សំខាន់ក្នុងប្រទេសនេះរួមជាមួយ សៀមរាប និង ព្រះសីហនុ។ តាមរយៈ ក្រុមប្រឹក្សាគមនាការនិងទេសចរណ៍ពិភពលោក ទេសចរណ៍បានកើនឡើង ១៧,៥ភាគរយ (២ ០៥៣លានដុល្លារ) នៃផ.ផ.ស.របស់កម្ពុជានៅឆ្នាំ២០០៩ ឆ្លើយតបនឹង ១៣,៧ ភាគរយនៃការងារសរុប។^[១៩] មួយក្នុងចំណោមនៃតំបន់ដែលមានប្រជាប្រិយបំផុតនៅភ្នំពេញសំរាប់អ្នកទេសចរណ៍នៅតិរណៈវិថីស៊ីសុវត្ថិ តាមបណ្ដោយទន្លេសាប។ តិរណៈវិថីស៊ីសុវត្ថិជាផ្លូវមួយខ្សែដែលមានប្រវែងជិត ៥ គម សំបូរទៅដោយភោជនីយដ្ឋាន រង្គសាល និង សណ្ឋាគារ។^[២០] ការអភិវឌ្ឍក្រុងថ្មី កាំកូស៊ីធី ក្នុងរង្វង់ទឹកប្រាក់ ២.៦ រយកោដិដុល្លារ បំណងគឺលើកកំពស់ទស្សនីយភាពទីក្រុង។ ការិយាល័យកិច្ចការក្រុងនៃរាជធានីភ្នំពេញមានផែនការច្រើនពង្រីក និងកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធថ្មីដើម្បីជួយសំរួលទៅនឹងប្រជាជន និង សេដ្ឋកិច្ចកំពុងកើនឡើង។ អគារងើបឡើងខ្ពស់ៗនឹងត្រូវកសាងនៅចំណុចច្រកចូលនៃទីក្រុង និងក្បែរបឹងបួរនិងច្រាំងទន្លេ។ បន្ថែមទៀតនោះ ផ្លូវថ្មីៗ ប្រឡាយ និង ប្រព័ន្ធផ្លូវដែកនឹងត្រូវបានប្រើដើម្បីភ្ជាប់កាំកូស៊ីធីទៅនឹងរាជធានីភ្នំពេញ។^[២១] គំរោងដទៃទៀតរួមមាន:

ហ្គ្រែនដ៍ភ្នំពេញអន្តរជាតិ
សហបាលាគារដឺខាសសលរ៉ូយ៉ាល់^[២២]
សំណង់អគារហិរញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិ
ហ្គោលដ៍ថោវ័រ ៤២ (ឈប់ត្រឹម៣២ជាន់)
ថោវ័រអូស៊ីអាយស៊ី (OCIC) (៣២ ជាន់)
រីវ៉ឺផាឡេស^[២៣]
វឌ្ឍនៈកាប់ពីថលថោវ័រ (៣៨ ជាន់)
ទីក្រុង អូឡាំព្យា
មជ្ឈមណ្ឌលពាណិជ្ជកម្មភ្លោះ ថៃ ប៊ុនរ៉ុង

ជាមួយកំណើនសេដ្ឋកិច្ចផ្ទុះឡើងបានឃើញថាចាប់ផ្ដើមតាំងពីទសវត្សឆ្នាំ១៩៩០ ហាងថ្មីបានបើកសម្ពោធដូចគ្នានឹងម៉លបែបលោកខាងលិច ដូចជា ផ្សារទំនើបសូរិយា មជ្ឈមណ្ឌលសុវណ្ណា អុីអនម៉ល ធីខេម៉ល ផាសិន ជាដើម។ សិទ្ធិប្រើយីហោអន្តរជាតិពីរក៏បានសម្ពោធឡើងនៅភ្នំពេញដែរ។ ដាយអារីឃ្វិន ក៏បានសម្ពោធឡើងរួចហើយនៅខាងក្នុងអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិភ្នំពេញ និង មាន់បំពងកេនទុកគី (KFC) បានសម្ពោធឡើងភោជនីដ្ឋានមួយលើដងមហាវិថីមុនីវង្ស និងមានផែនការបើកសម្ពោធបន្ថែមទៀតឆាប់ៗនេះ។^[២៤] ក្រុមហ៊ុន QSR ដែលបានបើក KFC នៅកម្ពុជាដែលឥឡូវទទួលបានសិទ្ធិប្រើយីហោដើម្បីនាំភីហ្សាហាត់ មកប្រទេសនេះដែរ។^[២៥] ក្រៅពីនោះ អាហារដ្ឋានការ៉េមស្វិនសឹន បានបើកសម្ពោធនៅមជ្ឈមណ្ឌលទិញឥវ៉ាន់សូរិយា។ ហាងកាហ្វេ ស្តារបាក់ បានបើកដំបូងនៅព្រលានអាកាសយាន្តនៅឆ្នាំ ២០១៥ ហើយឥលូវនេះមានចំនួន ៦ កន្លែងហើយ។

អគារកប់មេឃខ្ពស់បំផុតនៅភ្នំពេញគឺ ប៉មវឌ្ឍនៈកាប់ពីថល ^[២៦] នៅកម្ពស់ 200 ម៉ែត្រs (656 ft), ដែលលេចត្រដែតតាមជើងមេឃរបស់ភ្នំពេញជាមួយនឹងអគារកប់មេឃក្បែរខាង ប៉មកាណាឌីយ៉ា (ប៉មOCIC)។ ប៉មនេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅ ខែឧសភា ២០១២ និងបញ្ចប់បង្ហើយនៅចុងឆ្នាំ២០១៤។ ការងើបឡើងខ្ពស់ៗទំនើបៗត្រូវបានកសាងឡើងជុំវិញទីក្រុងនេះទាំងអស់ មិនមែនផ្ដុំនៅតំបន់ពិសេសណាមួយឡើយ។

ផ្សារធំថ្មី គឺជាចំណុចក្ដៅរបស់ទេសចរភាគច្រើន។ ស្លាបទាំងបួននៃផ្សារលាបពណ៌លឿងទុំ ពោរពេញទៅដោយរានជាច្រើនដែលលក់គ្រឿងអលង្ការមាស និង ប្រាក់ កាក់វត្ថុបុរាណ សម្លៀកបំពាក់ នាឡិកា ផ្កា ចំណីអាហារ ក្រណាត់សំពត់ និង ស្បែកជើង។ ផ្សារថ្មីទទួលការកែប្រែសាជាថ្មីភាគច្រើន រួមជាមួយការបង្កើតរានលក់ដូរថ្មីៗ ក្រោមការយកចិត្តទុកដាក់ពី សាធារណរដ្ឋបារាំង។

ទីផ្សារ[កែប្រែ]

សព្វថ្ងៃនេះទីផ្សារគឺមានការពេញនិយមយ៉ាងខ្លាំងចំពោះភ្ញៀវទេសចរណ៍កម្ពុជា ស្ទើរតែគ្រប់ភ្ញៀវទេសចរណ៍ទាំងអស់ដែលបានចូលមកទស្សនាទីក្រុងភ្នំពេញគឺពួកគេទាំងនោះចូលចិត្ត ទៅផ្សារ មើលភាពខុសប្លែកគ្នានៃផលិតផលដែលមានលក់នៅក្នុងផ្សារ។ ផ្សារធំថ្មីមានលក់ដូចជា មាស ប្រាក់ គ្រឿងអលង្ការ គ្រឿងចំលាក់ សម្លៀកបំពាក់ នាឡិកា ផ្កា អាហារ ស្បែកជើង។ល។ ដែលអាចទាក់ទាញភ្ញៀវគ្រប់ទិសទីទាំងជាតិ និងអន្តរជាតិ។

ទិដ្ឋភាពផ្សារធំថ្មីនៅរាជធានីភ្នំពេញ
ផ្សារបច្ចុប្បន្ន៖ ផ្សារកណ្ដាល|កណ្ដាល ផ្សារកសិផលជ្រោយចង្វា ផ្សារកាណាឌីយ៉ា ផ្សារកាណាស៊ីធី ផ្សារកាប់គោ ផ្សារកំបូល ផ្សារកំពង់កន្ទួត ផ្សារកោះដាច់ ផ្សារដើមថ្កូវ ផ្សារក្រាំងពង្រ ផ្សារគីឡូម៉ែត្រលេខ៦ថ្មី ផ្សារគីឡូម៉ែត្រលេខ៧ ផ្សារគីឡូលេខ៤ ផ្សារឃ្លាំងរំសេវ ផ្សារចាក់អង្រែ ផ្សារចាស់ ផ្សារចុងព្រែក ផ្សារចោមចៅ ផ្សារចំការដូង ផ្សារច្បារអំពៅ ផ្សារច្រាំងចំរេះ ផ្សារឆេកូ ផ្សារជម្ពូវ័ន្ត ផ្សារជ័យជំនះ ផ្សារញ៉ែ ផ្សារដីហុយ ផ្សារដេប៉ូ ផ្សារដំបូលខៀវ ផ្សារដើមគ ផ្សារដើមអម្ពិល ផ្សារឌុយម៉ិច ផ្សារតាប៉ាង ផ្សារតូច ផ្សារតូចថ្មី ផ្សារតាង៉ូវថ្មី ផ្សារតាំងកសាងថ្មី ផ្សារត្រពាំងឈូក ផ្សារត្រពាំងថ្លឹង ផ្សារត្រពាំងពោធិ៍ ផ្សារត្រពាំងអញ្ចាញ ផ្សារទំនើបថៃហួត ផ្សារថ្នល់បត់បត ផ្សារទឹកថ្លា ផ្សារទួលកី ផ្សារទួលគោក ផ្សារទួលទំពូង ផ្សារទួលពង្រ ផ្សារទួលសង្កែថ្មី ផ្សារទួលសំបូរ ផ្សារទំនប់ ផ្សារទំនប់ថ្មី ផ្សារទ្រា ផ្សារធំថ្មី ផ្សារនាគមាស ផ្សារទំនើបបាយ័ន ផ្សារទំនើបប៉ារ៉ាហ្គន ផ្សារបឹងឈូក ផ្សារឈូកមាស ផ្សារបឹងកេងកង ផ្សារបឹងត្របែក ផ្សារទំនើបបឹងត្របែកផ្លាហ្សា ផ្សារបឹងប៉ាយ៉ាប ផ្សារបឹងទំពុន ផ្សារបឹងព្រលិត ផ្សារបឹងសាឡាងថ្មី ផ្សារប៊ុណ្ណាផ្លាហ្សា ផ្សារបុរីចោមចៅ ផ្សារបុរីតាំងកសាង ផ្សារបុរីពិភពថ្មី ផ្សារប៉េសេ ផ្សារទំនើបផាកវ៉េ ផ្សារទំនើបផេនសល (ចតុមុខ) ផ្សារទំនើបផេនសល(បឹងកក) ផ្សារទំនើបផេនសល(មាត់ទន្លេ) ផ្សារពោធិ៍ចិនតុង ផ្សារព្រែកព្នៅ ផ្សារព្រែកព្នៅផ្លាហ្សា ផ្សារព្រែកលៀប ផ្សារព្រែកលៀបថ្មី ផ្សារព្រែកឯង ផ្សារព្រៃទា ផ្សារភូមិអណ្ដូង ផ្សារមាន់អាំង ផ្សាររតនាផ្លាហ្សា ផ្សាររន្ទះបាញ់ ផ្សាររាត្រី ផ្សារលឹមឈាងហាក់ ផ្សារលូប្រាំ ផ្សារទំនើបវៀតណាម ផ្សារសឡា ផ្សាររីករាយ ផ្សារសហគមន៍បុរីកីឡា ផ្សារសាមគ្គី ផ្សារសាមគ្គីថ្មី ផ្សារសារឿន-យ៉ាន្នី ផ្សារសិនជូផ្លាហ្សា ផ្សារស៊ីធីម៉ល ផ្សារស៊ីឡឹប ផ្សារកុងទីន័រ ផ្សារទំនើបសុវណ្ណា ផ្សារទំនើបសូរិយា អុីអនម៉ល១ អុីអនម៉ល២ ផ្សារសែនមនោរម្យ ផ្សារសែនសុខ ផ្សារសំណង់១២ ផ្សារសំពៅមាស ស្តង់បុរីកីឡា ផ្សារទំនើបស្ទឹងមានជ័យថ្មី ផ្សារស្វាយប៉ាក ផ្សារហេងប៉េងជ្រី ផ្សារហេងលី ផ្សារហេងលីថ្មី ហ្គោលឌិនសូរិយាម៉ល ផ្សារទំនើបឡាក់គីផ្សារឡាក់ស៊ីធី ផ្សារអូរបែកក្អម ផ្សារអូរឫស្សី ផ្សារអូឡាំពិក ផ្សារឯករាជ្យ១ ផ្សារឯករាជ្យ២ ផ្សារឯករាជ្យ៣] ផ្សារ៧មករា...។

វិស័យអប់រំ[កែប្រែ]

សូមមើលផងដែរ គ្រឹះស្ថានឧត្តមសិក្សានៅកម្ពុជា

នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាមានសាលារៀន វិទ្យាស្ថាន និង សាកលវិទ្យាល័យ ជាច្រើនសម្រាប់បំពេញតម្រូវការដល់សិស្សានុសិស្សដែលបានបញ្ចប់ថ្នាក់សិក្សានៅថ្នាក់ទុតិយភូមិ រឺ មធ្យមសិក្សា ហើយពួកគេអាចបន្តចូលរៀននៅថ្នាក់ឧត្តមសិក្សាបានដូចជានៅ សកលវិទ្យាល័យរដ្ឋ និង ឯកជន។ សកលវិទ្យាល័យទាំងនោះមានមុខវិជ្ជាជាច្រើនដូចជា: អក្សរសាស្ដ្រអង់គ្លេស ព័ត៌មានវិទ្យា គ្រប់គ្រង គណនេយ្យ វិស្វករសំណង់ គ្រប់គ្រងសណ្ឋាគារ មគ្គុទេសន៍ អស្យាណូវិទ្យា។ល។ សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ បានចាប់ផ្តើមតាំងពីឆ្នាំ១៩៦០ មកម៉្លេះ។ សព្វថ្ងៃមានសិស្ស៥ពាន់នាក់ និង មានសាស្ត្រាចារ្យ ២០០នាក់។ នេះជាមោទនភាពមួយរបស់ ប្រទេសកម្ពុជា ដែលមានសាកលវិទ្យាល័យធំបែបនេះ ហើយការអប់រំប្រកបដោយភាពស្វាហាប់និងម៉ត់ចត់ ធ្វើអោយ និសិ្សតបន្ទាប់ពីបាន បញ្ចប់ថ្នាក់មានសម្ថតភាព ក្នុងការស្វែងរកការងារធ្វើ និងប្រកួតប្រជែងដើម្បីមាន អនាគតល្អក្នុងសង្គមជាតិ និង ជួយដល់ប្រទេសជាតិ។ អគារសាងសង់ឡើងនៅសម័យអាណានិគមបារាំងនៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ។ ហើយនៅពេលបច្ចុប្បន្ននេះវិស័យអបរំកំពុងមានការរីកចម្រើនឡើងជាលំដាប់ដោយសារតែការសិក្សារអបរំពីសំណាក់លោកគ្រូអ្នកគ្រូដែលមានបទពិសោធន៍ជាច្រើនឆ្នាំទើបធ្វើអោយការសិក្សារអប់រំរបស់មនុស្សសម័យបច្ចុប្បន្នមានការចេះដឹងច្រើនហើយទើបធ្វើអោយប្រទេសជាតិមានការរីកចម្រើនឡើងជាលំដាប់។ហើយនៅក្នុងអំឡុងឆ្នាំ២០១៦ កំណើនការចេះដឹងរបស់យុវវ័យនៅតាមគ្រឹះស្ថានឧត្តមសិក្សានានាមានការរីកចម្រើនយ៉ាងខ្លាំងផងដែរ។ ht|200px|វិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ]]

សាលាភូមិន្ទរដ្ឋបាល ឬ École Royale d'Administration (ERA)។

សកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ
សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ (ស.ភ.ភ.ភ. រឺ RUPP) ឬ L'université Royale de Phnom Penh (URPP) គឺជាស្ថាប័នអប់រំជាន់ខ្ពស់ធំ និងចំណាស់បំផុតនៅកម្ពុជា។ កាលពីឆ្នាំ ២០០៨ សាកលវិទ្យាល័យនេះមាននិស្សិតជាង ១០ ០០០ នាក់ ទូទាំងបរិវេណសាកលវិទ្យាល័យបី និងផ្ដល់នូវវគ្គសិក្សាគុណភាពខ្ពស់ទូលំទូលាយក្នុងមហាវិទ្យាល័យវិទ្យាសាស្ត្រ មហាវិទ្យាល័យវិទ្យាសាស្ត្រសង្គម និង មនុស្សសាស្ត្រ និង វិទ្យាស្ថានភាសាបរទេស (វ.ភ.ប. រឺ IFL)។ មានស្ថាប័នអប់រំជាន់ខ្ពស់ប្រហែលហាសិបនៅកម្ពុជា ភាគច្រើនក្នុងនោះគ្មានបរិវេណទីធ្លាទេ។ ការបរិច្ចាគអន្តរជាតិជាច្រើន ដូចជា ថ្ងៃថ្មី កម្ពុជា ចាត់ចែងសុខូបត្ថម្ភវត្ថុ ខាងអប់រំឯករាជ្យជាការបន្ថែមដល់សាលាសាធារណៈសម្រាប់សិស្សនិស្សិត។

សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទនីតិសាស្ត្រនិងវិទ្យាសាស្ត្រសេដ្ឋកិច្ច (ស.ភ.ន.ស. រឺ RULE) រឺ L'université Royale de Droit et Science Economique (URDSE)

សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ (ស.ភ.វ.ស. រឺ RUFA) ឬ L'université Royale des Beaux Art (URBA)

សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទកសិកម្ម (ស.ភ.ក. រឺ RUA) រឺ L'université Royale d'Agriculture (URA)

សាកលវិទ្យាល័យជាតិគ្រប់គ្រង (ស.ជ.គ. រឺ NUM)

វិទ្យាស្ថានបច្ចេកវិទ្យាកម្ពុជា (វ.ប.ក. រឺ ITC) រឺ Institut de Technologie du Cambodge

វិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យគឺជាបណ្ណាល័យជាតិមួយរបស់កម្ពុជា ដែលស្ថិតនៅរាជធានីភ្នំពេញ
វិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅថ្ងៃ ១២ ឧសភា ១៩៣០ និងក៏ជាស្ថាប័នពុទ្ធសាសនាបណ្ឌិត្យរបស់រដ្ឋដ៏សំខាន់នៅកម្ពុជា។

គ្រឹះស្ថានមធ្យមសិក្សា[កែប្រែ]

វិទ្យាល័យព្រះស៊ីសុវត្ថិ
អនុវិទ្យាល័យចតុមុខ
វិទ្យាល័យបាក់ទូក
វិទ្យាល័យជាស៊ីមសាមគ្គី
វិទ្យាល័យជាស៊ីមបឹងកេងកង
វិទ្យាល័យឥន្ទ្រទេវី
វិទ្យាល័យជាស៊ីមសន្ធរម៉ុក
វិទ្យាល័យជាស៊ីមជ្រោយចង្វារ
វិទ្យាល័យច្បារអំពៅ
វិទ្យាល័យវត្តកោះ
វិទ្យាល័យហ៊ុនសែនប៊ុនរ៉ានីផ្សារដើមថ្កូវ

វប្បធម៌[កែប្រែ]

រូបសំណាកដូនពេញ

ភ្នំពេញក៏មានគ្រាមភាសាខ្មែរផ្ទាល់ខ្លួនដែរ។ ពួកអ្នកនិយាយគ្រាមភាសាភ្នំពេញជារឿយៗ កាត់សំឡេងព្យាង្គមួយចំនួន ដែលគេហៅថាគ្រាមភាសាកម្ជិល។ ភ្នំពេញត្រូវបានគេស្គាល់ដោយសារតែឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួនលើស្ថាបត្យកម្មខ្មែរថ្មី។ ទីក្រុងនេះគឺជាមជ្ឈមណ្ឌលសេដ្ឋកិច្ច និង វប្បធម៌នៃកម្ពុជា។

សារមន្ទីរដែលមានការទស្សនាច្រើនបំផុតពីរនៅទីក្រុងនេះគឺសារមន្ទីរជាតិ ដែលគឺជាសារមន្ទីរប្រវត្តិសាស្ត្រនិងបុរាណវត្ថុឈានមុខគេរបស់ប្រទេសនេះ និង សារមន្ទីរប្រល័យពូជសាសន៍ទួលស្លែង អតីតគុកមួយរបស់ខ្មែរក្រហម។

ចូលឆ្នាំថ្មី ១០–១២កើត ខែចេត្រ

នៅក្នុងពេលនេះ ភ្នំពេញប្រារព្ធចូលឆ្នាំខ្មែរ ជាឱកាសមួយពេញនិយមកើនឡើងជាមួយពួកទេសចរ។ កំឡុងពេលក្ដៅហែងបំផុតប្រចាំឆ្នាំជាធម្មតា ទឹកត្រូវបានគេជះជុំវិញដែលបន្ថែមទៅក្នុងបរិយាកាសពិធីបុណ្យ រួមជាមួយការរាំរែកនិងតន្ត្រី។ កាលបរិច្ឆេទជាក់លាក់ប្រែប្រួលពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ ប៉ុន្តែការឈប់សម្រាកបន្តយ៉ាងហោចណាស់ក៏បីថ្ងៃដែរ។ ពិធីបុណ្យនេះកត់សំគាល់ការបើកឆ្នាំផ្អែកលើប្រតិទិនខ្មែរបុរាណ និង ក៏កត់សំគាល់ការបញ្ចប់នៃការប្រមូលផលនៅឆ្នាំចាស់។

ព្រះវិហារព្រះកែវមរកតតម្កល់ព្រះពុទ្ធធ្វើពីថ្មកែវ

បុណ្យអុំទូក ១៤កើត–១រោច ខែកត្ដិក

បុណ្យប្រចាំឆ្នាំធំបំផុតនៅភ្នំពេញ ការប្រមូលផ្ដុំយ៉ាងរស់រវើកនេះប្រារព្ធដោយការហូរបញ្ច្រាសនៃទន្លេសាប។ ថ្ងៃឈប់សម្រាកដំណើរការរយៈពេលបីថ្ងៃ ពេលនោះមនុស្សម្នាជន់ជោរទៅក្នុងទីក្រុងដើម្បីចូលរួមសប្បាយនឹងកាំជ្រួច ការប្រណាំងទូកចម្រុះពណ៌ ការប្រគំតន្ត្រីផ្ទាល់ ញ៉ាំអី និង ចូលរួមពិធីបុណ្យ។ ការប្រណាំងទូកនេះកំណត់កាលត្រឡប់ទៅសម័យបុរាណដែលកត់សំគាល់អំពីកម្លាំងកងទ័ពជើងទឹកខ្មែរនាសម័យអាណាចក្រខ្មែរ។

នៅថ្ងៃ ២២ វិច្ឆិកា ២០១០ យ៉ាងហោចណាស់ប្រជាជន៣៤៨នាក់ត្រូវបានសង្កត់ជាន់គ្នាស្លាប់នៅក្នុងការរត់ជាន់គ្នាលើស្ពាននៅក្នុងពិធីបុណ្យនេះ។^[២៧]

ភ្ជុំបិណ្ឌ ១៤រោជ ខែភទ្របទ– ១កើត ខែអស្សុជ

ភ្ជុំបិណ្ឌគឺជាទិដ្ឋភាពសំខាន់ណាស់នៃវប្បធម៌ខ្មែរ។ វាមានន័យថា ការជួបជុំគ្នា រឺ តាមន័យបាលីថា ការប្រជុំដុំបាយ ដើម្បីធ្វើចង្ហាន់ និង ក៏ជាពេលវេលានៃការជួបជុំគ្នាឡើងវិញ ការរំលឹក បង្ហាញនូវក្ដីស្រលាញ់អាឡោះអាល័យ និង ការដឹងគុណដល់ដូនតារបស់ខ្លួន។ ដោយប្រគេនចង្ហាន់ និងបញ្ជូន អំពើល្អទៅកាន់ដូនតាដែលទំនងជាជាប់នៅស្ថានប្រែត ញាតិសណ្ដានដែលកំពុងរស់ជួយរំដោះទុកវេទនាពួកលោក និង នាំផ្លូវដូនតាទៅវិលចាប់ជាតិសាជាថ្មី។

វិសាខបូជា ១៥កើត ខែពិសាខ

វិសាខបូជាគឺជាថ្ងៃឈប់សម្រាកប្រចាំឆ្នាំដែលបានកាន់តាមប្រពៃណីដោយពួកពុទ្ធសាសនិកនៅកម្ពុជា។ ជួនកាលហៅក្រៅផ្លូវការថា ថ្ងៃប្រសូត្ររបស់ព្រះពុទ្ធ វាជាក់ស្ដែងរួមមាន ថ្ងៃប្រសូត្រ ថ្ងៃត្រាស់ដឹង និង ថ្ងៃបរិនិព្វានរបស់ព្រះពុទ្ធគោតម។

វត្តអារាម[កែប្រែ]

រាជធានីភ្នំពេញ គិតត្រឹមឆ្នាំ ២០១៧ មានវត្តអារាមពុទ្ធសាសនាចំនួន ១៤៩ វត្ត និងព្រះសង្ឃជាង ៩ពាន់ អង្គ។

វត្តអារាមនានាមាន:[កែប្រែ]

វត្តភ្នំ
វត្តឧណ្ណាលោម
វត្តបទុមវតី
វត្តសារាវ័ន្តតេជោ
វត្តលង្កា
វត្តស្វាយពពែ
វត្តពោធិយារាម ហោវត្តចាស់
វត្តប្រយូវង្ស
វត្តថាន់
វត្តភ្នំ
វត្តមង្គលវ័ន ហៅវត្តស្វាយដង្គុំ
វត្តស្រះចក
វត្តព្រះពុទ្ធឃោសាចារ្យ
វត្តទួលសង្កែ
វត្តមហាមន្ត្រី
វត្តសំពៅមាស
វត្តព្រះធម្មត្រ័យ
វត្តឧត្តរាវត្តី
វត្តអង្គត្រគៀត
វត្តទួលសន្តិវ័ន
វត្តសំរោងអណ្ដែត
វត្តញាណរង្សី
វត្តនាគវ័ន
វត្តព្រែកតាគង់
វត្តវារិន្ទ ហៅវត្តព្រែកលៀប
វត្តពោធិព្រឹក្ស
វត្តបុទុមគង្គា
វត្តអម្ពផល
វត្តពោធិព្រះឥន្ទ
វត្តឥន្ធពិសី
វត្តឧទុម្ពរ
វត្តបុទុមពិសី ហៅវត្តល្វាលើ
វត្តក្រពុំពេជ្រ
វត្តសាមគ្គីក្បាលកោះ
វត្តមង្គលសិរីគៀនឃ្លាំង
វត្តសំពៅត្រៃល័ក្ស
វត្តប្រជុំសាគរ
វត្តសុវណ្ណបទុម
វត្តសូរិយាពោធិមាស
វត្តព្រះពុទ្ធមានបុណ្យ
វត្តទឹកថ្លា
វត្តវង្គដបូរី
វត្តទួលទំពូង
វត្តកោះ
វត្តចង្ក្រានតាព្រហ្ម ស្ទឹងមានជ័យ
វត្តកំសាន្ត
វត្តសន្សំកុសល
វត្តសំពោងផលអណ្ដែត
វត្តច្បារអំពៅ
វត្តនិគ្រោធវ័ន គល់ទទឹង
វត្តនន្ទមុនី
វត្តជោតរតនសិលា កោះនរា
វត្តយសសុវណ្ណរាម ហៅវត្តឫស្សីស្រស់
វត្តអង្គពោធិញាណ
វត្តដំបូកខ្ពស់
វត្តនិរោធរង្សី
វត្តប្រជុំវង្ស
វត្តសំបួរមាស
វត្តក្ដីតាកុយ
វត្តចាក់អង្រែក្រោម
វត្តអង្គតាមិញ
វត្តធុតុង្គ ចំការដូង
វត្តពោធិចិនតុង
វត្តវាលស្បូវ
វត្តជើងឯក
វត្តតាំងកសាងខាងត្បូង
វត្តតាំងកសាងខាងត្បូង
វត្តបញ្ចកែវមន្នី ឫស្សីសាញ
វត្តគោត្តមរង្សី ហៅវត្តគោកបញ្ជាន់
វត្តព្រែកឯង
វត្តទួលសុភាឃួន
វត្តកំពែង
វត្តព្រះធម្មត្រ័យ
វត្តជ្រោយអំពិល
វត្តក្រាំងធ្នង់
វត្តមជ្ឈឹមវ័ន្ត
វត្តខេមរបុណ្ណារាម ហៅវត្តថ្មី
វត្តសុវណ្ណីមន្នីវង្ស
វត្តចំពុះក្អែក
វត្តហារាម
វត្តជុំ
វត្តព្រៃស្ពឺ
វត្តចំប៉ា
វត្តជ្រោយបុទុម ហៅវត្តព្រែកជ្រៃ
វត្តជម្ពូវ័ន
វត្តតិក្ខប្បញ្ញោ
វត្តឈូកវ៉ា
វត្តត្រពាំងឈូក
វត្តព្រះច័ន្ទរង្សី
វត្តអង្គមេត្រី
វត្តគោកអំពិល
វត្តត្រពាំងសាលា
វត្តព្រែកព្នៅ
វត្តកប់ស្រូវ
វត្តមុន្នីប្រសិទ្ធិវង្ស
វត្តគៀនស្វាយក្នុង
វត្តចំការខ្សាច់
វត្តអង្គចំប៉ា មានឫទ្ធិ អង្គសំរិទ្ធិមានជ័យ ហៅវត្តទួលអង្គក្រពើ
វត្តព្រែកថ្លឹង
វត្តកំពង់ក្តុល
វត្តអញ្ចាញថ្មី
វត្តជន្លង់ម្លូ
វត្តព្រៃវែង
វត្តកំបូល
វត្តធម្មវិបស្សនារាម ហៅវត្តតាភេម
វត្តព្រះធាតុ
វត្តគោកខ្សាច់
វត្តទ័ពចំបក់មាស
វត្តអង្គសិរីសួស្ដី
វត្តភ្នៀតសិម្ពលី
វត្តស្វាយផ្អែម
វត្តស្លែង
វត្តសុវណ្ណរាសីរតនារាម ហៅវត្តសំរោងកណ្ដាល
វត្តស្ងួនពេជ្រ
វត្តប្រាសាទ
វត្តសំរោងខាងជើង
វត្តសុវណ្ណអម្ពារស្វាយមាស
វត្តគ្រួស
វត្តអង្គរកា
វត្តបឹងប្រីយ៍
វត្តព្រៃរមាស
វត្តអង្គបឹងចក
វត្តអង្គមុនី
វត្តទ្រនុំជ្រឹង
...

សភាពទីក្រុង និង ស្ថាបត្យកម្ម[កែប្រែ]

ព្រះទីនាំងច័ន្ទឆាយា

កន្លែងដែលទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរណ៍នៅទីក្រុងភ្នំពេញរួមមាន ព្រះបរមរាជវាំង ផ្សារធំថ្មី ព្រះវិហារព្រះកែវមរកត សារមន្ទីរជាតិ វិមានឯករាជ្យ វិមានមិត្តភាពកម្ពុជា-វៀតណាម សារមន្ទីរទួលស្លែង វត្តភ្នំ និង វាលពិឃាតជើងឯកនៅជាយក្រុងភ្នំពេញ។

ព្រះបរមរាជវាំងគឺជាអគារមួយក្នុងចំណោមអគារជាច្រើនដែលស្ថិតនៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។ ព្រះបរមរាជវាំងចតុមុខ ត្រូវបានសាងសង់ឡើងដោយ ព្រះចៅក្រុងកម្ពុជា នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦។ ព្រះបរមរាជវាំងត្រូវបានរុះរើសាងសង់សាជាថ្មីដោយព្រះបាទនរោត្តម។

វត្តភ្នំគឺជាវត្តប្រវត្តិសាស្ដ្រមួយដ៏មានសារៈសំខាន់ដែលមានទីតាំងនៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។ កសាងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៣៧៣ មានកំពស់២៧ម៉ែត្រ ជាវត្តខ្ពស់ជាងគេក្នុងចំណោមវត្តទាំងប៉ុន្មាននៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ។ វាបានសាងសង់ឡើងដោយកម្លាំងសាមគ្គីដែលដឹកនាំដោយស្ដ្រីមេម៉ាយដែលមានទ្រព្យស្តុកស្តមម្នាក់ គឺ ដូនជីពេញ ដើម្បីតម្កល់ព្រះពុទ្ធរូប៥អង្គ ដែលត្រូវបានទឹកជំនន់ហូរនាំមកតាមដើមគគីរធំមួយ មកទើរនៅត្រង់តំបន់ចតុមុខនេះឯង។

សំណង់ចាស់បំផុតគឺវត្តភ្នំចាប់ពីថ្ងៃស្ថាបនាក្រុងនេះ ដែលបានសាងសង់នៅឆ្នាំ ១៣៧៣។ ការទាក់ទាញទេសចរណ៍សំខាន់បំផុតគឺព្រះបរមរាជវាំងដែលមានព្រះវិហារព្រះកែវ និងសារមន្ទីរជាតិ បានសាងសង់នៅកំឡុងសម័យអាណានិគមបារាំងនៅចុងសតវត្សទី១៩ក្នុងរចនាបថខ្មែរបុរាណ ហើយទទួលនូវការប្រមូលផ្ដុំវត្ថុបុរាណខ្មែរជាច្រើន។ វិមានឯករាជ្យ ទោះបីចាប់ពីទសវត្សឆ្នាំ១៩៥០ក៏ដោយ ក៏វាត្រូវបានសាងសង់ឡើងក្នុងរចនាបថខ្មែរបុរាណដដែល។

វាលមេរុ

ពួកបារាំង ដែលជាម្ចាស់អាណានិគមចាប់ពីសតវត្សទី ១៩ ដល់ ទសវត្សឆ្នាំ ១៩៤០ ក៏បានបន្សល់ទុកទីសំគាល់ខ្លួនរបស់ពួកគេ ជាមួយភូមិគ្រឹះអាណានិគមផ្សេងៗ ព្រះវិហារបារាំង មហាវិថី និង ផ្សារសិល្បៈតែង ផ្សារធំថ្មី។ ទីសំគាល់ដែននៃសម័យអាណានិគមគឺសណ្ឋាគារឡឺរ៉ូយ៉ាល់។

ចាប់ផ្ដើមជាមួយឯករាជ្យពីពួកបារាំងនៅទសវត្សឆ្នាំ ១៩៥០ និង បន្តរហូតដល់សម័យខ្មែរក្រហមនៅទសវត្សឆ្នាំ ១៩៧០ ភ្នំពេញបានរងនូវការលូតលាស់យ៉ាងសម្បើមជាទីក្រុងធានីនៃប្រទេសឯករាជ្យថ្មីមួយ។ ព្រះបាទ សីហនុបានយកចិត្តទុកដាក់ដើម្បីបង្ហាញរចនាបថថ្មីនៃស្ថាបត្យកម្ម និងដោយហេតុធ្វើឱ្យរឹងមាំនូវដំណើរការកសាងជាតិ។ យុគមាសនៃស្ថាបត្យកម្មថ្មីបានបញ្ចប់ រួមជាមួយនិងគម្រោងផ្សេងៗនិង ស្ថាបត្យករខ្មែរវ័យក្មេង ជារឿយៗបានរៀនសូត្រនៅបារាំង ដែលមានឱកាសដើម្បីរចនានិងសាងសង់។ ចលនាថ្មីនេះត្រូវបានគេហៅថា ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរថ្មី និង ជារឿយៗត្រូវបានធ្វើឱ្យមានចរិកលក្ខណៈដោយសារការរំលាយចូលគ្នានៃប៉ោហូស ស្ថាបត្យកម្មក្រោយសម័យទំនើបអឺរ៉ុប និង ធាតុបុរាណពីសម័យអង្គរ។ ស្ថាបត្យករដែលលេចធ្លោបំផុតគឺលោកវណ្ណ-ម៉ូលីវណ្ណ ដែលត្រូវបានតែងតាំងជាប្រធាស្ថាបត្យករជាតិដោយព្រះមហាក្សត្រផ្ទាល់នៅឆ្នាំ១៩៥៦។ លោកម៉ូលីវណ្ណបានបង្កើតអគារទីសំគាល់ដែនដូចជារោងមហោស្រពជាតិព្រះសុរាម្រិត និង អគារគណៈរដ្ឋមន្ត្រី។ ស្ថាបត្យករដទៃៗទៀតបានជួយសាងសង់សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទដែលស្ថាបនាថ្មី វិទ្យាស្ថានភាសាបរទេស និង មជ្ឈមណ្ឌលកីឡាជាតិ។ រួមជាមួយកំណើននៃថ្នាក់លើនិងកណ្ដាលរបស់សហគ្រិន ជាយក្រុងថ្មីៗត្រូវបានសាងសង់នៅទសវត្សឆ្នាំ ១៩៥០ និង ៦០។

ទោះបីជាសំណង់អគារទាំងនោះបាននៅសេសសល់នៅសម័យខ្មែរក្រហម និង សម័យសង្គ្រាមរដ្ឋប្បវេណីក៏ដោយ ក៏បច្ចុប្បន្ននេះ អគារទាំងនោះស្ថិតនៅក្រោមការគំរាមកំហែង ដោយសារតែការអភិវឌ្ឍខាងសេដ្ឋកិច្ចនិងបរិកប្បហិរញ្ញវត្ថុដដែល។ ភូមិគ្រឹះ និង សួនច្បារពីសម័យនោះកំពុងត្រូវបានបំផ្លាញ និង អភិវឌ្ឍឡើងវិញដើម្បីបង្កើតកន្លែងសម្រាប់សំណង់ធំៗ។ ទីសំគាល់ដែន មហោស្រពជាតិដោយលោកម៉ូលីវណ្ណត្រូវបានវាយរំលំនៅឆ្នាំ ២០០៨។^[២៨] ចលនាមួយកំពុងងើបឡើងនៅកម្ពុជាដើម្បីថែរក្សាឱ្យគង់វង្សនូវកេរដំណែលសម័យនិយមនេះ។ ភូមិគ្រឹះចាស់ៗជួនកាលកំពុងត្រូវបានគេប្រែទៅជាសណ្ឋាគារហាង ដូចជា ខ្នើយបាំងឆ័ត្រ។

វិមាន និងទីរំលឹកដល់ការប្រល័យពូជសាសន៍កំឡុងសម័យខ្មែរក្រហមនៅទសវត្សឆ្នាំ ១៩៧០ គឺសារមន្ទីរប្រល័យពូជសាសន៍ទួលស្លែង (អតីតវិទ្យាល័យមួយបានប្រើជាជំរុំប្រមូលផ្ដុំ) និង នៅជាយក្រុងនៃទីក្រុងនេះ មជ្ឈមណ្ឌលប្រល័យពូជសាសន៍ជើងឯក។ វិមានមិត្តភាពកម្ពុជា-វៀតណាមត្រូវបានប្រគល់ឱ្យដោយពួកកុម្មុយនិស្តវៀតណាម ជានិមិត្តរូបនៃមិត្តភាពខ្មែរ-យួនកំឡុងទសវត្សឆ្នាំ១៩៧០ ដែលបន្តបន្ទាប់ពីការរំដោះកម្ពុជាពីរបបខ្មែរក្រហម។



ទិដ្ឋភាពនៃសារមន្ទីរជាតិ បានសាងឡើងនៅដើមទសវត្សឆ្នាំ១៩២០ដោយលោកហ្សក-ហ្គ្រុសលីយែរ។	ទិដ្ឋភាពសាលរាជបល្ល័ង្ក បានកសាងឡើងនៅទសវត្សឆ្នាំ១៨៦០ ក្រោមរជ្ជកាលព្រះបាទនរោត្តម។	ពីមុខនៃសណ្ឋាគារឡឺរ៉ូយ៉ាល់ ដំបូងបានបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ១៩២៩ ក្រោមរជ្ជកាលព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ-មុនីវង្ស។	ទិដ្ឋភាពនៃភូមិគ្រឹះអាណានិគមនៅភ្នំពេញ។

រូបភាពទីក្រុងភ្នំពេញមើលពីទន្លេមេគង្គ.២០២៣

សារព័ត៌មាន និង ទស្សនាវដ្ដី[កែប្រែ]

ទិដ្ឋភាពពីលើអាកាសនៃទីក្រុងភ្នំពេញឆ្នាំ ២០១៩

វិមានសន្តិភាព

អគារទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី។

ប្រចាំថ្ងៃ[កែប្រែ]

ខ្មែរ[កែប្រែ]

ស្រលាញ់ខ្មែរ
ចក្រវាឡ
កម្ពុជាថ្មី
កម្ពុជាថ្ងៃនេះ
សារព័ត៌មានថ្មីៗ
កញ្ចក់សង្គម
កោះសន្តិភាព
មនសិកាខ្មែរ – បោះពុម្ពផ្សាយដោយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។
រស្មីកម្ពុជា – សារព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃធំបំផុតរបស់កម្ពុជា វាចេញផ្សាយប្រហែល ១៨ ០០០ច្បាប់។
សំឡេងយុវជន
ឧត្តមគតិខ្មែរ
វត្តភ្នំ
ដើមអម្ពិល
វិទ្យាសាស្ត្រខ្មែរ
សំបុកផ្សារ
ប៉ប់ហ្សូន
ព្រៃនគរ
ទស្សនាវដ្ដីមនោរម្យ
...

អង់គ្លេស[កែប្រែ]

ភ្នំពេញប៉ុស្ត៍ សារព័ត៌មានភាសាអង់គ្លេសនិងខ្មែរប្រចាំថ្ងៃបានបោះពុម្ពផ្សាយនៅភ្នំពេញ។
ដឹខេមបូឌាដេលី សារព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃភាសាអង់គ្លេសនិងខ្មែរ (ត្រូវបានបិទនៅខែ កញ្ញា ២០១៧)។

ចិន[កែប្រែ]

《柬華日報》(ជៀនហួដេលី) សារព័ត៌មានភាសាចិនប្រចាំថ្ងៃបានបោះពុម្ពនៅភ្នំពេញ។ .
《星洲日報》(សិនឈីវដេលី) សារព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃភាសាចិន។
《華商日報》(ហ័រសាងដេលី) សារព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃភាសាចិន។
《高棉日报》(ខ្មែរដេលី) សារព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃភាសាចិន។
《新柬埔寨》(កម្ពុជាថ្មី) សារព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃភាសាចិន។

ទស្សនាវដ្ដី[កែប្រែ]

អាស៊ីឡាយផ្វ៍ហ្គាយដ៍ភ្នំពេញ ទស្សនាវដ្ដីបែបជីវិតជាភាសាអង់គ្លេសប្រចាំខែចេញផ្សាយនៅភ្នំពេញ។
ផកខិតហ្គាយខេមបូឌា បោះពុម្ពបួនមគ្គុទេសន៍ដោយឡែកមានបំណងសម្រាប់ពួកអ្នករស់នៅអចិន្ត្រៃយ៍ និង អ្នកទេសចរនិយាយភាសាអង់គ្លេស។ ចំណងជើងរួមមានការផឹកភេសជ្ជៈ និង ការញ៉ាំអាហារល្ងាច ខាងក្រៅ និងអំពី បន្ទាប់ពីយប់ ទ្វារទល់ទ្វារដូចគ្នាដែរ មគ្គុទេសន៍ភាសាខ្មែរមួយហៅថា សប្បាយ សប្បាយ ដែលកំណត់គោលដៅការផុសឡើងនៅទីផ្សារបែបវិជ្ជាជីវៈវ័យក្មេង
ទស្សនាវដ្ដីឡេឌី ទស្សនាវដ្ដីទាន់សម័យ និង បែបជីវិត ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៦។
ទស្សនាវដ្ដីអ៊ែផ្វ ទស្សនាវដ្ដីភាពទាន់សម័យទៅមុខដំបូងនៅកម្ពុជា។ ពីរភាសា ដែលបានសរសេរជាភាសាអង់គ្លេស និង ខ្មែរ។
ទស្សនាវដ្ដីសុវ្រិន គឺជាទស្សនាវដ្ដីទាន់សម័យល្អជាងគេនៅកម្ពុជាដែលសរសេរជាភាសាខ្មែរ។
...

វិស័យកីឡា[កែប្រែ]

Main articles: កីឡានៅកម្ពុជា and កីឡាដ្ឋានជាតិមរតកតេជោ

កម្ពុជា មានការលេងកីឡាជាង៣០ឆ្នាំមកហើយ ឥឡូវនេះកម្ពុជាកំពុងតែរឹតបន្តឹងនិងបង្កើនវិស័យកីឡាបន្ថែមទៀត។ កីឡាដែលមានការពេញនិយមមាន កីឡាបាល់ទាត់ ហើយនិង កីឡាសិល្បៈប្រយុទ្ឋដូចជា ល្បុក្កតោ ប្រដាល់សេរី (ក្បាច់គុណប្រដាល់សព្វថ្ងៃ)ហើយនិង កីឡាចំបាប់តាមបែបប្រពៃណី] ប្រជាជនខ្មែរហាត់ក្បាច់ប្រយុទ្ឋទាំងនេះទុកជាគ្រឿងការពារខ្លួន និងដើម្បីសុខភាព។

ទីកន្លែងជួបជុំដែលសំខាន់ជាងគេគឺនៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ ពហុកីឡាដ្ឋានជាតិអូឡាំពិក ដែលមានចំណុះប្រជាជនអាចចូលទស្សនាបាន៥ម៉ឺននាក់ ទោះបីជាប្រទេសនេះមិនដែលបានធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះល្បែងអូឡាំពិកក៏ដោយ។ ពហុកីឡាដ្ឋាននេះ បានកសាងឡើងនៅឆ្នាំ ១៩៦៤។ វាក៏ជាកន្លែងហ្វឹកហាត់សម្រាប់ក្រុមកីឡាករបាល់ទាត់ជម្រើសជាតិកម្ពុជាផងដែរ និងជាទីប្រកួតជម្រើសជើងឯក (Cambodian Premier League)។

នៅពេលបញ្ចប់ការសាងសង់ កីឡាដ្ឋាននេះធ្លាប់ជាកីឡាដ្ឋានមួយក្នុងចំណោមកីឡាដ្ឋានធំបំផុតនៅអាស៊ី។ សព្វថ្ងៃនេះវាគឺជាកីឡាដ្ឋានធំបំផុតទី៦នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍។ ល្បែងបាល់ទះ បាល់បោះ និង តៃក្វាន់ដូ ជាញឹកញាប់បានទទួលជាម្ចាស់ផ្ទះនៅកីឡាដ្ឋាននេះ។

មជ្ឈមណ្ឌលកីឡាជាតិកម្ពុជាល្បីល្បាញដោយសារការធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះលើការប្រកួតហែលទឹក ប្រដាល់ និង បាល់ទះ។ ក្លិបបាល់ទាត់ក្នុងស្រុកគួរឱ្យកត់សំគាល់រួមមាន ក្លឹបបាល់ទាត់ភ្នំពេញក្រោន ក្លិបបាល់ទាត់ណាហ្គាវើល ក្លឹបបាល់ទាត់ព្រះខ័នរាជស្វាយរៀង និងក្លិបបាល់ទាត់បឹងកេត។

វិស័យសុខាភិបាល[កែប្រែ]

រដ្ឋ[កែប្រែ]

មន្ទីរពិសោធន៍[កែប្រែ]

មន្ទីរពិសោធន៍កសិកម្មជាតិ
មន្ទីរពិសោធន៍មជ្ឈមណ្ឌលវិទ្យុសាស្ត្រ និងរូបភាពវេជ្ជសាស្ត្រ
មន្ទីរពិសោធន៍វេជ្ជសាស្ត្រភ្នំពេញ
មន្ទីរពិសោធន៍សាមគ្គី
មន្ទីរពិសោធន៍សារមន្ទីរជាតិភ្នំពេញ

មន្ទីរពេទ្យ[កែប្រែ]

មន្ទីរពេទ្យកាល់ម៉ែត
មន្ទីរពេទ្យកេតុមាលា
មន្ទីរពេទ្យបង្អែកចំការមន
មន្ទីរពេទ្យបង្អែកច្បារអំពៅ
មន្ទីរពេទ្យបង្អែកដង្កោ
មន្ទីរពេទ្យបង្អែកពោធិ៍ចិនតុង
មន្ទីរពេទ្យបង្អែកព្រែកព្នៅ
មន្ទីរពេទ្យបង្អែកមានជ័យ
មន្ទីរពេទ្យបង្អែករាជធានីភ្នំពេញ ហៅ ពេទ្យសម្ភពក្រុង
មន្ទីរពេទ្យបង្អែកសែនសុខ
មន្ទីរពេទ្យបង្អែកសម្ដេចឪ
មន្ទីរពេទ្យព្រះកុសមៈ ហៅ ពេទ្យលោកសង្ឃ
មន្ទីរពេទ្យមិត្តភាពខ្មែរសូវៀត ហៅ ពេទ្យរុស្ស៊ី
...

មណ្ឌលសុខភាព[កែប្រែ]

មណ្ឌលសុខភាព៧មករា
មណ្ឌលសុខភាពឃ្មួញ
មណ្ឌលសុខភាពចាក់អង្រែ
មណ្ឌលសុខភាពដង្កោ
មណ្ឌលសុខភាពដូនពេញ
មណ្ឌលសុខភាពទឹកថ្លា
មណ្ឌលសុខភាពទួលស្វាយព្រៃ
មណ្ឌលសុខភាពផ្សារដើមថ្កូវ
មណ្ឌលសុខភាពពន្សាំង
មណ្ឌលសុខភាពពោធិ៍ចិនតុង
មណ្ឌលសុខភាពស្ទឹងមានជ័យ
មណ្ឌលសុខភាពអន្លង់ក្ងាន
មណ្ឌលសុខភាពពញ្ញាពន់
...

ឯកជន[កែប្រែ]

មន្ទីរពិសោធន៍[កែប្រែ]

ក្រុមហ៊ុនមន្ទីរពិសោធន៍កម្ពុជា
មន្ទីរពិសោធន៍ប៊ីយ៉ូម៉េដភ្នំពេញ
មន្ទីរពិសោធន៍សុភមង្គល
មន្ទីរពិសោធន៍ស៊ីធីស្កេន
មន្ទីរពិសោធន៍សុភមង្គលឡាប
វិទ្យាស្ថានប៉ាស្ទ័រ

មន្ទីរពេទ្យ[កែប្រែ]

មន្ទីរពេទ្យគន្ធបុប្ផា នៅជិតវត្តភ្នំ
មន្ទីរពេទ្យគន្ធបុប្ផាទី២
មន្ទីរពេទ្យគន្ធបុប្ផាទី៣ នៅជិតព្រះបរមរាជវាំង
មន្ទីរពេទ្យជោរៃភ្នំពេញ នៅច្បារអំពៅ
មន្ទីពេទ្យប៉ាស៊ីហ្វិកភ្នំពេញ
មន្ទីរពេទ្យរ៉ូយ៉ាល់ភ្នំពេញ ទឹកថ្លា
មន្ទីរពេទ្យរ៉ូយាល់រតនៈ រង្វង់មូលទួលគោក
មន្ទីរពេទ្យវិសាលសុខ
មន្ទីរពេទ្យសែនសុខ
មន្ទីរពេទ្យស្ត្រីនគរទេព

មន្ទីរពហុព្យាបាល[កែប្រែ]

ប៉ូលីគ្លីនិកម៉ៅសារី
មន្ទីរពហុព្យាបាលចិន្ដា
មន្ទីរពហុព្យាបាលណារិទ្ធ
មន្ទីរពហុព្យាបាលហុងអ៊ីន
មន្ទីរពហុព្យាបាលហ្វឹសគ្លីនិក
មន្ទីរពហុព្យាបាលនិងសម្ភពចោមចៅ
មន្ទីរពហុព្យាបាលនិងសម្ភពដេអិន
មន្ទីរពហុព្យាបាលនិងសម្ភពរតនៈវិសាល
មន្ទីរពហុព្យាបាលនិងសម្ភពវិបុលសុខ
មន្ទីរពហុព្យាបាលនិងសម្ភពសុក្រិត
មន្ទីរពហុព្យាបាលនិងសម្ភពសុខលាភមេត្រី
មន្ទីរពហុព្យាបាលនិងសម្ភពសុវណ្ណារ៉ា
មន្ទីរពហុព្យាបាលនិងសម្ពពអង្គរធំ
មន្ទីរពហុព្យាបាលហ៊្សីនហ៊្សីន
មន្ទីរពហុព្យាបាលសៀនតាយ

មន្ទីរព្យាបាល[កែប្រែ]

គ្លីនិក215ភ្នំពេញ
គ្លីនិកកែសម្ផស្សកូរ៉េខាងត្បូង
គ្លីនិកខាងហ៊ួរ
គ្លីនិកគឹមសុង
គ្លីនិកដំបូន្មានប្រចាំថ្ងៃ
គ្លីនិកឃឹមរ៉ានី
គ្លីនិកចិននៅភ្នំពេញ
គ្លីនិកចោមចៅ
គ្លីនិកណាហ្គា
គ្លីនិកធ្មេញអ៊ឹងហួត
គ្លីនិកធ្មេញឡាយរ៉ាវី
គ្លីនិកព្រីនសេស
គ្លីនិកព្យាបាលដោយចលនាភ្នំពេញ
គ្លីនិកព្យាបាលភ្នែកភ្នំពេញ
គ្លីនិកមេគង្គ
គ្លីនិករ៉ាក់ចាក់អង្រែក្រោម
គ្លីនិករ៉ាក់ទឹកថ្លា
គ្លីនិករ៉ាក់ភ្នំពេញ១
គ្លីនិករ៉ាក់ភ្នំពេញ២
គ្លីនិករ៉ាចសំអុល
គ្លីនិកលីស្រីវីណា
គ្លីនិកវុឌ្ឍីស័ក្តិ
គ្លីនិកវេជ្ជបុត្រ
គ្លីនិកសម្ភពសូរិយា
គ្លីនិកសិង្ហបុរី MW Medical]
គ្លីនិកសុខភាពសង្គម
គ្លីនិកសើស្បែកភ្នំពេញ
គ្លីនិកសៀងហៃ
គ្លីនិកឯកជនមនោរម្យ
គ្លីនិកឯកជនសួគ៌ា
គ្លីនិកឯកជនហំសម្បត្តិ
មន្ទីរព្យាបាលខាយរ៉ូព្រែកធីក
មន្ទីរព្យាបាលនិងថែរក្សាស្បែកដឺរម៉ាឃែរ
មន្ទីរព្យាបាលធ្មេញខ្មែរ
មន្ទីរព្យាបាលធ្មេញដួងវណ្ណា
មន្ទីរព្យាបាលធ្មេញដួងសិទ្ធិ
មន្ទីរព្យាបាលធ្មេញប៉ាស៊ីហ្វិក
មន្ទីរព្យាបាលធ្មេញបស្ចិម
មន្ទីរព្យាបាលធ្មេញស៊ិនហ្វេត
មន្ទីរព្យាបាលធ្មេញអន្តរជាតិ
មន្ទីរព្យាបាលនិងសម្ភពឥន្ត្រទេវី
មន្ទីរព្យាបាលនិងសម្ភពអ៊ុំសារ៉ន
មន្ទីរមព្យាបាលសុខភាពរ៉ាក់
មន្ទីរព្យាបាលអប្សារាភ្នំពេញ
រ៉ាម៉ាប៉ូលីគ្លីនិក
សុភាគ្លីនិកនិងសម្ពព

មជ្ឈមណ្ឌល[កែប្រែ]

មជ្ឈមណ្ឌលកែសម្ផស្សឌែម៉ូគ្លីនិក
មជ្ឍមណ្ឌលវ៉ាក់សាំងអប្បរាភ្នំពេញគ្លី

បន្ទប់ពិគ្រោះ និង ព្យាបាលជំងឺ[កែប្រែ]

បន្ទប់ពិគ្រោះជំងឺតាន់តឹកស្រេង
បន្ទប់ពិគ្រោះនិងព្យាបាលជំងឺកុមារឈប៊ុនណា
បន្ទប់ពិគ្រោះនិងព្យាបាលជំងឺមាត់ធ្មេញថៃសុខបញ្ញា
បន្ទប់ពិគ្រោះនិងព្យាបាលជំងឺវេជ្ជបណ្ឌិតចាន់ងី
បន្ទប់ពិគ្រោះពិនិត្យព្យាបាលជំងឺសនស៊ីថា
បន្ទប់ពិគ្រោះព្យាបាលជំងឺសុខទៀង
បន្ទប់ពិគ្រោះនិងព្យាបាលជំងឺសុខសាន្ដ
បន្ទប់ពិគ្រោះនិងព្យាបាលជំងឺសើស្បែក
បន្ទប់ពិគ្រោះនិងព្យាបាលជំងឺអ៊ុនវុទ្ធី

ឱសថស្ថាន[កែប្រែ]

ឱសថស្ថានឌីយ៉ាម៉ង់
ឱសថស្ថានចេនឡា
ឱសថស្ថានបញ្ញាមហោសថ
ឱសថស្ថានបាយ័ន
ឱសថស្ថានប៉ាស៊ីហ្វ្រិកភាគខាងលិច
ឱសថស្ថានបូផលើ
ឱសថស្ថានបូព្រី
ឱសថស្ថានផ្សារតាប៉ាង
ឱសថស្ថានព្រំចន្ថា
ឱសថស្ថានភ្នំពេញ
ឱសថស្ថានមយូរ៉ា
ឱសថស្ថានម៉ារីណា
ឱសថស្ថានវិមានស័ក្ខសិទ្ធ
ឱសថស្ថានវេស្ទើន
ឱសថស្ថានសិរីនាថ
ឱសថស្ថានសុផាន់ណា
ឱសថស្ថានហេងចំរើន
ឱសថស្ថានហ្វាម៉ាតខ្មែរ-សូវៀត
ឱសថស្ថានហ្វាម៉ាតនរោត្តម
ឱសថស្ថានអង្គរគីម
ឱសថស្ថាន MedCare
ឱសថស្ថានរង 9កប 9ខប

ដំណឹកជញ្ជូន[កែប្រែ]

សូមមើលផងដែរ: ដំណឹកជញ្ជូននៅកម្ពុជា

អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិភ្នំពេញ

អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិភ្នំពេញគឺជាអាកាសយានដ្ឋានធំនិងមមាញឹកបំផុតនៅកម្ពុជា។ វាបានស្ថិតនៅ 7 kiloម៉ែត្រs (4.3 mi) ភាគខាងលិចពីភ្នំពេញកណ្ដាលមក។

ក្រុមហ៊ុនដឹកជញ្ជូនទង់ជាតិកម្ពុជា កម្ពុជាអង្គរអ៊ែរ បានចាប់ផ្ដើមហោះហើរនៅឆ្នាំ ២០០៩ ដែលមានទីតាំងធំនៅភ្នំពេញ និង មានមជ្ឈមណ្ឌលសំខាន់របស់ខ្លួននៅទីក្រុងនេះ ជាមួយមណ្ឌលបន្ថែមមួយទៀតនៅអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិអង្គរ។^[២៩] ជើងហោះហើរធូរថ្លៃពី បាងកក និងកូឡាឡាំពួ ទៅភ្នំពេញ បានដំណើរការដោយអ៊ែរអាស៊ី ក្រុមហ៊ុនដឹកជញ្ជូនតម្លៃទាបប្រចាំតំបន់។ ក្រុមហ៊ុនដឹកជញ្ជូនធូរថ្លៃផ្សេងៗទៀតរួមមាន អ៊ែរវ៉េចេតស្តារអាស៊ី (បុត្រសម្ព័ន្ធនៃខ្វនតឹស) ជាមួយជើងហោះហើរប្រចាំថ្ងៃទៅសិង្ហបុរី។

នៅខែតុលា ២០១០ អ៊ែរហ្វ្រង់ បានប្រកាសថានឹងបម្រើសេវាភ្នំពេញពីប៉ារីស-សាលដឺហ្គោលដែលចាប់ផ្ដើមនៅថ្ងៃ ២៧ មីនា ២០១១ មក។^[៣០]

ឡានឈ្នួល ឡានមួយបាំងកន្លះ និង ឡានក្រុងតូចចាកចេញពីទីក្រុងដើម្បីទៅកាន់គោលដៅទូទាំងប្រទេស ប៉ុន្តែការធ្វើដំណើរលើដីលឿនថោកជាងនិងមានផាសុខភាពគឺឡានក្រុង។ ភ្នំពេញក៏មានសេវាផ្លូវដែកដែរ។

មានក្រុមហ៊ុនឡានក្រុងមួយចំនួន រួមមាន ក្រុមហ៊ុនដឹកជញ្ជូនសាធារណៈភ្នំពេញ និង ក្រុមហ៊ុនដឹកជញ្ជូនជីអ៊ែសធី ដែលកំពុងដំណើរការសេវាទៅកាន់ទីរួមខេត្តជាច្រើន រួមមាន ព្រះសីហនុ កំពង់ឆ្នាំង ឧដុង្គ និង តាកែវ។ ក្រ.ដឹកជញ្ជូនភ្នំពេញសូរិយាផ្ដល់សេវាឡានក្រុងទៅកាន់គោលដៅខេត្តជាច្រើនតាមផ្លូវជាតិមួយចំនួន និង ទៅកាន់ទីក្រុងហូជីមិញ។

ទោះបីទីក្រុងនេះមានចម្ងាយ 290 kiloម៉ែត្រs (180 mi) ពីសមុទ្រក៏ដោយ ក៏ក្រុងនេះគឺជាទីកំពង់ផែទឹកសាបធំរបស់កម្ពុជាដែរ ផែសំខាន់មួយតាំងនៅលើទន្លេមេគង្គ និង ផែត្រូវបានភ្ជាប់ទៅកាន់សមុទ្រចិនខាងត្បូងឆ្លងកាត់ច្រកមួយនៃដីសណ្ដទន្លេមេគង្គនៅវៀតណាម។

ចរាចរណ៍ម៉ូតូជាទូទៅនៅភ្នំពេញ

ភ្នំពេញថ្មីៗនេះមិនមានដំណឹកជញ្ជូនសាធារណៈច្រើនទេ ទោះបីជារដ្ឋាភិបាលជប៉ុនបានប៉ុនប៉ងអភិវឌ្ឍសេវាឡានក្រុងទៅវិញទៅមកនៅភ្នំពេញនៅឆ្នាំ ២០០១ ក៏ដោយ។ នៅក្នុងការបន្ទាន់សម័យផែនការមេដំណឹកជញ្ជូននៃទីក្រុងរបស់ចៃកា សម្រាប់ភ្នំពេញគឺបញ្ចប់បង្ហើយនៅឆ្នាំ ២០១៤ ប៉ុន្តែប្រហែលជាមិនត្រូវបានរួចរាល់ទេរហូតដល់ឆ្នាំ២០៣៥។^[៣១] មធ្យោបាយដឹកជញ្ជូនសាធារណៈក្នុងស្រុកក្នុងទីក្រុងនេះរួមមាន ស៊ីក្លូ ទោចក្រយានយន្តឈ្នួលដែលគេស្គាល់ថា ម៉ូតូឌុប ត្រីចក្រយានយន្ត ដែលគេស្គាល់ថាជា ទុកទុក ឬ កង់បី រថសណ្ដោងដែលភ្ជាប់ទៅនឹងម៉ូតូឌុប ខ្មែរហៅថា រ៉ឺម៉ក និង ឡានឈ្នួលដែលមានមាត្រដ្ឋាន ខ្មែរហៅថា តាក់ស៊ី។^[៣២] ទម្រង់ដំណឹកជញ្ជូនឯកជនរួមមាន កង់ ម៉ូតូ និង ឡាន។

ផ្លូវធំ[កែប្រែ]

ដោយជារាជធានីនៃកម្ពុជា ផ្លូវធំជាតិមួយចំនួនភ្ជាប់ទីក្រុងនេះទៅនឹងប៉ែកផ្សេងៗនៃប្រទេសនេះ:

ផ្លូវជាតិ	ក្រម	ប្រវែង		ដើម	ចុង
ផ្លូវជាតិលេខ១	១០០០១	167.10 km	103.83 mi	ភ្នំពេញ	ព្រំដែនវៀតណាម
ផ្លូវជាតិលេខ២	១០០០២	120.60 km	74.94 mi	ភ្នំពេញ	ព្រំដែនវៀតណាម
ផ្លូវជាតិលេខ៣	១០០០៣	202.00 km	125.52 mi	ភ្នំពេញ	វាលរេញ
ផ្លូវជាតិលេខ៤	១០០០៤	226.00 km	140.43 mi	ភ្នំពេញ	ព្រះសីហនុ
ផ្លូវជាតិលេខ៥	១០០០៥	407.45 km	253.18 mi	ភ្នំពេញ	ព្រំដែនថៃ
ផ្លូវជាតិលេខ៦	១០០០៦	416.00 km	258.49 mi	ភ្នំពេញ	បន្ទាយមានជ័យ
ផ្លូវជាតិលេខ៧	១០០០៧	509.17 km	316.38 mi	ស្គន់ (ស្រុកជើងព្រៃ)	ព្រំដែនលាវ

ការផ្គត់ផ្គង់ទឹកស្អាត[កែប្រែ]

Main article: ការផ្គត់ផ្គង់ទឹកនៅភ្នំពេញ

ការផ្គត់ផ្គង់ទឹកនៅភ្នំពេញបានកើនឡើងយ៉ាងខ្លាំងក្នុងលក្ខណ្ឌការមានសិទ្ធិប្រើប្រាស់ គុណភាពសេវា ប្រសិទ្ធិភាព ការទារថ្លៃ និង អភិបាលកិច្ចរវាងឆ្នាំ១៩៩៣ និង ២០០៦។ ចំនួនអតិថិជនបានកើនឡើងប្រាំបួនដង គុណភាពសេវាបានកើនឡើងពីការផ្គត់ផ្គង់មានចន្លោះទៅឥតដាច់ ការខ្វះខាតទឹកត្រូវបានកាត់បន្ថយយ៉ាងខ្លាំង និង តម្លៃប្រើប្រាស់ទឹករបស់ទីក្រុងនេះបានដើរចាប់ពីការក្ស័យធនរហូតដល់ការរកប្រាក់ចំណេញសមរម្យ។^[៣៣] សមិទ្ធិផលទាំងនេះត្រូវបានទទួលស្គាល់តាមរយៈរង្វាន់មួយចំនួនដូចជា រង្វាន់រ៉ាម៉ុនម៉ាក់សេសេ២០០៦ និង រង្វាន់ទឹកឧស្សាហកម្មស្តុកខុល២០១០។^[៣៤] សេវាទឹករបស់ទីក្រុងនេះគឺជារបស់រដ្ឋាករទឹកភ្នំពេញ (រ.ទ.ស.ភ.)។ ធនធានទឹកសំខាន់របស់ខ្លួនគឺទន្លេមេគង្គ បឹងទន្លេសាប និង ទឹកក្រោមដី។

ទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ[កែប្រែ]

ទីប្រជុំជនភ្លោះ និង ទីក្រុងបងប្អូន[កែប្រែ]

ភ្នំពេញជាគូជាមួយ:^[៣៥]

សៀងហៃ, ចិន
ធានជីន, ចិន
គុនមីង, យូណាន, ចិន
ឆាងសា, ហ៊ូណាន, ចិន
ឡងប៊ិច, កាលីហ្វញ៉ា, សហរដ្ឋអាមេរិក
ប្រ៊ីស្តុល, រាជាណាចក្ររួម
សួគ៌ខេត្ត, លាវ
វៀងចន្ទន៍, លាវ
មណ្ឌាល័យ, មីយ៉ាន់ម៉ា
អ៊ីឡូអ៊ីឡូ, ហ៊្វីលីពីន
ពូសាន់, កូរ៉េខាងត្បូង
អ៊ីនឈុន, កូរ៉េខាងត្បូង
បាងកក, ថៃ^[៣៦]
ឡូវែល, ម៉ាសាឈូសេត, សហរដ្ឋអាមេរិក
ប្រូវីដិន, រ៉ូដ អាយឡិន, សហរដ្ឋអាមេរិក
ឃ្លីវឡិន, តេនេស៊ី, សហរដ្ឋអាមេរិក^[៣៦]
ហូជីមិញ, វៀតណាម
ហាណូយ, វៀតណាម
កាន់ថឺ, វៀតណាម
ឡាំដុង, វៀតណាម
ម៉ូស្គូ, រុស្ស៊ី
ស្តុកខូល, ស៊ុយអែត
បាសេឡោន, អេស្ប៉ាញ
អាស្តាន, កាសាក់ស្ថាន

អភិបាលរាជធានីភ្នំពេញ[កែប្រែ]

១៩៧៩ - ១៩៨០: ខាង សារិន
១៩៨០ - ១៩៨២: ចាន់ វ៉ែន
១៩៨២ - ១៩៨៥: កែវ ចាន់ដា
១៩៨៥ - ១៩៩០: ថោង ខុន
១៩៩០ - ១៩៩២: ហុក ឡង់ឌី
១៩៩២ - ១៩៩៣: ស៊ីម កា
១៩៩៣ - ១៩៩៨: ឈឹម សៀកលេង
១៩៩៩ - ២០០៣: ជា សុផារ៉ា
២០០៣- ខែមេសា ២០១៣: កែប ជុតិម៉ា
២០១៣- ខែមិថុនា ២០១៧: ប៉ា សុជាតិវង្ស
ខែមិថុនា ២០១៧- បច្ចុប្បន្ន: ឃួង ស្រេង

ខេមរជនល្បីៗមានកំណើតនៅភ្នំពេញ[កែប្រែ]

នរោត្តម សីហនុ - អតីតមហាវីរក្សត្រ
នរោត្តម សីហមុនី - មហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា
នរោត្តម រណឫទ្ធិ - ប្រធានគណបក្សហ្វ៊ុនស៊ិនប៉ិច
សម រង្ស៊ី - អតីតប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ
ឌី សាវ៉េត - តារាភាពយន្ត
ប៉ាន់ រិទ្ធី - អ្នកដឹកនាំរឿង

ឯកសារយោង[កែប្រែ]

↑ "Facts Phnom Penh City". Phnompenh.gov.kh. Retrieved 29 June 2016.
↑ Japan Times Online Researcher locates 17th-century Japanese village in Cambodia. Retrieved January 20, 2009.
↑ http://chappinmonysihak.blogspot.com/2013/12/blog-post_7.html
↑ K-media, [១]. Retrieved August 23, 2009.
↑ Stuart-Fox, William, The Murderous Revolution: Life & Death in Pol Pot's Kampuchea, Alternative Publishing Co-Operative Limited, 1985, pp. 17.
↑ ប៊ាំររ៉ឹន, ចន និង អ៊ែនថូនី-ផូល (១៩៧៧) ឃាតករនៃទឹកដីស្លូតបូត រិដដឺដាចចិស្ថ៍ប៉្រិស ទំ. ១–២។
↑ Ponchaud, Francois (1978), Cambodia Year Zero, Holt, Rinehart and Winston, pp. 6–7.
↑ Swain, John (1999), River of Time: A Memoir of Vietnam and Cambodia, Berkley Trade.
↑ Stuart-Fox, pp. 7.
↑ Vietnamese take Phnom Penh Archived 2009-05-29 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន., History Today
↑ General Population Census of Cambodia 1998, National Institute of Statistics, Ministry of Planning, Phnom Penh, Cambodia
↑ Cambodian 2008 census preliminary results, Statistics Japan 2–6, Tables 2.2–2.6
↑ "GNS: សំណុំសារប្រទេស". Earth-info.nga.mil. Archived from the original on 2012-08-23. Retrieved ២៧ មិថុនា ២០១០. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help)
↑ "ព័ត៌មានអាកាសធាតុសាស្ត្ររបស់ភ្នំពេញ កម្ពុជា". ឱលោកនដ្ឋានហុងកុង. Archived from the original on 2012-09-24. Retrieved ១១ សីហា ២០១២. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help)
↑ "មូលធាតុអាកាស: ធាតុអាកាសជាប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ភ្នំពេញ". មូលធាតុអាកាស. Retrieved ១១ សីហា ២០១២. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help)
↑ សាបភ្លិន, ជាន់; យ៉េនសឹន, យ៉ិន្ស៍. "កម្ពុជា - ភ្នំពេញ" (PDF). ទិន្នន័យអាកាសធាតុសម្រាប់ស្ថានីយដែលបានស្រង់ (១៩៣១-១៩៦០) (in ដាណឺម៉ាក). វិទ្យាស្ថានឧត្តុនិយមវិទ្យាដាណឺម៉ាក. p. ៤៤. Archived from the original (PDF) on 2013-04-27. Retrieved ៩ មីនា ២០១៣. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help)
↑ Normal Template, [២]. Retrieved 2012.
↑ Phnom Penh’s slums swell in 2012. Retrieved 2013-07-25.
↑ Tourism for Economic Development in Cambodia – Media Global, Claire Brown Report, April 17, 2011
↑ Riverfront area, Phnom Penh, Cambodia, Candy Publications, April 17, 2011
↑ People's Daily Online Cambodia unveils Phnom Penh development plan. Retrieved June 14, 2008.
↑ "ដឺខាសសល". ដឺខាសសល. Retrieved ២៧ មិថុនា ២០១០. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help)
↑ "រីវ៉ឺផាឡេស៣១". Riverpalace.net. Archived from the original on 2010-11-02. Retrieved ២៧ មិថុនា ២០១០. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help)
↑ "យីហោ Qsr លើផែនការពង្រីក Kfc នៅកម្ពុជា". ម៉ាយស៊ិនឈូ. Retrieved ២៧ មិថុនា ២០១០. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help)
↑ "ច្បាប់ចម្លងប័ណ្ណសារ". Archived from the original on 2015-04-29. Retrieved 2013-10-01.
↑ "វឌ្ឍនៈកាប់ពីថល". Riverpalace.net. Archived from the original on 2011-11-15. Retrieved ២៧ មិថុនា ២០១០. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help)
↑ Se, Suy (November 23, 2010). "Cambodia festival stampede leaves almost 350 dead". The Age (Melbourne). http://news.theage.com.au/breaking-news-world/cambodia-festival-stampede-leaves-almost-350-dead-20101123-184ew.html.
↑ "ការដើរមើលស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ". Ka-tours.org. ៣០ ឧសភា ២០១០. Retrieved ២៧ មិថុនា ២០១០. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= and |date= (help)
↑ Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named caa
↑ សាជីវកម្មអ៊ែរផ្វ្រង់. "ភ្នំពេញ គោលដៅថ្មី". អ៊ែរផ្វ្រង់. Archived from the original on 2014-03-26. Retrieved ១៩ ធ្នូ ២០១០. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help)
↑ ភ្នំពេញប៉ុស្ត៍:ស្ទះផ្លូវមិនអាចទៅណាលឿន ២៨ កុម្ភៈ ២០១២ បានយកមកនៅថ្ងៃ ២៧ មីនា ២០១២
↑ Gnarfgnarf:Cyclos, motos, remorques, tuk tuks and other taxis in Phnom Penh, 12 March 2012, retrieved on March 27, 2012
↑ ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី:សកម្មភាពទឹកប្រទេស:រដ្ឋាភិបានក៏បានយករទឹកស្វយ័តភ្នំពេញ កម្ពុជា: សេវាទឹកគំរូមួយនៅអាស៊ី Archived 2011-04-01 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន. សីហា ២០០៧ បានយកមកនៅថ្ងៃ ១០ មេសា ២០១១
↑ វិទ្យាសា្ថនទឹកអន្តរជាតិស្តុកខុល:រដ្ឋាករទឹកស្វយ័តភ្នំពេញឈ្នះរង្វាន់ទឹកឧស្សាហកម្មស្តុកខុល២០១០ Archived 2012-03-09 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន. បានយកមកនៅថ្ងៃ ៩ មេសា ២០១១
↑ "ទីក្រុងបងប្អូន". Phnompenh.gov.kh. Archived from the original on 2013-08-23. Retrieved ២០១២-១០-៣១. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help)
↑ ^៣៦,០ ^៣៦,១ Xinhuall. "Cambodia's Phnom Penh, Thailand's Bangkok become "sister cities"". Global Times. Archived from the original on 2014-02-02. Retrieved 2013-10-01.

គន្ថនិទ្ទេស[កែប្រែ]

Groslier, B.P. (2006). Angkor And Cambodia In the Sixteenth Century. Bangkok: អរគីដ ប្រេស.
អ៊ិកូត, មីកេល; ឌូប៊ូស្សុន, សឺច (១៩៩៣). ភ្នំពេញអនាគតនិងបច្ចុប្បន្ន. បាងកក: ផ្កាឈូកស. ល.ស.ប.អ. 978-974-8495-84-2. ម.ប.គ.ល. 29795478.
ឡឺបូទីល្យែរ, គ្រីស; អារីហ្វ, សាហ៊ីដា (2004). ដំណើរឆ្លងកាត់ភ្នំពេញ: មគ្គុទេសន៍រូបភាពទៅកាន់គ្រឿងមាសពេជ្រកម្ពុជា. សិង្ហបុរី: ការរៀបរៀបពេល. ល.ស.ប.អ. 978-981-232-596-9. ម.ប.គ.ល. 55501046.
ឡឺរ៉យ, ចូកគីម; ហុស្គីន, ចន (២០០៥). សុបិន្តកម្ពុជារបស់អាស៊ូ។ ភ្នំពេញ. ហុងកុង: អាហ៊្សូអ៊ីឌីឝឹន Ltd. ល.ស.ប.អ. 978-988-98140-2-1. ម.ប.គ.ល. 62328690.
ក្នុងស៊េរីប្រលោម ជេសុន បន របស់ លោក រ៉ូបឺត លូទ្លុម, ដាវីដ វេប ជាតម្រួតវ័យក្មេងម្នាក់ស្ថិតនៅភ្នំពេញជាមួយប្រពន្ធនិងក្មេងពីរនាក់របស់គាត់

តំណភ្ជាប់ខាងក្រៅ[កែប្រែ]

សូមមើលផងដែរ[កែប្រែ]

វិគីមេឌាទូទៅមានមេឌាដែលទាក់ទងទៅនឹង: ភ្នំពេញ

[phnompenh.gov.kh-1] "Facts Phnom Penh City". Phnompenh.gov.kh. Retrieved 29 June 2016.

[2] Japan Times Online Researcher locates 17th-century Japanese village in Cambodia. Retrieved January 20, 2009.

[3] ttp://chappinmonysihak.blogspot.com/2013/12/blog-post_7.html

[4] K-media, [១]. Retrieved August 23, 2009.

[5] Stuart-Fox, William, The Murderous Revolution: Life & Death in Pol Pot's Kampuchea, Alternative Publishing Co-Operative Limited, 1985, pp. 17.

[6] ប៊ាំររ៉ឹន, ចន និង អ៊ែនថូនី-ផូល (១៩៧៧) ឃាតករនៃទឹកដីស្លូតបូត រិដដឺដាចចិស្ថ៍ប៉្រិស ទំ. ១–២។

[7] Ponchaud, Francois (1978), Cambodia Year Zero, Holt, Rinehart and Winston, pp. 6–7.

[8] Swain, John (1999), River of Time: A Memoir of Vietnam and Cambodia, Berkley Trade.

[9] Stuart-Fox, pp. 7.

[10] Vietnamese take Phnom Penh Archived 2009-05-29 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន., History Today

[11] General Population Census of Cambodia 1998, National Institute of Statistics, Ministry of Planning, Phnom Penh, Cambodia

[NIS2008-12] Cambodian 2008 census preliminary results, Statistics Japan 2–6, Tables 2.2–2.6

[13] "GNS: សំណុំសារប្រទេស". Earth-info.nga.mil. Archived from the original on 2012-08-23. Retrieved ២៧ មិថុនា ២០១០. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help)

[HKO-14] "ព័ត៌មានអាកាសធាតុសាស្ត្ររបស់ភ្នំពេញ កម្ពុជា". ឱលោកនដ្ឋានហុងកុង. Archived from the original on 2012-09-24. Retrieved ១១ សីហា ២០១២. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help)

[Weatherbase-15] "មូលធាតុអាកាស: ធាតុអាកាសជាប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ភ្នំពេញ". មូលធាតុអាកាស. Retrieved ១១ សីហា ២០១២. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help)

[DMI-16] សាបភ្លិន, ជាន់; យ៉េនសឹន, យ៉ិន្ស៍. "កម្ពុជា - ភ្នំពេញ" (PDF). ទិន្នន័យអាកាសធាតុសម្រាប់ស្ថានីយដែលបានស្រង់ (១៩៣១-១៩៦០) (in ដាណឺម៉ាក). វិទ្យាស្ថានឧត្តុនិយមវិទ្យាដាណឺម៉ាក. p. ៤៤. Archived from the original (PDF) on 2013-04-27. Retrieved ៩ មីនា ២០១៣. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help)

[ibe.unesco.org-17] Normal Template, [២]. Retrieved 2012.

[18] Phnom Penh’s slums swell in 2012. Retrieved 2013-07-25.

[19] Tourism for Economic Development in Cambodia – Media Global, Claire Brown Report, April 17, 2011

[20] Riverfront area, Phnom Penh, Cambodia, Candy Publications, April 17, 2011

[21] People's Daily Online Cambodia unveils Phnom Penh development plan. Retrieved June 14, 2008.

[22] "ដឺខាសសល". ដឺខាសសល. Retrieved ២៧ មិថុនា ២០១០. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help)

[23] "រីវ៉ឺផាឡេស៣១". Riverpalace.net. Archived from the original on 2010-11-02. Retrieved ២៧ មិថុនា ២០១០. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help)

[24] "យីហោ Qsr លើផែនការពង្រីក Kfc នៅកម្ពុជា". ម៉ាយស៊ិនឈូ. Retrieved ២៧ មិថុនា ២០១០. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help)

[25] "ច្បាប់ចម្លងប័ណ្ណសារ". Archived from the original on 2015-04-29. Retrieved 2013-10-01.

[26] "វឌ្ឍនៈកាប់ពីថល". Riverpalace.net. Archived from the original on 2011-11-15. Retrieved ២៧ មិថុនា ២០១០. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help)

[27] Se, Suy (November 23, 2010). "Cambodia festival stampede leaves almost 350 dead". The Age (Melbourne). http://news.theage.com.au/breaking-news-world/cambodia-festival-stampede-leaves-almost-350-dead-20101123-184ew.html.

[28] "ការដើរមើលស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ". Ka-tours.org. ៣០ ឧសភា ២០១០. Retrieved ២៧ មិថុនា ២០១០. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= and |date= (help)

[caa-29] Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named caa

[30] សាជីវកម្មអ៊ែរផ្វ្រង់. "ភ្នំពេញ គោលដៅថ្មី". អ៊ែរផ្វ្រង់. Archived from the original on 2014-03-26. Retrieved ១៩ ធ្នូ ២០១០. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help)

[31] ភ្នំពេញប៉ុស្ត៍:ស្ទះផ្លូវមិនអាចទៅណាលឿន ២៨ កុម្ភៈ ២០១២ បានយកមកនៅថ្ងៃ ២៧ មីនា ២០១២

[32] Gnarfgnarf:Cyclos, motos, remorques, tuk tuks and other taxis in Phnom Penh, 12 March 2012, retrieved on March 27, 2012

[33] ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី:សកម្មភាពទឹកប្រទេស:រដ្ឋាភិបានក៏បានយករទឹកស្វយ័តភ្នំពេញ កម្ពុជា: សេវាទឹកគំរូមួយនៅអាស៊ី Archived 2011-04-01 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន. សីហា ២០០៧ បានយកមកនៅថ្ងៃ ១០ មេសា ២០១១

[34] វិទ្យាសា្ថនទឹកអន្តរជាតិស្តុកខុល:រដ្ឋាករទឹកស្វយ័តភ្នំពេញឈ្នះរង្វាន់ទឹកឧស្សាហកម្មស្តុកខុល២០១០ Archived 2012-03-09 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន. បានយកមកនៅថ្ងៃ ៩ មេសា ២០១១

[35] "ទីក្រុងបងប្អូន". Phnompenh.gov.kh. Archived from the original on 2013-08-23. Retrieved ២០១២-១០-៣១. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help)

[10/10/2012-36] ៣៦,០ ^៣៦,១ Xinhuall. "Cambodia's Phnom Penh, Thailand's Bangkok become "sister cities"". Global Times. Archived from the original on 2014-02-02. Retrieved 2013-10-01.

[១]

[២]

[៣]

[៤]

[៥]

[៦]

[៧]

[៨]

[៩]

[១០]

[១១]

[១២]

[១៣]

[១៤]

[១៥]

[១៦]

[១៧]

[១៨]

[១៩]

[២០]

[២១]

[២២]

[២៣]

[២៤]

[២៥]

[២៦]

[២៧]

[២៨]

[២៩]

[៣០]

[៣១]

[៣២]

[៣៣]

[៣៤]

[៣៥]

[៣៦]

ពញាឮ, កណ្ដាល	មុខកំពូល, កណ្ដាល	ខ្សាច់កណ្ដាល, កណ្ដាល
អង្គស្នួល, កណ្ដាល		ល្វាឯម, កណ្ដាល
	ភ្នំពេញ

អង្គស្នួល, កណ្ដាល	កណ្ដាលស្ទឹង, កណ្ដាល	តាខ្មៅ, កណ្ដាល

ប្រវត្តិសាស្ត្រ[កែប្រែ]

ប្រវត្តិ[កែប្រែ]

ភូមិសាស្ត្រ[កែប្រែ]

អាកាសធាតុ[កែប្រែ]

រដ្ឋបាល[កែប្រែ]

ការបង្កើតខណ្ឌថ្មីចំនួន៣ នៅចុងឆ្នាំ២០១៣[កែប្រែ]

ប្រជាសាស្ត្រ[កែប្រែ]

នយោបាយ[កែប្រែ]

សភាតំណាងរាស្ត្រ[កែប្រែ]

សេដ្ឋកិច្ច[កែប្រែ]

ទីផ្សារ[កែប្រែ]

វិស័យអប់រំ[កែប្រែ]

គ្រឹះស្ថានមធ្យមសិក្សា[កែប្រែ]

វប្បធម៌[កែប្រែ]

វត្តអារាម[កែប្រែ]

វត្តអារាមនានាមាន:[កែប្រែ]

សភាពទីក្រុង និង ស្ថាបត្យកម្ម[កែប្រែ]

សារព័ត៌មាន និង ទស្សនាវដ្ដី[កែប្រែ]

ប្រចាំថ្ងៃ[កែប្រែ]

ខ្មែរ[កែប្រែ]

អង់គ្លេស[កែប្រែ]

ចិន[កែប្រែ]

ទស្សនាវដ្ដី[កែប្រែ]

វិស័យកីឡា[កែប្រែ]

វិស័យសុខាភិបាល[កែប្រែ]

រដ្ឋ[កែប្រែ]

មន្ទីរពិសោធន៍[កែប្រែ]

មន្ទីរពេទ្យ[កែប្រែ]

មណ្ឌលសុខភាព[កែប្រែ]

ឯកជន[កែប្រែ]

មន្ទីរពិសោធន៍[កែប្រែ]

មន្ទីរពេទ្យ[កែប្រែ]

មន្ទីរពហុព្យាបាល[កែប្រែ]

មន្ទីរព្យាបាល[កែប្រែ]

មជ្ឈមណ្ឌល[កែប្រែ]

បន្ទប់ពិគ្រោះ និង ព្យាបាលជំងឺ[កែប្រែ]

ឱសថស្ថាន[កែប្រែ]

ដំណឹកជញ្ជូន[កែប្រែ]

ផ្លូវធំ[កែប្រែ]

ការផ្គត់ផ្គង់ទឹកស្អាត[កែប្រែ]

ទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ[កែប្រែ]

ទីប្រជុំជនភ្លោះ និង ទីក្រុងបងប្អូន[កែប្រែ]

អភិបាលរាជធានីភ្នំពេញ[កែប្រែ]

ខេមរជន​ល្បីៗមានកំណើតនៅភ្នំពេញ[កែប្រែ]

ឯកសារយោង[កែប្រែ]

គន្ថនិទ្ទេស[កែប្រែ]

តំណភ្ជាប់ខាងក្រៅ[កែប្រែ]

សូមមើលផងដែរ[កែប្រែ]

ខេមរជនល្បីៗមានកំណើតនៅភ្នំពេញ[កែប្រែ]