កម្ពុជាក្រោម

ពីវិគីភីឌា
(ត្រូវបានបញ្ជូនបន្តពី កម្ពុជា​ក្រោម)
ផែនទី​ទឹក​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម​
ផែនទី​ទឹក​ដីវៀតណាម នៅប្រទេសវៀតណាមសព្វថ្ងៃ

 កម្ពុជាក្រោម 下柬埔寨 ជា​ផែនដី​មួយ​ភាគ​ស្ថិត​នៅ​ប៉ែក​ខាងកើត ប្រទេស​កម្ពុជា​សម័យ​បច្ចុប្បន្ន  ។​​ កាលពី​សម័យ​ដើម​ផែនដី​នេះ ​មានឈ្មោះ​ហៅ​ថា ​កម្ពុជា​ទឹក​លិច 水真腊  ។ តាម​ឯកសារ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​​ឲ្យដឹង​ថា ​កាល​សម័យ​នោះ​ ព្រះរាជាណាចក្រ​កម្ពុជា​​មាន​វិសាលភាព​ធំធេង​ណាស់​, អ្នក​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​​សន្មត​ហៅថា ចក្រភព​ខ្មែរ(高棉帝国)។

ប្រវត្តិសាស្ត្រ[កែប្រែ]

ការ​ដែល​មាន​ឈ្មោះ​កម្ពុជា​លិច​ទឹក​ ពីព្រោះ​កាលសម័យ​នោះ ​មាន​តែ​ប្រទេស​​កម្ពុជា​កណ្ដាល​នេះ​ទេ​​ ដែល​ជា​ដែនដី​គោក  ។ ចំណែក​ដែនដី​ប៉ែក​ខាងកើត (កម្ពុជា​ក្រោម​សព្វថ្ងៃ មានផ្ទៃក្រឡាទំហំ ៦៧.៧០០ ​គីឡូ​ម៉ែត្រ​ក្រឡា ដោយ​រាប់​ទាំង​កោះ​ត្រល់ និង​កោះ​ត្រឡាច) នៅ​ជា​ប្រជុំ​កោះ​នៅ​ឡើយ  ​។ នៅ​ទី​​នោះ ​ពុំ​សូវ​មាន​បណ្ដាជន​ខ្មែរ​រស់នៅ​ទេ​ (​ខ្មែរ​ពុំ​សូវ​ចូលចិត្ត​រស់នៅ​តាម​មាត់​ទឹក​ដែល​មាន​របរ​នេសាទ​ត្រី​ជាប្រ​មុខ​) ​ម្ល៉ោះហើយ​ ព្រះមហាក្សត្រ​ខ្មែរ​ក៏​ពុំបាន​យក​ព្រះទ័យ​ទុកដាក់​ត្រួតពិនិត្យ​ផែនដី​នោះ​ឲ្យបាន​ហ្មតច​ត់​ប៉ុន្មាន​ដែរ។ មហា​អាណាចក្រខ្មែរ​នា​សម័យ​នោះ ​មាន​ព្រំ​ប្រទល់​ដែន​ខាងជើង​ទល់​នឹង​ប្រទេស​ចម្ប៉ា​ (​ចាម​) ​ដែល​សព្វថ្ងៃ​នៅ​ត្រង់​ខេត្ត​ប៊ិញ​​ធន់ (Bình Thuận平顺), ខាងកើត​ទល់​សមុទ្រ​ចិន​, ខាងលិច​ទល់​នឹង​ទន្លេ​សា​លូ​អ​ង​​ប្រទេស​​មីយ៉ាន់ម៉ាសព្វថ្ងៃ និង​ខាងត្បូង​ទល់​នឹង​ឈូង​សមុទ្រ​សៀម។​ លុះ​ប្រហែល​មួយ​សតវត្សរ៍​ក្រោយមក កម្ពុជា​ទឹក​លិច​​ក្លាយ​ជា​ដែនដី​គោក ​(​ដោយ​ដីល្បាប់​ទន្លេមេគង្គ​ហូរ​ចាក់​)​  ។ ​ពេល​នោះ ​ប្រជារាស្ត្រ​ខ្មែរ​បាន​នាំគ្នា​ទៅ​រស់នៅ​យ៉ាង​កុះករ​​ ថែមទាំង​មាន​កំពង់ផែ​មួយ​យ៉ាង​ធំ​គឺ​កំពង់ផែ​ព្រៃនគរ (សាយ​ហ្កន​​ ឬ ហូ​ជី​មិញ) សព្វថ្ងៃនេះ  ។​

នៅ​ឆ្នាំ ​១៨៥៩ អាណានិគម​បារាំងសែស បាន​ចូល​មក​កាន់កាប់​ដែនដី​កម្ពុជា​ក្រោម​ប៉ែក​ខាងកើត និង​នគរ​ចម្ប៉ាដែល​ពេលនោះ​​ស្ថិតនៅក្រោម​អំណាច​យួន  ។ ក្រោយមក ​នៅ​ឆ្នាំ ​១៨៦២ រដ្ឋការ​អាណានិគម​បារាំងសែស បាន​ឃុបឃិត​លួច​ធ្វើ​សន្ធិសញ្ញា​បារាំង-យួន​មួយ​ដោយ​សម្ងាត់ (​ដែល​ប្រជារាស្ត្រ​ខ្មែរ​ជា​ម្ចាស់​ទឹក​ដី មិន​បាន​ដឹង​សោះ) ​ប្រគល់​ខេត្ត​ទាំង ​៣ ​នោះ​ឲ្យ​​ស្ដេច​យួនអាណ្ណាម​កាន់កាប់​តទៅ​ ដោយ​ស្ថិតនៅ​ជា​ប្រទេស​ក្រោម​អាណាព្យាបាល​បារាំង  ​។ ​ ប៉ុន្តែ បារាំងសែសដាក់​ឈ្មោះ​ភូមិភាគ​នេះ​ហៅថា <Cochinchine> 交趾支那 ​កូសាំងស៊ីន ។​

ស្ដេច​ជ័យ​ជេដ្ឋា​ទី ២[កែប្រែ]

​តាម​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ឲ្យដឹងថា ដើមឡើយ យួន​មិនទាន់​មក​រស់នៅ​ក្នុង​ទឹកដី​កម្ពុជា​ក្រោម​នៅឡើយ  ។​ ​លុះ​ដល់​ស្ដេច​ជ័យ​ជេដ្ឋា​ទី ២ យក​បុត្រី​ស្ដេច​យួន​ឈ្មោះ ង៉ុក វ៉ាន់阮氏玉万 ( យួន៖ Nguyễn Phúc Ngọc Vạn Archived 2006-09-13 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន.) ធ្វើ​ជា​មហេសី​មក ជាតិ​យួន​ក៏​ចាប់​​ផ្ដើម​ទន្ទ្រាន​ចូលមក​រស់នៅ​ក្នុង​ទឹកដី​កម្ពុជា​ក្រោម​ បន្តបន្ទាប់​គ្នា​រហូត​មក  ។ នៅ​ឆ្នាំ ១៦២៣, ស្ដេច​យួន​បាន​​បញ្ជូន​បេសកជន​មួយ​ក្រុម​ មក​ក្រាបបង្គំ​សុំ​ស្ដេច​​ខ្មែរអនុញ្ញាត្តឈ​ប់យក​ពន្ធអាករ​នានា​ក្នុង​ភូមិភាគ​ក្រុងព្រៃ​​នគរ  ។ ដោយ​ស្រលាញ់​ប្រពន្ធ​ស្រស់​ល្អ និង​ដោយ​លង់​ក្នុង​កលល្បិច​ស្ត្រី​យួន ស្ដេច​ជ័យជេដ្ឋា​ទី​ ២ ក៏​អនុញ្ញាត្តិ​​តាម​ពាក្យ​សុំ​របស់​ស្ដេច​យួន  ។ តាំងពី​ពេលនោះ​មក យួន​ចាប់ផ្ដើម​វាយលុក​យក​ទឹកដី​កម្ពុជា​ក្រោម​បន្តិច​ម្ដងៗ​​ រហូត​ទាល់តែ​​ទឹកដី​កូស័ងស៊ីន​ទាំងមូល​ ធ្លាក់​ក្នុង​កណ្ដាប់ដៃ​យួន​ទើស​សព្វថ្ងៃនេះ  ។​

​ សស ម្យ៉ាងទៀត តាម​ប្រវត្តិសាស្ត្រ ជាតិ​យួន​នេះ ​មាន​មធ្យោបាយ​ដ៏​ប្រសិទ្ធភាព​មួយ​ ដែល​គេ​តែង​បាន​​ទទួល​ជោគជ័យ​តាំងពី​អតីតកាល​មក ​គឺ រឿងស្រី​យួន​នេះឯង មើលចុះ ​ប្រទេស​ចម្ប៉ា ដែល​ត្រូវ​រលាយបាត់​​ពី​ផែនទី​ពិភពលោក ក៏​ព្រោះតែ​ស្ដេច​ចាម​យកប្រពន្ធ​យួន​ដែរ  ។ រឿង​ទាំងនេះ​ជា​ការពិត​ជាក់ស្ដែង ដែល​គេ​មិន​​អាច​ប្រកែក​បាន​ឡើយ  ។

នៅក្នុង​រាជ្យ​ព្រះបាទ​ជ័យ​ជេដ្ឋា​ទី​ ២ ប្រទេស​កម្ពុជា​ស្ថិតនៅក្នុង​ស​ភាពវឹកវរ និង​ក្នុង​ឥទ្ធិពល​ជាតិ​​យួនកាន់តែ​ធ្ងន់​បន្តិច​ម្ដងៗ​  ។ ពី​ឆ្នាំ ​១៦២០ ដល់​ឆ្នាំ ១៦២៤, ស្ដេច​អង្គ​នេះ បាន​កែប្រែ​ច្បាប់ទម្លាប់​នានា ក្នុង​ព្រះ​​រាជាណាចក្រ​កម្ពុជា​ទាំងមូល រួច​ក៏​បាន​តាំង​ទីក្រុង​នៅ​ឧដុង្គ ។​

វិបត្តិ​រាជ​បល្ល័ង្គ[កែប្រែ]

ព្រះបាទ​ជ័យ​ជេដ្ឋា​ទី ២ បាន​សុគត​ក្នុង​ចន្លោះ​ឆ្នាំ ១៦២២ និង ១៦២៧ ។ ព្រះបាទ​ជ័យ​ជេដ្ឋា​ទី​២ មាន​ព្រះ​រាជបុត្រ ​៣​ នាក់ ៖

១- ព្រះ​រាជបុត្រ​ទី ​១ ​គឺ ចៅ​ពញាតូ (១៦២៥ - ១៦៣១) ។

២- ព្រះ​រាជបុត្រ​ទី ២ (​គ្មាន​បាន​បញ្ជាក់​នៅក្នុង​ពង្សាវតា​រ​​ទេ​) ។​

៣- ព្រះ​រាជបុត្រ​ទី ​៣ គឺ ​ព្រះអង្គ​ច័ន្ទ ហៅ​ចៅពញា​ចន្ទ ។​

នៅពេល​ព្រះបាទ​ជ័យ​ជេដ្ឋា​ទី​ ២ យាង​ចូល​សុវណ្ណ​គ​ត ព្រះ​ឧទ័យ ជា​ឧបរាជ ​(​បង​ព្រះ​ជ័យ​ជេដ្ឋា​ទី​ ២) បាន​ដណ្ដើម​រាជ្យ​អំពី​កូន​ព្រះបាទ​ជ័យ​ជេដ្ឋា​ទី ២ (​ការដណ្ដើម​រាជ្យ​រវាង​ក្មួយ​នឹង​មា​ បាន​ផ្ទុះ​ជា​សង្គ្រាម​ក្នុង​​ស្រុក​ក្លាយទៅជា​សោ​កនាដកម្មដ៏​សោកសៅ​មួយ​ក្នុង​រាជវង្សានុវង្ស​ក្សត្រ​អង្គ​នេះ ​ត​រៀង​មក) ។​

​​

ចៅ​ពញាតូ បាន​គ្រងរាជ្យ​នៅ​ឆ្នាំ ១៦២៥ ហើយ​ទ្រង់​សុវណ្ណ​គ​ត​ទៅ​វិញនៅ​ឆ្នាំ ​១៦៣១ ។ ​ក្សត្រា​នេះ​ត្រូវបាន​ជ័យជេដ្ឋា​ទី ២ ជា​ព្រះ​រាជបិតា ​អប់​រំ​យ៉ាង​ហ្មត់ចត់  ​។ ចៅ​ពញាតូមាន​គូ​ដណ្ដឹង​ម្នាក់​ គឺ​ព្រះ​នាង​ អង្គ​វត្តី  ​។ ​​ប៉ុន្តែនៅពេលដែល ចៅ​ពញាតូ ទ្រង់​ព្រះ​ផ្នួស​នៅឡើយ ព្រះ​ឧទ័យ ជា​មា បាន​រៀប​អភិសេកព្រះ​នាង​អង្គ​វត្តី​  ។ ​​ក្រោយមក​, ចៅ​ពញាតូ​ចាក​ព្រះ​ផ្នួស​, លប​ទាក់ទង​ព្រះ​នាង​អង្គ​វត្តីគេច​ភៀសខ្លួន​ចេញពី​វាំង  ។ ប៉ុន្តែ ព្រះ​​ឧទ័យ​​ចាប់​បាន​ទ្រង់​ក៏​ធ្វើ​គត់​ក្សត្រ​ទាំងពីរ​អង្គ​នោះ​ទៅ  ។ នៅ​ឆ្នាំ ១៦៤០ ព្រះ​ឧទ័យ​បាន​លើក​រាជ្យ​ឲ្យទៅ​កូន​​របស់​ខ្លួន​គឺ អង្គន​ន់​  ។ ពីរ​ឆ្នាំ​​ក្រោយ​មក ​ចៅពញា​ចន្ទ​(​កូន​ទី ​៣ របស់​ជ័យជេដ្ឋា​ទី​ ២) បាន​ក្រោក​ឡើង​ប្រឆាំង​រួច​ក៏​​បាន​ធ្វើ​គត់ ព្រះ​ឧទ័យ និង​អង្គន​ន់  ។​

ឃាតកម្ម​ខាងលើនេះ បាន​ធ្វើឲ្យ​សង្គ្រាម​ក្នុងស្រុក​ផ្ទុះ​ឡើង​ជា​ថ្មី​ទៀត​ រហូតទល់​នឹង​រាជ្យ​ជ័យ​ជេដ្ឋា​ទី ​៤​  ។​

ចៅពញា​ចន្ទ​ ទ្រង់​ព្រះនាម ព្រះ​រាមា​ចូលសាសន៍ ​មាន​អគ្គមហេសី​ជា​ជាតិ​ជ្វា  ។ ​​ចំណែក​ព្រះ​បទុម​រាជា​វិញ​ (​កូន​របស់​ព្រះ​ឧទ័យ​) ​កាល​បើ​ឃើញ​ចៅពញា​ចន្ទ​ធ្វើ​គត់​បិតា​និង​ព្រះ​រៀម​​របស់​​ខ្លួន​​ដូច្នោះ ក៏​តាំង​បង្ក​ទ័ព ក្រោក​ប្រឆាំង​ពញា​ចន្ទ​ភ្លាម​ដែរ  ។ ប៉ុន្តែ ត្រូវ​ទទួល​បរាជ័យ ក៏​ភៀសខ្លួន​ទៅ​ពឹង​​មហេសី​ជ័យជេដ្ឋា​ទី​ ២ ដែល​ជា​ជាតិ​យួន​ឲ្យជួយ​ច្បាំង  ។ ក្ស​ត្រីជាតិ​យួន​នេះ ​ធ្វើ​អន្តរាគមន៍​ភ្លាម ដោយ​នាំ​ទ័ព​ (​ជនជាតិ​យួន​)​ ដែល​ទើប​តែ​រំដោះ​រួច​ពី​នឹម​ពួក​តុងកឹង  ។ លនោះ ចៅពញា​ចន្ទ​ត្រូវ​យួន​ចាប់​ឃុំ​ក្នុង​ទ្រុង​ដែក​​ រួច​បន្ទាប់​មក​ទ្រង់​សុវណ្ណ​គត់  ។ ព្រះ​បទុម​រាជា​ឈ្នះ​សង្គ្រាម ​(ដោយសារ​យួន​ជួយ​) ក៏​ឡើង​សោយរាជ្យ​ហើយ​​​ទ្រង់​សុវណ្ណ​គត់នៅ​ឆ្នាំ ​១៦៧២  ។ ព្រះអង្គ​ជី ជា​បុត្រ​ច្បង ឡើង​ស្នងរាជសម្បត្តិ  ។ ប៉ុន្តែ ក្រោយ​មក ​ព្រះអង្គ​ជី​​ត្រូវ​យួន​ធ្វើ​គត់​ ដើម្បី​លើក​អង្គន​ន់ ជា​ឧបរាជ  ។  ​

​ ពេល​ព្រះអង្គ​ជី​សុគត់ ប្អូន​របស់​ក្សត្រ​អង្គ​នេះ​ ឡើង​គ្រងរាជ្យ ទ្រង់​សន្មតិ​នាម​ហៅថា ព្រះបាទ​ជ័យ​​ជេដ្ឋា​ទី ៤  ។​

កម្ពុជា​ក្រោម​មិនមែន​វៀតណាម​ខាងត្បូង​ទេ​  ។​ ប្រទេស​ដែល​ហៅ​ថា ​វៀតណាម​ខាងត្បូង​​ គឺជា​ដែនដី​រាប់​ចាប់តាំងពី​ខ្សែស្រប​ទី​ ១៧ ​ឆ្ពោះ​ទៅ​ប៉ែក​ខាងជើង  ។ ចំណែក​ប្រទេស​កម្ពុជា​​ក្រោម ឬ ​កូសាំងស៊ីន គឺជា​ដែនដី​ស្ថិត​នៅ​ភាគខាងត្បូង​ប្រទេស​វៀតណាម​​ខាងត្បូង​ ចុះ​មក​ទល់​និង​សមុទ្រ​ចិន និង​ឈូង​សមុទ្រ​សៀម  ។​ នៅក្នុង​សតវត្ស​ន៍​ទី ១៦, ១៧, ១៨ សាកលលោក​មិនទាន់​ស្គាល់​ឈ្មោះ​កូសាំងស៊ីន​ទេ គេ​ស្គាល់​​ឈ្មោះ​មួយ​ទៀត​សម្រាប់​ភូមិភាគ​នេះ ​គឺ​ប្រទេស​កម្ពុជា​  ។​ ជនជាតិ​យួន​បាន​ចូល​មក​រាតត្បាត​ទឹកដី​កម្ពុជា​ក្រោម​ពី​ឆ្នាំ ១៦៣០ ប៉ុន្តែ ពុំទាន់​បាន​កាន់កាប់​ទឹកដី​​របស់​ខ្មែរ​នេះ​ផ្ទាល់​នៅឡើយ ព្រោះ​ប្រជារាស្ត្រ​ដែល​ជា​ម្ចាស់​ទឹក​ដី​ បាន​ធ្វើ​សង្គ្រាម​ប្រឆាំង​តបត​ ទល់នឹង​ជនជាតិ​​យួន​ជានិច្ច​  ។ ជនជាតិ​យួន​បាន​ល្បង​ដណ្ដើម​យក​ទឹកដី​កម្ពុជា​ក្រោម ចាប់តាំងពី​ឆ្នាំ ១៦៣០ មកទល់នឹង ១៨៥៩ (​ក្នុង​រយៈពេល​អាណានិគមនិយម​បារាំងសែស​ត្រួតត្រា​ដែនដី​កម្ពុជា​ក្រោម​ពេញបន្ទុក​)  ។​

នៅ​ចំពោះមុខ​ការតស៊ូ​ដ៏​ខ្លាំងក្លា​របស់​ប្រជារាស្ត្រ​ខ្មែរ​ក្រោម ស្ដេច​យួន​បាន​ចុះ​សន្ធិ្ធសញ្ញា​មួយ​ជា​មួយអា​​ណា​និគម​បារាំង នា​ថ្ងៃ​ទី​ ១៥ មីនា ១៨៧៤ ដោយ​ស្ដេច​យួន​បានប្រកាសថា យួន​គ្មាន​សិទ្ធិ​លើ​ទឹកដី​​កម្ពុជា​ក្រោម​ឡើយ  ។

ការ​បែង​ចែក​កម្ពុជា​ក្រោម​[កែប្រែ]

សូមមើល: បញ្ជីរាយនាមខេត្ត ក្រុង និងកោះខ្មែរនៅកម្ពុជាក្រោម បន្ថែម

កម្ពុជា​ក្រោម​ចែក​ជា​ពីរ​ផ្នែក​ ៖ កម្ពុជា​ក្រោម​ប៉ែក​ខាងកើត និង​កម្ពុជា​ក្រោម​ប៉ែក​ខាងលិច​[១]

កម្ពុជា​ក្រោម​ប៉ែក​ខាងកើត[កែប្រែ]

បុណ្យ​នៅ​វត្ត ចន្ទរង្សី , ព្រៃនគរ (​សាយ​ហ្ក​ន​)

ជា​ដែនដី​ស្ថិតនៅ​ខាងកើត​កំពង់ផែ​ព្រៃនគរ ឬ​សាយហ្គ​ន  ។ ផែនដី​នេះ​ កាល​សម័យ​នោះ មានឈ្មោះ​​ហៅ​ថា​ ស្រុកដូន​ណៃ  ។​ ភូមិភាគ​ដូ​នណៃ​នេះ ភាគ​ធំ​ សុទ្ធសឹង​ជា​ខ្ពង់រាប  ។ ស្រុក​នេះ​បាន​ត្រូវ​ពួក​ជនជាតិ​​យួន​ប្លន់​យក ​នៅពេល​ដែល​ប្រទេស​ខ្មែរ​​កើតសង្គ្រាម​ក្នុង​ស្រុក ​គឺ​ក្នុង​រវាង គ​.​ស. ១៦២៣  ។ ​ ក្នុង​ភូមិភាគ​ដែនដី ដូន​​ណៃ​នេះ​មាន​ជា​អាទិ៍​ ខេត្តកោះ​គង ​(យួន​ហៅ Gò Công 鹅贡 ​ហ្ក​កុង​),​ ទួល​តា​មោក​ (យួន​ហៅ​ Thủ Dầu Một 土龙木 ធូ​យ៉ូវ​ម៉ូត ឬ ធូ​យ៉ូវ​ម៉ូក​),​ ព្រះ​សួគ៌ា ​(យួន​ហៅ​ Bà Rịa 巴地 បារៀ​), ​ចង្វា​ត្រពាំង ​(យួន​ហៅ​ Biên Hòa 边和 បៀ​ន​ហ្វា), ​អូ​កាប់​ (យួន​ហៅ ​Vũng Tàu 头顿 វុង​តៅ ឬ យុង​តៅ)  ។​ ​ វត្ត​ឃ្លាំង ក្នុង​ ខេត្ត​ឃ្លាំង ​ដែលជនជាតិយួន​ហៅ​ថា ​ខេត្ត​សុកត្រាំង​ ​

កម្ពុជា​ក្រោម​ប៉ែក​ខាងលិច​[កែប្រែ]

វត្ត​ឃ្លាំងក្នុង​ខេត្ត​ឃ្លាំង​ដែល​វៀតណាម​ហៅ​ថា​ខេត្ត​សុក​ចាំង

ជា​ដែន​ដី​ស្ថិត​​នៅ​ភាគ​​ខាង​លិច កំពង់​ផែ​​ព្រៃ​នគរ ​គឺ ​ត្រើយ​​ខាង​ឆ្វេង​​ទន្លេ​សាយ​ហ្ក​ន​, ​សព្វ​​ថ្ងៃ ​គេ​​ចូល​ចិត្ត​​ហៅ​ថា ដែន​ដី​​សណ្ដ​​ទន្លេ​មេគង្គ  ។ ​ភូមិភាគ​នេះ​ មាន​​បណ្ដារាស្ត្រ​​ខ្មែរ​​រស់​នៅ​​យ៉ាង​កុះ​ករ​,​ សម្បូរណ៍​​ដោយ​ព្រែក​ ទន្លេ ​អូរ ជ្រលង ​បឹងបួរ  ។ ដី​​នៅ​​តំបន់​នេះ​ មាន​​ជី​ជាតិ​ល្អ​ណាស់ សម្រាប់​វិស័យ​កសិកម្ម  ។ កម្ពុជា​ក្រោម​ប៉ែក​​ខាងលិច ជា​ភូមិភាគ​ដី​វាលទំនាប  ​។ នៅក្នុង​សម័យ​នោះ​ ភូមិភាគ​​នេះ ចែក​ចេញ​តែ ៣ ខែត្រ​ធំៗ គឺ ​៖

១- ខេត្ត​លង់​ហោរ ​(​ក្នុង​អំឡុង​ចុង​ទសវត្សរ៍​ឆ្នាំ ​១៩៦០​ យួន​ចែកចេញជា​ខែ​ត្រ វិញ​ឡុង​, សា​ដែក​, និង ត្រា​វិញ​)  ។

២- ខេត្ត​​មាត់​ជ្រូក​ (​ក្នុង​អំឡុង​ចុង​ទសវត្សរ៍​ឆ្នាំ​ ១៩៦០​ យួន​ចែកជា​ខែ​ត្រចូ​វ​ដុក​, ឡុង​ស្វៀន​, កឹន​ថឺ​, និង​សុក​ត្រាំ​ង​)  ។

៣- ​ខេត្ត​ពាម (​ក្នុង​អំឡុង​ចុង​ទសវត្សរ៍​ឆ្នាំ​ ១៩៦០ ​យួន​ចែកជា​ខេត្ត ហា​ទៀង​, ​រ៉ា​ច​យ៉ា និង​បាក​លៀវ​)  ។​

សូមបញ្ជាក់​ថា ដែនដី​កម្ពុជា​ក្រោម​ត្រូវ​រាប់​បញ្ជូ​លកោះ​ពីរផង គឺ កោះ​ត្រឡាច ​(យួន​ហៅ Côn Sơn 昆山 ​កូន​សឺន​) និង កោះ​​ត្រល់​ (យួន​ហៅ Phú Quốc 富国 ​ភូ​ក្វុក​)  ។​ ​

អាណាខេត្ត​នៅ​កម្ពុជា​ក្រោម​[កែប្រែ]

នៅ​កម្ពុជា​ក្រោម​ទាំងមូល កាលពី​សម័យមុន ចែកចេញ​ជា​អាណាខេត្ត​ធំៗ ៤ ​គឺ ​៖

  1. អាណាខេត្ត​ដូន​ណៃ
  2. អាណា​ខេត្តលង់​ហោរ
  3. អាណា​ខេត្តមាត់​ជ្រូក
  4. អាណា​ខេត្តពាម

ក្រោយ​មក ​អាណាខេត្ត​ទាំង​នោះ​​ត្រូវ​បាន​បែង​ចែក​ជា​ខេត្ត​​តូចៗ​ ចំនួន ២១ ​ខេត្ត ដែល​នៅ​ប្រើ​រហូត​ដល់​ចុង​ទសវត្សរ៍​ឆ្នាំ ​១៩៦០  ។ ឈ្មោះ​ខេត្ត​ទាំង​ ២១ នោះ គឺ ៖​

១- ខេត្តព្រះត្រពាំង ២-​ខេត្តឃ្លាំង​
​៣-​ខេត្តមាត់ជ្រូក ៤-​ខេត្តក្រមួនស
៥-​ខេត្តពលលាវ ៦-​ខេត្តទឹកខ្មៅ​
៧-​ខេត្តពាម ៨-ទីក្រុងព្រែកឫស្សី
៩-ខេត្តលង់ហោរ ១០-ខេត្តពាមបារាជ
១១-​ខេត្តរោងដំរី ១២-​ព្រៃនគរ
១៣-​ខេត្តទួល​តា​មោក ១៤-​ខេត្តផ្សារដែក​
១៥-ខេត្តចង្វា​ត្រពាំង -ខេត្តកំពាប់​ស្រកា​ត្រី ១៦-​ខេត្តមេ​ស​
១៧-​ខេត្តកោះគង ១៨-​ខេត្តព្រះ​សួគ៌ា​
១៩-​ខេត្តផ្សំ​អំបើស ២០-​ខេត្តឈ្មោះថ្មី
២១-​ខេត្តអូ​រកាប់​

ការកែប្រែ​ឈ្មោះ​ខេត្ត​ខ្មែរ​ទៅ​ជា​ភាសា​យួន​នៅក្នុង​ជំនាន់​បារាំង​[កែប្រែ]

១- ព្រះ​ត្រពាំង ​(Trà Vinh 茶荣= ​ត្រា​វិញ​)​ ២-​ស្រុក​ឃ្លាំង​ (Sóc Trăng 朔庄= ​សុក​ត្រាំ​ង​)
​៣-​មាត់​ជ្រូក (Châu Ðốc 朱笃= ​ចូ​វ​ដុក​) ៤-​ក្រមួន​ស​​ (Rạch Giá 沥架= ​រ៉ា​ច​យ៉ា​)
៥-​ពល​លាវ (Bạc Liêu 北辽= ​បាក​លៀវ​) ៦-​ទឹកខ្មៅ​ (Cà Mau 哥毛= ​កា​ម៉ៅ​)
៧-​ពាម (Hà Tiên 河仙 = ​ហា​​ទៀន ឬ​ ហា​តៀង​)​ ៨-​ព្រែក​ឫស្សី​ (Cần Thơ 芹苴= ​កឹន​ថឺ ឬ កឹង​ថឺ)
៩-​លង់​ហោរ​ (Vĩnh Long 永隆 = ​វិញ​ឡុង​) ១០-​ពាម​បា​រ៉ា​ជ្ញ ​(Long Xuyên 龙川 = ​ឡុង​ស្វៀន​ ឬ ឡុង​ស្វៀង)
១១-​រោងដំរី (Tây Ninh = 西宁 ​តីនិញ​) ១២-​ព្រៃនគរ​ (Sài Gòn = ​西贡 សាយ​ហ្កន ឬ សាយ​ហ្កង​)
១៣-​ទួល​តា​មោក (Thủ Dầu Một 土龙木= ​ធូ​យ៉ូវ​ម៉ូត ឬ ធូ​យ៉ូវ​ម៉ូក​) ១៤-​ផ្សារ​ដែក​​ (Sa Đéc 沙的 = ​សា​ដែក​)
១៥-​ចង្វា​ត្រពាំង​-​ស្រកា​ត្រី (Biên Hòa 边和 = ​បៀ​ន​ហ្វា​) ១៦-​មេ​ ស​​​ (Mỹ Tho 美湫 = ​មី​ថ​)
១៧-​កោះគង​ (Gò Công 鹅贡 = ​ហ្ក​កុង​) ១៨-​ព្រះ​សួគ៌ា​ (Bà Rịa = 巴地 ​បារៀ​)
១៩-​ផ្សំ​អំបើស (Bến Tre 槟椥 = ​បេន​ត្រែ​) ២០-​ឈ្មោះ​ថ្មី​ (Tân An 新安 = ​តឹន​អាន​)
២១-​អូ​រកាប់​ (Cap. St. Jacques 头顿 =​កាប​សាំង​ហ្សាក់​)

ការកែប្រែ​ឈ្មោះ​ខេត្ត​ខ្មែរ​ទៅ​ជា​ភាសា​យួន​នៅក្នុង​ជំនាន់​ ង៉ោ​ ឌិញ​​យៀម 吴廷琰 (ង៉ូ ឌិញ​យៀម)[កែប្រែ]

១- ព្រះ​ត្រពាំង ​(Vĩnh Bình 永平 = ​វិញ​ប៊ិញ) ។​ ​ ​

២- ​ស្រុក​ឃ្លាំង​ (Sóc Trăng 滀臻 = ​សុក​ត្រាំ​ង​, Bạc Liêu 北辽 = ​បាក​លៀវ) ។

៣- មាត់​ជ្រូក ​(An Giang 安江 = ​អាន​យ៉ាង​, Chau Doc 朱笃 = ​ចូ​វ​ដុក​, Long Xuyên 龍川 = ​ឡុង​ស្វៀន​ ឬ ឡុង​ស្វៀង) ។

៤- ក្រមួន​ស ​(Chương Thiện 彰善= ​ជឿង​ធៀន​, Rạch Giá 沥架 = ​រ៉ាច​យ៉ា​, Cần Thơ 芹苴= ​កឹន​ថឹ ឬ កឹង​ថឺ​, Ba Xuyên = 巴川 ​បា​ស្វៀន ឬ បា​ស្វៀង​, An Xuyên 安川 = ​អាន​ស្វៀន ឬ អាង​ស្វៀង) ។

៥- ​ពល​លាវ ​(Ba Xuyên 巴川= ​បា​ស្វៀន ឬ បា​ស្វៀង​, An Xuyên 安川 = ​អាន​ស្វៀន ឬ អាង​ស្វៀង) ។​ ​ ​

៦- ​ទឹកខ្មៅ​ (An Xuyên 安川 = ​អាន​ស្វៀន ឬ អាង​ស្វៀង​, [Cà Mau-Bạc Liêu = 哥毛- 北辽 ​កា​ម៉ៅ​-​បាក​លៀវ​]) ។

៧- ពាម​ (Kiên Giang 堅江 = ​កៀន​យ៉ាង ឬ កៀង​យ៉ាង ​[Hà Tiên-Rạch Giá 河仙 - 沥架 = ​ហា​ទៀន​-​រ៉ាច​យ៉ា​ ឬ ហា​តៀង-រ៉ាច​យ៉ា]) ។​ ​ ​ ​

៨- ​ព្រែក​ឫស្សី ​(Phong Dinh 丰盈 = ​ផុង​យិញ​) ។

៩- លង់​ហោរ ​(Vĩnh Long 永隆 = វិញ​ឡុង ​[Vĩnh Long-Sa Đéc 永隆 - 沙的 = ​វិញ​ឡុង​-​សា​ដែក​]) ។​ ​ ​

១០- ពាម​បា​រ៉ា​ជ្ញ ​(Long Xuyên 龍川 = ​ឡុង​ស្វៀន ឬ ឡុង​ស្វៀង​) ។

១១- រោងដំរី ​(Tây Ninh 西宁 = តី​និញ) ។

១២- ព្រៃនគរ​ (Sài Gòn 西贡 = ​សាយ​ហ្កន ឬ សាយ​ហ្កង​, [Gia Định-Chợ Lớn 嘉定 - 堤岸= ​យ៉ាឌិញ​-​ចឺ​ឡឺន ឬ ចឺ​ឡឺង]) ។

១៣- ទួល​តា​មោក ​(Bình Dương 平阳 = ​ប៊ិញ​យឿង ​[Bình Long 平隆 = ​ប៊ិញឡុង​]) ។​

១៤- ផ្សារ​ដែក​ (Kiến Phong = ​建丰 កៀន​ផុង​) ។

១៥- ​ចង្វា​ត្រពាំង​ (Phước Thành 福成 = ភឿក​ថាញ់​, Phước Long 福隆 = ​ផឿក​ឡុង​) ។

១៦- មេ​-ស ​(Định Tường 定祥 = ​ឌិញ​ទឿង​) ។

១៧- ​កោះគង ​(Định Tường 定祥 = ​ឌិញ​ទឿង​, Long An 隆安 =​ឡុង​អាន ឬ​ ឡុង​អាង) ។​ ​ ​

១៨- ព្រះ​សួគ៌ា​(Phước Tuy 福绥 = ​ផឿក​ទ្វី​, Bình Tuy 平绥= ​ប៊ិញ​ទ្វី) ។

១៩- ផ្សំ​អំបើស ​(Kiến Hòa 建和 = ​កៀន​ហ្វា ឬ កៀង​ហ្វា​)​ ។

២០- ​ឈ្មោះ​ថ្មី ​(Long An 隆安 = ឡុង​អាន ឬ ឡុង​អាង​) ។

២១- អូ​រកាប់ ​(Vũng Tàu 头顿 =​វុង​តៅ​ ឬ​ យុង​តៅ) ។

ការភ្ជាប់ដែនដីកម្ពុជាក្រោមទៅនឹងប្រទេសវៀតណាម (យួន)[កែប្រែ]

សហភាព​ឥណ្ឌូចិន​ ដែល​ស្ថិត​ក្រោម​អាណានិគម​បារាំង តាំង​ពី​​សតវត្សរ៍​ទី​១៩ ​ត្រូវ​បែងចែក​ជា ៥រដ្ឋ​ផ្សេងគ្នា គឺ​ កម្ពុជា ឡាវ តុងកឹង (វៀតណាម​ខាង​ជើង) អណ្ណាម (វៀតណាម​កណ្តាល) និង​ កូសាំងស៊ីន (កម្ពុជាក្រោម) ដែល​ស្ថិត​នៅ​ប៉ែក​ខាង​ត្បូង​វៀតណាម​បច្ចុប្បន្ន។ កម្ពុជា ឡាវ តុងកឹង និង​ អណ្ណាម ថ្វីដ្បិត​តែ​ត្រូវ​ស្ថិត​ក្រោម​អំណាច​អាណានិគម​បារាំង ក៏ប៉ុន្តែ នៅមាន​ទម្រង់​ជា​ប្រទេស​ និង​មាន​អំណាច​នយោបាយ​ដាច់​ពី​បារាំង។ ផ្ទុយទៅវិញ កូសាំងស៊ីន​ត្រូវ​បាន​បារាំង​កាត់យក​មក​ធ្វើ​ជាអាណាខេត្ត​របស់​ខ្លួន​ទាំងស្រុង ដោយ​មាន​លក្ខន្តិកៈ​ជា​ដែនដីបារាំង​នៅ​នាយសមុទ្រ ​(Territoire d’Outre-mer)។

កូសាំងស៊ីន ​​ធ្លាប់​ជា​ទឹកដី​របស់​នគរ​ខ្មែរ ក៏ប៉ុន្តែ ត្រូវ​នគរអណ្ណាម​ចូល​មក​កាន់កាប់ និង​​កាត់​យក​ទៅ​ធ្វើ​ជា​ទឹកដី​របស់​ខ្លួន ចាប់ពី​​ក្នុង​អំឡុង​សតវត្សរ៍​ទី១៧ មុននឹង​ត្រូវ​បារាំង​ច្បាំង​ដណ្តើម​យក​មក​កាន់កាប់ នៅ​ឆ្នាំ​១៨៦២។

នៅ​ឆ្នាំ​១៨៦៤ នៅក្រោយ​ពេល​ដែល​ព្រះបាទ​នរោត្តម​ព្រម​ដាក់​កម្ពុជា​ឲ្យ​ស្ថិត​ក្រោម​អាណាព្យាបាល​បារាំង លោក​ Pierre-Paul de la Grandière ទេសាភិបាល​បារាំង​នៅ​កូសាំងស៊ីន ធ្លាប់បាន​សន្យា​ថា​នឹង​ជួយ​កម្ពុជា​ឲ្យ​​យក​មកវិញ​នូវ​​ទឹកដី​ដែល​បាត់បង់​ទៅ​ប្រទេស​ជិតខាង។ ក៏ប៉ុន្តែ ពាក្យសន្យា​នេះ បារាំង​បាន​ធ្វើ​​​តែ​ចំពោះ​ទឹកដី​ដែល​​ខ្មែរ​បាត់បង់​ទៅ​សៀម​តែ​ប៉ុណ្ណោះ។ ចំពោះ​ទឹកដី​កម្ពុជា​ក្រោម​វិញ បន្ទាប់​ពី​បាន​ដណ្តើម​ពី​វៀតណាម​មក​កាន់កាប់​ជា​កម្មសិទ្ធិ​ផ្ទាល់​ខ្លួន​អស់រយៈពេល​ជិត១សតវត្សរ៍ បារាំង​ស្រាប់​តែ​បាន​ប្រគល់​ទៅ​ឲ្យ​វៀតណាម​វិញ នៅ​ឆ្នាំ​១៩៤៩ ដោយ​មិន​កាត់​មក​ឲ្យ​ខ្មែរ​​ដែល​ជា​ម្ចាស់​ដើម​នោះទេ។

ការណ៍ដែល​បារាំង​សម្រេច​កាត់​ទឹកដី​កម្ពុជាក្រោម​ទៅ​ឲ្យ​វៀតណាម​ត្រូវ​បាន​ធ្វើឡើង នៅ​ក្នុង​បរិបទ​នៃ​សង្រ្គាម​ឥណ្ឌូចិន ដែល​បារាំង​ត្រូវ​ប្រឈមមុខ​នឹង​ចលនាឧទ្ទាម​កុម្មុយនិស្ត​វៀតណាម គឺ​ពួក​វៀតមិញ។

នៅ​ក្នុង​អំឡុង​សង្រ្គាម​លោកលើកទី២ ពេល​ដែល​បារាំង​ត្រូវ​ធ្លាក់​ចុះខ្សោយ តំបន់​ឥណ្ឌូចិន​​ត្រូវ​ធ្លាក់​ក្រោម​ការ​កាន់កាប់​របស់​ជប៉ុន។ ​ក្រោយ​ពេល​ដែល​ជប៉ុន​ចាញ់​សង្រ្គាម​លោកលើកទី២ នៅ​ឆ្នាំ​១៩៤៥ ទើប​បារាំង​ចូល​មក​ត្រួតត្រា​ឥណ្ឌូចិន​ឡើងវិញ ក៏ប៉ុន្តែ ដោយ​មើល​ឃើញ​ពី​ការ​រីកដុះដាល​នៃចលនា​ទាមទារ​ឯករាជ្យ បារាំង​ដឹងច្បាស់​ថា ខ្លួន​នឹង​មិន​អាច​កាន់កាប់​តំបន់​ឥណ្ឌូចិន​ពេញ​ដៃ​ដូចកាល​ពីមុនសង្រ្គាម​នោះទេ។ ហេតុដូច្នេះ​ហើយ​បាន​ជា​បារាំង​ដាក់ចេញ​នូវផែនការ​​មួយ គឺ​​កែប្រែ​សហភាព​ឥណ្ឌូចិន​ឲ្យ​ទៅ​ជា “សហព័ន្ធ​ឥណ្ឌូចិន” ដោយ​ប្រទេស​ជា​សមាជិក​នីមួយៗ​ត្រូវ​ទទួលបាន​ឯករាជ្យ​ស្ទើរតែ​ពេញលេញ ពោលគឺ​ ត្រូវ​ក្តោបក្តាប់​​អំណាច​ទាំងអស់ លើកលែង​តែ​​វិស័យ​កងទ័ព និង​ហិរញ្ញវត្ថុ ដែល​ត្រូវ​បន្ត​ស្ថិត​ក្នុងដៃ​បារាំង។

ជាមួយ​កម្ពុជា និង​ឡាវ ការចរចា​ជុំវិញ​លក្ខន្តិកៈ​ពាក់កណ្តាល​ឯករាជ្យ​នេះ​បាន​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ដោយ​​គ្មាន​ឧបសគ្គ​អ្វី​ធំដុំ​នោះទេ ហើយ​នៅ​ក្នុង​ពេល​កំពុង​រង់ចាំ​ការចុះ​សន្ធិសញ្ញា​ជា​ស្ថាពរ ​កិច្ចព្រមព្រៀង​បណ្តោះអាសន្ន​ (Modus vivendi) ត្រូវ​បាន​ចុះ​រវាង​បារាំង និង​កម្ពុជា នៅ​ថ្ងៃ​ទី​៧ ខែ​មករា ឆ្នាំ​១៩៤៦ និង​រវាង​បារាំង និង​ឡាវ នៅ​ថ្ងៃ​ទី២៧ ខែ​សីហា​ឆ្នាំ​ដដែល។

ជាមួយ​វៀតណាមវិញ ការចរចា​ត្រូវ​ជួប​នឹង​បញ្ហា​ស្មុគស្មាញ​ច្រើន ម្យ៉ាង ដោយសារ​តែ​វៀតណាម​នៅ​ពេលនោះ​មិនមែន​ជា​ប្រទេស​រួមគ្នា​តែមួយ ពោលគឺ​ ត្រូវ​ចែក​ជា​តុងកឹង និង​អាណ្ណាម ដែល​មាន​អំណាច​នយោបាយ​ដាច់ចេញ​ពី​គ្នា​ ហើយ​ម្យ៉ាងទៀត គឺ​ដោយសារ​តែ​មាន​ចលនា​កុម្មុយនិស្ត​វៀតមិញ ដែល​បាន​ប្រកាស​ឯករាជ្យ​ជា​ឯកតោ​ភាគី​បង្កើត​ជា​សាធារណរដ្ឋ​ប្រជាធិបតេយ្យ​វៀតណាម​រួចទៅហើយ តាំង​ពីថ្ងៃ​ទី២ ខែ​កញ្ញា ឆ្នាំ​១៩៤៥។

នៅ​ក្នុងការ​ចរចា​ជាមួយ​បារាំង ហូ ជីមិញ ដែល​ជា​ប្រមុខដឹកនាំ​សាធារណរដ្ឋ​ប្រជាធិបតេយ្យ​វៀតណាម​ ហើយ​ដែល​មាន​មូលដ្ឋាន​នៅ​តុងកឹង (វៀតណាម​ខាងជើង) បាន​ទាមទារ​ឲ្យ​បារាំង​ប្រគល់​ឯករាជ្យ​ភ្លាមៗ​ដល់​វៀតណាម ហើយ​​ប្រទេស​វៀតណាម​ឯករាជ្យ​នេះ​​ត្រូវ​តែ​រួមបញ្ចូល​គ្នា​នូវ​តំបន់​ទាំង ៣ គឺ ​តុងកឹង អាណ្ណាម និង​​កូសាំងស៊ីន ដែល​វៀតណាម​ចាត់ទុក​ថា​ជា​ទឹកដី​របស់​ខ្លួន ដែល​បារាំង​ច្បាំង​ដណ្តើម​យក​ទៅ​​ធ្វើ​ជា​អាណាខេត្ត។

លក្ខខណ្ឌ​នេះ​ត្រូវ​បាន​បារាំង​ច្រានចោល ដោយសារ​តែ​នៅ​ពេលនោះ បារាំង​ចង់​រក្សា​ទឹកដី​កូសាំងស៊ីន​ទុក​​ជា​អាណាខេត្ត​របស់​ខ្លួន​តទៅទៀត។ ក្រោយ​មក​ទៀត បារាំង​បាន​សុខចិត្ត​​ធ្វើ​សម្បទាន​ដល់​ហូ ជីមិញ ដោយ​យល់ព្រមបើក​ឲ្យ​មាន​ការ​បោះឆ្នោត​ប្រជាមតិ ដើម្បី​ឲ្យ​ប្រជាជន​ជា​អ្នក​សម្រេច​ថា តើ​គួរ​បញ្ចូល​តំបន់​ទាំង ៣ ជា​ប្រទេស​វៀតណាម​តែមួយ​ឬ​ក៏​យ៉ាងណា។ តំណាង​រដ្ឋាភិបាល​បារាំង និង​ហូ ជីមិញ ក៏​បាន​ចុះកិច្ចព្រមព្រៀង​មួយ​ក្នុង​ន័យ​នេះ នៅថ្ងៃ​ទី៦​ ខែមីនា ឆ្នាំ​១៩៤៦ ដោយ​ត្រៀម​រៀបចំ​បើក​ធ្វើ​សន្និសីទ​មួយ នៅ​ហ្វុងតែនប្លូ (Fontainebleau) ប្រទេស​បារាំង ដើម្បី​ចរចា​លើ​កិច្ចព្រមព្រៀង​ស្ថាពរ។

ក៏ប៉ុន្តែ ការ​ខ្វែងគំនិត​គ្នា​ រវាង​បារាំង និង​ពួក​វៀតមិញ​ក៏​បាន​កើតឡើង​ម្តងទៀត ជុំវិញ​ដំណើរការ​នៃ​ការ​បោះឆ្នោត​ប្រជាមតិ។ ​ហូ ជីមិញ ទាមទារ​ឲ្យ​​​តុងកឹង អាណ្ណាម និង​កូសាំងស៊ីន​រៀបចំ​ធ្វើ​ប្រជាមតិ​រួមគ្នា​​ជាប្លុក។ ចំណែក​​​​លោក​ Thierry d’Argenlieu ដែល​នៅពេលនោះ​ជា​អគ្គស្នងការ​បារាំង​ប្រចាំ​តំបន់​ឥណ្ឌូចិន (Haut-commissaire de France en Indochine) ​យល់ឃើញ​ថា ការ​បោះឆ្នោត​ប្រជាមតិ​ជាប្លុក​នេះ​មិនមាន​ភាព​យុត្តិធម៌ ពីព្រោះ​ថា ប្រជាជន​នៅ​តុងកឹង និង​អាណ្ណាម​ ដែល​សុទ្ធតែ​ចង់​ទាមទារ​យក​កូសាំងស៊ីន​ទៅវិញ គឺ​មាន​ចំនួន​ច្រើន​លើសលុប​ធៀប​នឹង​ប្រជាជន​នៅ​កូសាំងស៊ីន។ ហេតុដូច្នេះ​ហើយ​បាន​ជា​លោក​ទាមទារ​​ថា បារាំង​ត្រូវ​តែ​​បើកផ្លូវ​ឲ្យ​កូសាំងស៊ីន​អាច​​​ក្លាយ​ជា​រដ្ឋ​ឯករាជ្យ​មួយ​ដូច​ជារដ្ឋផ្សេងទៀត​ក្នុង​សហព័ន្ធ​ឥណ្ឌូចិន​ដែរ ហើយ​រដ្ឋ​កូសាំងស៊ីន​​ថ្មី​នេះ​គឺ​ជា​អ្នក​មាន​សិទ្ធិ​សម្រេច​ដោយ​ខ្លួនឯងអំពី​ទំនាក់ទំនង​ជាមួយ​នឹង​វៀតណាម។

នៅថ្ងៃ​ទី១ ខែ​មិថុនា ឆ្នាំ​១៩៤៦ នៅ​ក្នុងពេល​ដែល ហូ ជីមិញ ដឹកនាំ​គណៈប្រតិភូវៀតណាម​ចេញ​ទៅ​បារាំង ដើម្បី​​ចូល​រួម​ក្នុង​សន្និសីទ​នៅ​ហ្វុងតែនប្លូ លោក Thierry d’Argenlieu បាន​ប្រកាស​​ឲ្យ​កូសាំងស៊ីន​ក្លាយ​ជា​​​រដ្ឋ​ស្វយ័ត ដោយ​មាន​ឈ្មោះ​ថា ​“សាធារណរដ្ឋ​កូសាំងស៊ីន” និង​​​មាន​រដ្ឋាភិបាល​បណ្តោះអាសន្ន នៅ​ទីក្រុង​សៃហ្កន (ព្រៃនគរ)។ រដ្ឋាភិបាល​បណ្តោះអាសន្ន​​នេះ​ហើយ ដែល​នឹង​ត្រូវ​ទទួល​បន្ទុក​រៀបចំ​ការ​បោះឆ្នោត​ប្រជាមតិ​ សម្រេច​ជោគវាសនា​កូសាំងស៊ីន។

សម្រាប់​ ហូ ជិមិញ ការ​ផ្តាច់​កូសាំងស៊ីន​ឲ្យ​ទៅ​ជា​រដ្ឋ​ឯករាជ្យ​នេះ​ គឺ​ជា​ការ​រំលោភ​លើ​កិច្ចព្រមព្រៀង ដែល​បានចុះ​កាល​ពី​ខែមីនា។ សន្និសីទ​នៅ​ហ្វុងតែនប្លូ​ត្រូវ​ទទួល​បរាជ័យ។​ ការចរចា​ រវាង​បារាំង និង​ហូ ជីមិញ ក៏​ត្រូវ​ជាប់គាំង។ ​នៅ​ខែ​ធ្នូឆ្នាំ​១៩៤៦ សង្រ្គាម​ រវាង​បារាំង និង​វៀតមិញ (សង្រ្គាមឥណ្ឌូចិន) ​ក៏​ចាប់ផ្ទុះឡើង។

នៅ​ក្នុងពេល​ដែល​សង្រ្គាម​ឥណ្ឌូចិន​កំពុងឆាបឆេះ​ពេញ​បន្ទុក បារាំង​​បាន​ចាប់ផ្តើមគិតគូរ​បង្កើត​រដ្ឋាភិបាល​វៀតណាម​ថ្មីមួយ ដើម្បី​ប្រជែង​ជាមួយ​នឹង​រដ្ឋាភិបាល​កុម្មុយនិស្ត នៅ​វៀតណាម​ខាងជើង។ គោលដៅ​របស់​បារាំង គឺ​ធ្វើ​យ៉ាងណា​​កាត់ផ្តាច់​ពួក​វៀតមិញ ពី​ការ​គាំទ្រ​របស់​ប្រជាជន​វៀតណាម តាមរយៈ​ការ​សន្យា​ផ្តល់​ឯករាជ្យ​ដល់​វៀតណាម ដឹកនាំ​ដោយ​រដ្ឋាភិបាល​មួយ ដែល​មិនមែន​កុម្មុយនិស្ត។ នៅ​ពេលនោះ បារាំង​សំឡឹង​ឃើញ​ថា មាន​ឥស្សរជន​តែ​ម្នាក់​គត់ ​ដែល​អាច​ឡើង​មក​ដឹកនាំ​រដ្ឋាភិបាល​វៀតណាម​ប្រជែង​នឹង​ប្រជាប្រិយភាព​របស់​ហូ ជីមិញបាន គឺ បាវដាយ ​អតីត​អធិរាជ​នៃ​នគរ​​​អាណ្ណាម ដែល​ត្រូវ​ពួក​វៀតមិញ​បង្ខំ​ឲ្យ​ដាក់រាជ្យ និង​រត់ទៅ​រស់នៅ​និរទេសខ្លួន នៅ​ហុងកុង។

លោក Vincent Auriol ប្រធានាធិបតី​បារាំង​ពី​ឆ្នាំ​១៩៤៧ ដល់​១៩៥៤ និង​អតីត​អធិរាជ​​អាណ្ណាម បាវ ដាយ នៅឆ្នាំ​១៩៤៧ បារាំង​បាន​ចាប់ផ្តើម​ទាក់ទង​ជាមួយ​បាវដាយ ដើម្បី​សុំ​ឲ្យ​ទ្រង់មក​ដឹកនាំ​រដ្ឋាភិបាល​វៀតណាម​​ថ្មី ដែល​បារាំង​គ្រោង​បង្កើត ដើម្បី​ប្រឆាំង​នឹង​វៀតមិញ។ ក៏ប៉ុន្តែ បាវដាយ​មិនបាន​យល់ព្រម​ភ្លាមៗ​នោះទេ ដោយ​បាន​ធ្វើជា​កិកកុក ដើម្បី​ទាមទារ​នូវ​លក្ខខណ្ឌ​ជាច្រើន​ ជាពិសេស គឺ​ទាមទារ​​ឲ្យ​បារាំង​ទទួលស្គាល់​ឯករាជ្យ​របស់​វៀតណាម​ជា​ប្រទេស​រួមគ្នា​នូវ​ដែនដី​ទាំង៣ គឺ​តុងកឹង អាណ្ណាម និង​កូសាំងស៊ីន។ និយាយ​ឲ្យ​ចំ លក្ខខណ្ឌ​ដែល​បាវដាយ​ទាមទារ​នេះ គឺ​ដូចគ្នា​ទៅនឹង​ការទាមទារ​របស់​ហូ ជីមិញ ហើយ​ដែល​បារាំង​ធ្លាប់​បាន​បដិសេធ​រួចទៅហើយ។

ក៏ប៉ុន្តែ បារាំង​ក្នុងពេល​ចរចាជាមួយ​បាវដាយ គឺខុសគ្នា​ពី​បារាំង​ក្នុងពេល​ចរចា​ជាមួយ​ហូជីមិញ។ រដ្ឋាភិបាល​បារាំង​បាន​ផ្លាស់ប្តូរ​ប្រមុខ​ដឹកនាំ​ជាច្រើន​ដំណាក់កាល​រួច​ទៅហើយ ហើយ​​របប​នយោបាយ​ថ្មីមួយ​ត្រូវ​បាន​បង្កើត​ឡើង​នៅ​បារាំង គឺ​របបសាធារណរដ្ឋ​ទី៤ ដោយ​មាន​ប្រធានាធិបតី​ថ្មី គឺ​លោក Vincent Auriol ដែល​បាន​ឡើង​មក​កាន់​តំណែង នៅដើម​ឆ្នាំ​១៩៤៧។ លោក Thierry d’Argenlieu អគ្គស្នងការ​បារាំង​ប្រចាំ​តំបន់​ឥណ្ឌូចិន​ក៏​ត្រូវ​បាន​ផ្លាស់ចេញ នៅ​ខែ​មីនា ឆ្នាំ​១៩៤៧។

សម្រាប់​រដ្ឋាភិបាល​បារាំង​ថ្មី​ ការ​កម្ចាត់​ចលនា​កុម្មុយនិស្ត​វៀតមិញ ​ដើម្បី​បញ្ចប់​សង្រ្គាម​ឥណ្ឌូចិន គឺ​ជា​អាទិភាព​ធំជាង​ជោគវាសនា​នៃ​ដែនអាណានិគម​កូសាំងស៊ីន។ ហេតុដូច្នេះ​ហើយ​បាន​ជា​បារាំង​សុខចិត្ត​ប្រគល់​កូសាំងស៊ីន​ឲ្យ​ទៅ​វៀតណាម ទៅតាម​ការ​ទាមទារ​របស់​បាវដាយ ធ្វើ​យ៉ាងណា​ឲ្យ​តែ​បាវដាយ​សុខចិត្ត​​ទៅដឹកនាំ​រដ្ឋាភិបាល​វៀតណាម ប្រឆាំង​នឹង​ពួក​វៀតមិញ។

ការចរចា​​ជាមួយ​បាវដាយ​ក៏​បាន​ឈាន​ទៅដល់​ការ​ចុះ​កិច្ចព្រមព្រៀង នៅ​បេដាឡុង នៅថ្ងៃ​ទី៥ ខែ​មិថុនា ឆ្នាំ​១៩៤៨ ហើយ​នៅថ្ងៃ​ទី៨ ខែ​មីនា ឆ្នាំ​១៩៤៩ លោក Vincent Auriol ប្រធានាធិបតី​បារាំង​បាន​ផ្ញើ​លិខិត​​ជាលាយលក្ខណ៍​ទៅ​​បាវដាយ ដោយ​បញ្ជាក់​ពី​ការ​ព្រមព្រៀង​​ឲ្យ​វៀតណាម​ក្លាយ​​ទៅជា​ប្រទេសឯករាជ្យ​មួយ ដោយ​រួមបញ្ចូល​​តំបន់​ទាំង៣ គឺ តុងកឹង អាណ្ណាម និង​កូសាំងស៊ីន។

  • នៅថ្ងៃ​ទី៤ ខែមិថុនា ឆ្នាំ​១៩៤៩ សភា​បារាំង​ក៏​បាន​អនុម័ត​ច្បាប់​មួយ​បញ្ចប់​លក្ខន្តិកៈ​ជា​ទឹកដី​នៅនាយ​សមុទ្រ​របស់​កូសាំងស៊ីន ដោយ​ភ្ជាប់​​អតីត​ដែនដី​របស់​នគរ​ខ្មែរ​នេះ ទៅជាមួយ​នឹង​ប្រទេស​វៀតណាម។ ១០ថ្ងៃ​ក្រោយ​មក គឺ​នៅថ្ងៃ​ទី១៤ ខែមិថុនា តុងកឹង អាណ្ណាម និង​កូសាំងស៊ីន​ត្រូវ​បាន​គេ​ច្របាច់​បញ្ចូល​គ្នា​បង្កើត​ជា​​រដ្ឋវៀតណាម​ឯករាជ្យ​មួយ ដែល​មាន​រដ្ឋធានី​នៅ​សៃហ្គន(ព្រៃនគរ) ក្រោម​ការ​ដឹកនាំ​របស់​អតីត​អធិរាជ​បាវដាយ៕

ឯកសារ​យោង​[កែប្រែ]