អ៊ីរ៉ាក់

សាធារណរដ្ឋអ៊ីរ៉ាក់
جمهورية العراق (ភាសាអារ៉ាប់); کۆماری عێراق (ភាសាឃឺដ)
	ទង់ជាតិ វរលញ្ឆករ
	ភ្លេងជាតិ; موطني; ("មាតុភូមិខ្ញុំ")
	ទីតាំងប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់ (ក្រហម) នៅលើភូគោល
រដ្ឋធានី; និង ទីក្រុងធំបំផុត	បាកដាដ; 33°20′N 44°23′E / 33.333°N 44.383°E
ភាសាផ្លូវការ	ភាសាអារ៉ាប់ • ភាសាឃឺដ
ភាសាទទួលស្គាល់	អារ៉ាមិចសម័យ; តួកគី; អាមេនី;
ក្រុមជនជាតិ (ឆ្នាំ ២០១៩)	៧៥% អារ៉ាប់; ១៥% ឃឺដ; ១០% ជនជាតិផ្សេងៗទៀត;
សាសនា (ឆ្នាំ ២០២១) ចូលមើល សាសនានៅអ៊ីរ៉ាក់	៩៥% ឥស្លាមសាសនា (ផ្លូវការ); ៥% គ្រិស្តសាសនា (ទទួលស្គាល់), ; ម៉ង់ឌីអានសាសនា (ទទួលស្គាល់), ; យ៉ាហ្ស៊ីឌីសសាសនា (ទទួលស្គាល់), ; យូដាសាសនា យ៉ារសានសាសនា ; ហ្សូរូអាសទ្រីសសាសនា គ្មានជំនឿសាសនា និងសាសនាផ្សេងៗទៀត;
រដ្ឋាភិបាល	សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យសភាសហព័ន្ធ
- ប្រធានាធិបតី	បារហាម សាលី
- នាយករដ្ឋមន្ត្រី	មូស្តាហ្វា អាល់-កាឌីមី
- ប្រធានសភា	មហាម៉េដ អាល់-ហាល់ប៊ូស៊ី
- ប្រធានតុលាការកំពូល	មេដហាត់ អាល់-ម៉ាមូដ
នីតិបញ្ញត្តិ	ក្រុមប្រឹក្សាតំណាងរាស្ត្រ
ប្រវត្តិសាស្ត្រ
- ព្រះរាជាណាចក្រអ៊ីរ៉ាក់	៣ តុលា ១៩៣២
- ប្រកាសជាសាធារណរដ្ឋ	១៤ កក្កដា ១៩៥៨
- រដ្ឋធម្មនុញ្ញបច្ចុប្បន្ន	១៥ តុលា ២០០៥
ក្រឡាផ្ទៃ
- ផ្ទៃសរុប	៤៣៨,៣១៧ គ.ម២ (ទី៥៨)
- ផ្ទៃទឹក (%)	៤.៦២ (គិតត្រឹមឆ្នាំ២០១៥)
ប្រជាជន
- ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២០)	៤០,២២២,៥០៣ (ទី៣៦)
- ដង់ស៊ីតេ	៨២.៧ នាក់/គ.ម២ (ទី១២៥)
GDP (PPP)	ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២១)
- សរុប	៤១៣.៣១៦ ពាន់លានដុល្លារ (ទី៤៦)
- ក្នុងម្នាក់	១០,១៧៥ ដុល្លារ (ទី១១១)
GDP (ចារឹក)	ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០១៩)
- សរុប	២៥០.០៧០ ពាន់លានដុល្លារ (ទី៤៨)
- ក្នុងម្នាក់	៤,៤៧៤ ដុល្លារ (ទី៩៧)
ជីនី (២០១២)	២៩.៥; ទាប
HDI (២០១៩)	០.៦៧៤; មធ្យម · ទី១២៣
រូបិយវត្ថុ	ឌីណាអ៊ីរ៉ាក់ (IQD)
ល្វែងម៉ោង	UTC+៣ (AST)
ទិសបើកបរ	ស្ដាំ
កូដហៅទូរស័ព្ទ	+៩៦៤
ដែនកម្រិតខ្ពស់	.iq

ប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់ (ភាសាអារ៉ាប់៖ الْعِرَاق និងភាសាឃឺដ៖ عێراق) ដោយមានឈ្មោះជាផ្លូវការថា សាធារណរដ្ឋអ៊ីរ៉ាក់ គឺជាប្រទេសមួយស្ថិតនៅតំបន់អាស៊ីខាងលិច។ អ៊ីរ៉ាក់មានព្រំប្រទល់ជាប់ជាមួយប្រទេសតួកគីនៅភាគខាងជើង អ៊ីរ៉ង់នៅភាគខាងកើត គុយវ៉ែតនៅភាគអាគ្នេយ៍ អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីតនៅភាគខាងត្បូង ហ្សកដានីនៅភាគនិរតី និងស៊ីរីនៅភាគខាងលិច។ រដ្ឋធានី និងទីក្រុងធំបំផុតនៃប្រទេសនេះមានឈ្មោះថា បាកដាដ។ អ៊ីរ៉ាក់មានប្រជាជនរស់នៅប្រមាណ ៤០ លាននាក់ ហើយពួកគេភាគច្រើនជាអ្នកកាន់សាសនាឥស្លាម។^[១៥]^[២] អ៊ីរ៉ាក់មានភាសាផ្លូវការចំនួនពីរគឺ ភាសាអារ៉ាប់ និងភាសាឃឺដ ខណៈភាសាទទួលស្គាល់តាមតំបន់មាន ភាសាអង់គ្លេស ភាសាអារ៉ាមិចសម័យ ភាសាតួកគី និងភាសាអាមេនី។^[១៦]

ប្រទេសនេះមាន ១៩ខេត្ត និងតំបន់ស្វ័យតមួយ។ សាសនាសំខាន់ក្នុងប្រទេសគឺអ៊ីស្លាម។ អ៊ីរ៉ាក់គឺសម្បូរណ៍ដោយមរតកវប្បធម៍។ គំនូរ និងចម្លាក់របស់ប្រទេសនេះគឺជារបស់ល្អឥតខ្ចោះមួយ ក្នុងសិល្បៈអារ៉ាប់។

និរុត្តិសាស្ត្រ

ប្រវត្តិសាស្ត្រ

អ៊ីរ៉ាក់សម័យបុរាណ

ប្រវត្តិសាស្ត្រអ៊ីរ៉ាក់អាចចាប់ផ្ដើមពី ៤០០០ ទៅ ៣១០០ មុន គ.ស។

ភូមិសាស្ត្រ

អ៊ីរ៉ាក់ គឺជាប្រទេសធំលំដាប់ទី៥៨ នៅក្នុងពិភពលោក។ វាមានទំហំប្រហាក់ប្រហែលនឹងរដ្ឋកាលីហ្វញ៉ា របស់សហរដ្ឋអាមេរិក។

អ៊ីរ៉ាក់គ្របដណ្ដប់ដោយវាលខ្សាច់ ប៉ុន្តែនៅចន្លោះទន្លេ Euphrates និង Tigris គឺជាដីមានជីជាតិ។

អាកាសធាតុ

ភាគច្រើននៃផ្ទៃដីប្រទេសគ្រប់ដណ្ដប់ដោយអាកាសធាតុក្ដៅ។ រដូវរងារអាចមានសីតុណ្ហភាពដល់ ២១អង្សារ។ នៅរដូវក្ដៅគឺកម្រនឹងមានភ្លៀងធ្លាក់ខ្លាំងណាស់។ នៅតំបន់ភ្នំភាគខាងជើងប្រទេស មានអាកាសធាតុត្រជាក់កំឡុងរដូវរងារ និងពេលខ្លះមានព្រិលទៀតផង ហើយនៅពេលខ្លះអាចមានទឹកជំនន់ផង។

រដ្ឋាភិបាល និងនយោបាយ

នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៨ អ៊ីរ៉ាក់ជាប្រទេសលំដាប់ទី១១ ដែលអស្ថេរភាពផ្នែកនយោបាយ។^[១៨]^[១៩] អំណាចកណ្ដាលគឺគ្រប់គ្រងដោយប្រធានាធិបតី Nouri al-Maliki ។^[២០]

ច្បាប់

ក្នុងខែតុលា ឆ្នាំ២០០៥ រដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីត្រូវបានអនុម័តដោយមានការគាំទ្រ 78%។^[២១] រដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីត្រូវគឺគាំទ្រដោយសហគមន៍ Shia និង Kurdish ប៉ុន្តែត្រូវបដិសេធដោយ Arab Sunnis ។

ច្បាប់ ក្រមព្រហ្មទណ្ឌអ៊ីរ៉ាក់ គឺជាច្បាប់នៃប្រទេស។

យោធា

ទ័ពអាកាសអ៊ីរ៉ាក់ បច្ចប្បន្នមាន ៣០០០នាក់ ហើយប្រទេសនេះមានគម្រោងបង្កើនអោយដល់ ១៨ ០០០ នាក់។

ទំនាក់ទំនងការបរទេស

នៅថ្ងៃទី១២ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០០៩ អ៊ីរ៉ាក់ក្លាយជាសមាជិកផ្លូវការទី១៨៦ ក្នុងអនុសញ្ញាអាវុធគីមី។ ^[២២]

ទំនាក់ទំនងអ៊ីរ៉ង់ - អ៊ីរ៉ាក់ បានរីកចម្រើនចាប់តាំងពីឆ្នាំ 2005 ដោយការផ្លាស់ប្តូរទស្សនកិច្ចជាន់ខ្ពស់។ នាយករដ្ឋមន្ត្រីអ៊ីរ៉ាក់លោក Nouri al-Maliki បានធ្វើទស្សនកិច្ចជាញឹកញាប់ទៅអ៊ីរ៉ង់រួមជាមួយលោក Jalal Talabani ទស្សនកិច្ចជាច្រើនដងដើម្បីជួយជំរុញកិច្ចសហប្រតិបត្តិការទ្វេភាគីលើគ្រប់វិស័យ។ ជម្លោះចាប់ផ្ដើមមានឡើងក្នុងខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៩ នៅពេលអ៊ីរ៉ាក់ចោទប្រកាន់អ៊ីរ៉ង់ថាបានរឹបអូសយកអណ្ដូងប្រេងនៅតាមព្រំដែន។^[២៣]

ទំនាក់ទំនងរវាងអ៊ីរ៉ាក់និងទួរគីមានការតានតឹងយ៉ាងខ្លាំងដោយសារតែ រដ្ឋាភិបាលតំបន់ឃឺដប៉ះទង្គិចគ្នារវាងតួកគីនិងគណបក្សពលករឃឺដ(PKK)ត។^[២៤] នៅខែតុលាឆ្នាំ 2011 រដ្ឋសភាតួកគីបានបង្កើតច្បាប់មួយដែលផ្តល់ឱ្យកងកម្លាំងតួកគីនូវលទ្ធភាពបន្តពួកឧទ្ទាមលើព្រំដែននៅអ៊ីរ៉ាក់។"^[២៥]

សិទ្ធិមនុស្ស

ទំនាក់ទំនងរវាងអ៊ីរ៉ាក់និងប្រជាជនឃឺដរបស់ខ្លួនមានភាពជូរចត់ក្នុងប្រវត្ដិសាស្ដ្រនាពេលថ្មីៗនេះជាពិសេសជាមួយយុទ្ធនាការប្រល័យពូជសាសន៍របស់សាដាមហ៊ូសេននៅឆ្នាំ 1980 ។ បន្ទាប់ពីការងើបបះបោរនៅដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ 1990 ជនជាតិឃឺដជាច្រើននាក់បានភៀសខ្លួនចេញពីស្រុកកំណើតរបស់ពួកគេហើយតំបន់ជាច្រើនត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅភាគខាងជើងប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់ដើម្បីទប់ស្កាត់ជម្លោះបន្ថែមទៀត។ ទោះបីជាមានទំនាក់ទំនងមិនល្អជាប្រវត្តិសាស្ត្រក៏ដោយក៏មានការរីកចម្រើនខ្លះដែរហើយអ៊ីរ៉ាក់បានជ្រើសរើសបេក្ខជនឃើរទីមួយរបស់ខ្លួនគឺលោក Jalal Talabani ក្នុងឆ្នាំ 2005 ។ ម្យ៉ាងទៀតភាសាឃឺឌីគឺជាភាសាផ្លូវការរបស់អ៊ីរ៉ាក់ដែលមានភាសាអារ៉ាបាប់តាមមាត្រាទី 4 នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ។

បំណែងចែករដ្ឋបាល

អ៊ីរ៉ាក់មានខេត្តចំនួន១៩។

សេដ្ឋកិច្ច

សេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់ត្រូវបានគ្របដណ្តប់ដោយវិស័យ ប្រេង ដែលជាទូទៅបានផ្តល់ប្រហែល 95% នៃប្រាក់ចំណូលប្តូរប្រាក់បរទេស។ កង្វះនៃការអភិវឌ្ឍន៍នៅក្នុងវិស័យដទៃទៀតបានធ្វើឱ្យអ្នកគ្មានការងារធ្វើពី 18% ទៅ 30% និង GDP របស់មនុស្សម្នាក់ៗមានចំនួន 4.000 ដុល្លារ។^[២] ការងារវិស័យសាធារណៈមានចំនួនជិត 60% នៃការងារពេញម៉ោងក្នុងឆ្នាំ 2011 ។^[២៦] ឧស្សាហកម្មនាំប្រេងចេញដែលគ្រប់គ្រងសេដ្ឋកិច្ចអ៊ីរ៉ាក់បង្កើតការងារតិចតួចណាស់។^[២៦] Currently only a modest percentage of women (the highest estimate for 2011 was 22%) participate in the labour force.^[២៦]

ប្រេង និងថាមពល

ក្នុងអំឡុងទសវត្សឆ្នាំ 1970 អ៊ីរ៉ាក់ផលិតបានដល់ 3,5 លានបារ៉ែលក្នុងមួយថ្ងៃប៉ុន្តែការដាក់ទណ្ឌកម្មប្រឆាំងអ៊ីរ៉ាក់បន្ទាប់ពីការលុកលុយរបស់គុយវែតនៅឆ្នាំ 1990 បានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់វិស័យប្រេងរបស់ប្រទេស។ ទណ្ឌកម្មបានហាមប្រាមអ៊ីរ៉ាក់ពីការនាំចេញប្រេងរហូតដល់ឆ្នាំ 1996 ហើយទិន្នផលរបស់អ៊ីរ៉ាក់បានធ្លាក់ចុះ 85% ក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំនេះបន្ទាប់ពីសង្គ្រាមឈូងសមុទ្រលើកដំបូង។ ការដាក់ទណ្ឌកម្មត្រូវបានលើកឡើងក្នុងឆ្នាំ 2003 បន្ទាប់ពីការឈ្លានពានដែលដឹកនាំដោយអាមេរិកបានដកចេញពីសាដាមហ៊ូសេនពីអំណាចប៉ុន្តែការអភិវឌ្ឍធនធានប្រេងរបស់ប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់ត្រូវបានរំខានដោយជម្លោះកំពុងបន្ត។

ទោះបីជាមានប្រាក់ចំណូលល្អនិងប្រាក់ចំណូលរាប់ពាន់លានដុល្លារក៏ដោយក៏ប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់នៅតែបង្កើតអគ្គិសនីប្រហែលពាក់កណ្តាលនៃតម្រូវការអគ្គិសនីដែលជាតម្រូវការរបស់អតិថិជនធ្វើឱ្យមានបាតុកម្មក្នុងកំឡុងរដូវក្តៅក្តៅ។^[២៧]

អង្គការសហប្រជាជាតិប៉ាន់ប្រមាណថាប្រេងមានចំនួន 99% នៃចំណូលរបស់ប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់។^[២៨]

ការផ្គត់ផ្គង់ទឹក និងអនាម័យ

ការផ្គត់ផ្គង់ទឹកនិងអនាម័យនៅក្នុងប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់មានគុណភាពអប់ខ្លាំង។ សង្គ្រាមបីទសវត្សរួមជាមួយការយល់ដឹងពីបរិស្ថានតិចតួចបានបំផ្លាញប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងធនធានទឹករបស់អ៊ីរ៉ាក់។^[២៩] បរិមាណទឹកច្រើនត្រូវបានខ្ជះខ្ជាយក្នុងកំឡុងពេលផលិតកម្ម។

ប្រជាសាស្ត្រ

Historical populations in millions
ឆ្នាំ	ចំនួនប្រជាជន	%±
1878	២.០	—
1947	៤.៨	140.0%
1957	៦.៣	31.3%
1977	១២.០	90.5%
1987	១៦.៣	35.8%
1997	២២.០	35.0%
2009	៣១.៦	43.6%
2016	៣៧.២	17.7%
Source: ^[៣០]^[៣១]^[៣២]

ក្រុមជនជាតិ

មនុស្សប្រហែល 20.000 នាក់រស់នៅក្នុងប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់ភាគខាងត្បូង។^[៣៣]

ប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់មានសហគមន៍ជនជាតិ Chechen 2.500 នាក់។^[៣៤] នៅភាគខាងត្បូងប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់អាហ្វ្រូអ៊ីរ៉ាក់មានសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចអ៊ីរ៉ាក់ដែលជាកេរដំណែលនៃទាសភាពដែលបានអនុវត្តនៅក្នុង Caliphate អ៊ីស្លាមដែលចាប់ផ្តើមពីការបះបោរ Zanj នៃសតវត្សទី 9 និងតួនាទីរបស់បាស៊្រាជាច្រកសំខាន់មួយ។Williams, Timothy (2009-12-02). "In Iraq's African Enclave, Color Is Plainly Seen". The New York Times. https://www.nytimes.com/2009/12/03/world/middleeast/03basra.html. </ref> It is the most populous country in the Arabian Plate.^[៣៥]

សាសនា

Religion in Iraq, 2014^[៣៦]

Shia Islam			64.5%
Sunni Islam			31.5%
Gnosticism/Yazdânism			2.0%
Christianity			1.2%
Other religion			0.8%

វាក៏មានប្រជាជនជនជាតិភាគតិចដែលមានជនជាតិដើមភាគតិចតូចៗនៅទីក្រុង Mandalay, Shabaks, Yarsan និង Yezidis ។ មុនឆ្នាំ 2003 ចំនួនរបស់ពួកគេរួមគ្នាអាចមានចំនួន 2 លាននាក់ភាគច្រើនគឺយ៉ាសានដែលជាសាសនាមិនមែនសាសនាអ៊ីស្លាមដែលមានឫសគល់នៅក្នុងសាសនាមុនអ៊ីស្លាមនិងសាសនាមុនគ្រិស្តសាសនា។ មានរបាយការណ៍នៃការផ្លាស់ប្តូរជាង 100.000 នាក់ទៅ Zoroastrian ក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំថ្មីៗនេះ។ សហគមន៍ជ្វីហ្វអ៊ីរ៉ាក់ដែលមានចំនួនប្រហែល 150.000 នាក់នៅឆ្នាំ 1941 ស្ទើរតែបានចាកចេញពីប្រទេស។^[៣៧]

សុខាភិបាល

នៅក្នុងឆ្នាំ 2010 ការចំណាយលើការថែទាំសុខភាពមានចំនួន 6,84% នៃផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបរបស់ប្រទេស។ ក្នុងឆ្នាំ 2008 មានគ្រូពេទ្យចំនួន 6,96 នាក់និងគិលានុបដ្ឋាយិកា 13,92 ក្នុងប្រជាជន 10,000 នាក់។^[៣៨] អាយុកាលជាមធ្យមក្នុងឆ្គឺ 68.49 ឆ្នាំ។ ក្នុងឆ្នាំ 2010 គឺ 65.13 ឆ្នាំសំរាប់បុរសនិង 72.01 ឆ្នាំសំរាប់នារី។^[៣៩] នេះគឺជាការធ្លាក់ចុះពីអាយុកាលខ្ពស់បំផុតដែលមានអាយុកាល 71.31 ឆ្នាំក្នុងឆ្នាំ 1996 ។^[៤០] id=14290 |archivedate=2007-07-17 |date=January 8, 2007 |deadurl=yes |df= }}</ref>

ការអប់រំ

មុនពេលដែលប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់បានប្រឈមនឹងការដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចពីអង្គការសហប្រជាជាតិវាមានប្រព័ន្ធការអប់រំអារ៉ាប់ប្រកបដោយភាពជោគជ័យនិងជោគជ័យរួចទៅហើយ។^[៤១]

កីឡា

បាល់ទាត់គឺជាកីឡាដ៏មានប្រជាប្រិយបំផុតនៅក្នុងប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់។ បាល់ទាត់គឺជាកត្តារួបរួមគ្នាដ៏គួរឱ្យកត់សម្គាល់មួយនៅក្នុងប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់ក្រោយពីសង្គ្រាមនិងភាពចលាចលជាច្រើនឆ្នាំ។ កីឡាបាល់បោះការហែលទឹកហែលទឹកការលើកកម្ពស់ការហាត់ប្រាណការប្រដាល់ជើងឯកប្រដាល់និងកីឡាវាយកូនបាល់ក៏ជាកីឡាដ៏មានប្រជាប្រិយផងដែរ។

ឯកសារយោង

↑ ^១,០ ^១,១ "Iraq, Ministry of Interior – General Directorate for Nationality: Iraqi Constitution (2005)" (PDF). Archived from the original (PDF) on 4 មីនា 2011. Retrieved 2022-04-16. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help)
↑ ^២,០ ^២,១ ^២,២ ^២,៣ "Iraq". CIA Factbook. Archived from the original on 2018-12-24. Retrieved 2019-03-01.
↑ "Why Iraqi Turkmens are excluded from the new government".
↑ https://www.state.gov/reports/2020-report-on-international-religious-freedom/iraq/
↑ https://www.state.gov/reports/2020-report-on-international-religious-freedom/iraq/
↑ https://www.state.gov/reports/2020-report-on-international-religious-freedom/iraq/
↑ "Iraqi religions". www.state.gov.
↑ "Surface water and surface water change". OECD. Retrieved 16 មេសា 2022.
↑ "Population, total – Iraq | Data".
↑ "Report for Selected Countries and Subjects".
↑ "World Economic Outlook Database, October 2020". IMF.org. មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ. Retrieved 16 មេសា 2022.
↑ ^១២,០ ^១២,១ "World Economic Outlook Database, October 2018". IMF.org. មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ. Retrieved 16 មេសា 2022.
↑ "World Bank GINI index". Data.worldbank.org. Retrieved 17 August 2016.
↑ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene. កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ. 15 December 2020. pp. 343–346. ល.ស.ប.អ. 978-92-1-126442-5. http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf។ បានយកមក 16 មេសា 2022.
↑ Office, Great Britain Foreign (1958). Documents on British Foreign Policy, 1919-1939. H.M. Stationery Office. https://books.google.com/books?id=JJpnAAAAMAAJ.
↑ "Iraq's Constitution" (PDF).{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
↑ Al-Gailani Werr, L., 1988. Studies in the chronology and regional style of Old Babylonian Cylinder Seals. Bibliotheca Mesopotamica, Volume 23.
↑ "Failed States Index Scores 2018". fundforpeace.org. Archived from the original on 2010-06-28. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
↑ "The Failed States Index 2010". fundforpeace.org.
↑ "Freedom in the World 2013" (PDF). Freedom House. 2013. p. 21. Retrieved 2016-08-17.
↑ Wagner, Thomas (2005-10-25). "Iraq's Constitution Adopted by Voters". ABC News. Archived from the original on 2006-02-18. Retrieved 2013-01-25. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
↑ "Iraq Joins the Chemical Weapons Convention". The Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons -Opcw.org. Retrieved 2011-06-19.
↑ Muhanad Mohammed (December 19, 2012). "Iran, Iraq seek diplomatic end to border dispute". Reuters. https://www.reuters.com/article/2009/12/19/us-iraq-iran-idUSTRE5BH1Y920091219។ បានយកមក August 18, 2012.
↑ "TURKEY:Relations with Iraq become explosive". Ipsnews.net. October 30, 2007.
↑ "24 soldiers killed in attack in Turkey". CNN. 2011-10-19. http://edition.cnn.com/2011/10/19/world/meast/turkey-attack/index.html.
↑ ^២៦,០ ^២៦,១ ^២៦,២ "Unemployment Threatens Democracy in Iraq" (PDF). USAID Iraq. January 2011. Archived from the original (PDF) on 2013-05-11. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
↑ "Iraqi Minister Resigns Over Electricity Shortages". 2010-06-22. Retrieved 2010-07-23.
↑ Calamur, Krishnadev (2018-03-19). "Oil Was Supposed to Rebuild Iraq". The Atlantic. ល.ត.ម.អ. 1072-7825. https://www.theatlantic.com/international/archive/2018/03/iraq-oil/555827/។ បានយកមក 2018-03-20.
↑ UN Iraq Joint Analysis and Policy Unit (March 2013). "Water in Iraq Factsheet" (PDF). Retrieved 2018-02-03. {{cite web}}: |author= has generic name (help)
↑ Charles Philip Issawi (1988). The Fertile Crescent, 1800–1914: A Documentary Economic History. Oxford University Press. p. 17. ល.ស.ប.អ. 978-0-19-504951-0. //books.google.com/books?id=F2TGkO7G43oC&pg=PAPA17។ បានយកមក 2016-08-17.
↑ "Population Census". Central Organization for Statistics. Retrieved 2016-08-17.
↑ "Population Of Iraq For The Years 1977 – 2011 (000)". Central Organization for Statistics. Retrieved 2016-08-17.
↑ Sharp, Heather (March 3, 2003). "BBC News – Iraq's 'devastated' Marsh Arabs". http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/2807821.stm។ បានយកមក 2008-05-01.
↑ "Chechens in the Middle East: Between Original and Host Cultures". Belfer Center for Science and International Affairs. 2002-09-18. Archived from the original on 2011-07-22. Retrieved 2010-04-21. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help); Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
↑ McCoy, John (2003). Geo-data: the world geographical encyclopedia. p. 281.
↑ http://gulf2000.columbia.edu/images/maps/Iraq_Religions_2014_lg.png
↑ Stone, Andrea (2003-07-27). "Embattled Jewish community down to last survivors". Usatoday.com. https://www.usatoday.com/news/world/iraq/2003-07-27-iraq-jews-usat_x.htm។ បានយកមក 2011-06-19.
↑ "Health". SESRIC. Retrieved 2016-08-17.
↑ "Demography". SESRIC. Retrieved 2016-08-17.
↑ "Life expectancy at birth, total (Iraq)". SESRIC. Retrieved 2016-08-17.
↑ de Santisteban, Agustin Velloso (2005). "Sanctions, War, Occupation and the De-Development of Education in Iraq". International Review of Education 51: 1–13.

អានបន្ថែម

Tripp, Charles R. H. (2002). A History of Iraq. Cambridge University Press. ល.ស.ប.អ. 978-0-521-87823-4.

តំណភ្ជាប់ក្រៅ

ស្វែងយល់បន្ថែមអំពីIraqលើ គម្រោងបងប្អូនរបស់វិគីភីឌា:
	និយមន័យនិងបំណកប្រែពីវិគីនានុក្រម
	រូបភាពនិងមីឌាពី Wikimedia Commons
	ប្រភពរៀនសូត្រពីវិគីសាកលវិទ្យាល័យ
	រឿងរ៉ាវព័ត៌មានពីវិគីព័ត៌មាន
	សម្រង់ពាក្យសម្ដីពីវិគីសម្រង់ពាក្យ
	អត្ថបទប្រភពដើមពីវិគីប្រភព
	សៀវភៅពុម្ពពីវិគីសៀវភៅ

រដ្ឋាភិបាល

ព័ត៌មានទូទៅ

Iraq ច្រកចូលនៅក្នុង សៀវភៅការពិតពិភពលោក
Iraq Corruption Profile from the Business Anti-Corruption Portal
អ៊ីរ៉ាក់ នៅគម្រោងបញ្ជីរាយឈ្មោះបើកទូលាយ
ពាក្យគន្លឹះ៖ អ៊ីរ៉ាក់ ពីវិទ្យុបារាំងអន្តរជាតិ (RFI)

[Constitution-1] ១,០ ^១,១ "Iraq, Ministry of Interior – General Directorate for Nationality: Iraqi Constitution (2005)" (PDF). Archived from the original (PDF) on 4 មីនា 2011. Retrieved 2022-04-16. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help)

[cia-2] ២,០ ^២,១ ^២,២ ^២,៣ "Iraq". CIA Factbook. Archived from the original on 2018-12-24. Retrieved 2019-03-01.

[3] "Why Iraqi Turkmens are excluded from the new government".

[4] ttps://www.state.gov/reports/2020-report-on-international-religious-freedom/iraq/

[5] ttps://www.state.gov/reports/2020-report-on-international-religious-freedom/iraq/

[6] ttps://www.state.gov/reports/2020-report-on-international-religious-freedom/iraq/

[7] "Iraqi religions". www.state.gov.

[8] "Surface water and surface water change". OECD. Retrieved 16 មេសា 2022.

[Iraq-population-9] "Population, total – Iraq | Data".

[imf3-10] "Report for Selected Countries and Subjects".

[imf4-11] "World Economic Outlook Database, October 2020". IMF.org. មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ. Retrieved 16 មេសា 2022.

[imf2-12] ១២,០ ^១២,១ "World Economic Outlook Database, October 2018". IMF.org. មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ. Retrieved 16 មេសា 2022.

[13] "World Bank GINI index". Data.worldbank.org. Retrieved 17 August 2016.

[14] Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene. កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ. 15 December 2020. pp. 343–346. ល.ស.ប.អ. 978-92-1-126442-5. http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf។ បានយកមក 16 មេសា 2022.

[15] Office, Great Britain Foreign (1958). Documents on British Foreign Policy, 1919-1939. H.M. Stationery Office. https://books.google.com/books?id=JJpnAAAAMAAJ.

[16] "Iraq's Constitution" (PDF).{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)

[17] Al-Gailani Werr, L., 1988. Studies in the chronology and regional style of Old Babylonian Cylinder Seals. Bibliotheca Mesopotamica, Volume 23.

[18] "Failed States Index Scores 2018". fundforpeace.org. Archived from the original on 2010-06-28. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)

[19] "The Failed States Index 2010". fundforpeace.org.

[fh13-20] "Freedom in the World 2013" (PDF). Freedom House. 2013. p. 21. Retrieved 2016-08-17.

[21] Wagner, Thomas (2005-10-25). "Iraq's Constitution Adopted by Voters". ABC News. Archived from the original on 2006-02-18. Retrieved 2013-01-25. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)

[22] "Iraq Joins the Chemical Weapons Convention". The Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons -Opcw.org. Retrieved 2011-06-19.

[23] Muhanad Mohammed (December 19, 2012). "Iran, Iraq seek diplomatic end to border dispute". Reuters. https://www.reuters.com/article/2009/12/19/us-iraq-iran-idUSTRE5BH1Y920091219។ បានយកមក August 18, 2012.

[24] "TURKEY:Relations with Iraq become explosive". Ipsnews.net. October 30, 2007.

[25] "24 soldiers killed in attack in Turkey". CNN. 2011-10-19. http://edition.cnn.com/2011/10/19/world/meast/turkey-attack/index.html.

[usaid11-26] ២៦,០ ^២៦,១ ^២៦,២ "Unemployment Threatens Democracy in Iraq" (PDF). USAID Iraq. January 2011. Archived from the original (PDF) on 2013-05-11. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)

[27] "Iraqi Minister Resigns Over Electricity Shortages". 2010-06-22. Retrieved 2010-07-23.

[atlantic-28] Calamur, Krishnadev (2018-03-19). "Oil Was Supposed to Rebuild Iraq". The Atlantic. ល.ត.ម.អ. 1072-7825. https://www.theatlantic.com/international/archive/2018/03/iraq-oil/555827/។ បានយកមក 2018-03-20.

[UNWater-29] UN Iraq Joint Analysis and Policy Unit (March 2013). "Water in Iraq Factsheet" (PDF). Retrieved 2018-02-03. {{cite web}}: |author= has generic name (help)

[Issawi1988-30] Charles Philip Issawi (1988). The Fertile Crescent, 1800–1914: A Documentary Economic History. Oxford University Press. p. 17. ល.ស.ប.អ. 978-0-19-504951-0. //books.google.com/books?id=F2TGkO7G43oC&pg=PAPA17។ បានយកមក 2016-08-17.

[31] "Population Census". Central Organization for Statistics. Retrieved 2016-08-17.

[32] "Population Of Iraq For The Years 1977 – 2011 (000)". Central Organization for Statistics. Retrieved 2016-08-17.

[33] Sharp, Heather (March 3, 2003). "BBC News – Iraq's 'devastated' Marsh Arabs". http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/2807821.stm។ បានយកមក 2008-05-01.

[34] "Chechens in the Middle East: Between Original and Host Cultures". Belfer Center for Science and International Affairs. 2002-09-18. Archived from the original on 2011-07-22. Retrieved 2010-04-21. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help); Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)

[35] McCoy, John (2003). Geo-data: the world geographical encyclopedia. p. 281.

[36] ttp://gulf2000.columbia.edu/images/maps/Iraq_Religions_2014_lg.png

[37] Stone, Andrea (2003-07-27). "Embattled Jewish community down to last survivors". Usatoday.com. https://www.usatoday.com/news/world/iraq/2003-07-27-iraq-jews-usat_x.htm។ បានយកមក 2011-06-19.

[38] "Health". SESRIC. Retrieved 2016-08-17.

[39] "Demography". SESRIC. Retrieved 2016-08-17.

[40] "Life expectancy at birth, total (Iraq)". SESRIC. Retrieved 2016-08-17.

[41] Santisteban, Agustin Velloso (2005). "Sanctions, War, Occupation and the De-Development of Education in Iraq". International Review of Education 51: 1–13.

[១]

[២]

[៣]

[៤]

[៥]

[៦]

[៧]

[៨]

[៩]

[១០]

[១១]

[១២]

[១៣]

[១៤]

[១៥]

[១៦]

[១៧]

[១៨]

[១៩]

[២០]

[២១]

[២២]

[២៣]

[២៤]

[២៥]

[២៦]

[២៧]

[២៨]

[២៩]

[៣០]

[៣១]

[៣២]

[៣៣]

[៣៤]

[៣៥]

[៣៦]

[៣៧]

[៣៨]

[៣៩]

[៤០]

[៤១]