យេម៉ែន

សាធារណរដ្ឋយេម៉ែន
ٱلْجُمْهُورِيَّةُ ٱلْيَمَنِيَّةُ (ភាសាអារ៉ាប់)
	ទង់ជាតិ វរលញ្ឆករ
	បាវចនា; ٱللَّهُ، ٱلْوَطَنُ، ٱلثَوْرَةُ، ٱلْوَحْدَةُ; Allāh, al-Waṭan, ath-Thawrah, al-Waḥdah; “ព្រះ, ប្រទេស, បដិវត្តន៍, សាមគ្គី”
	ភ្លេងជាតិ; "សហសាធារណរដ្ឋ"; (អារ៉ាប់ ៖ الجمهورية المتحدة‎);
ស្ថានភាព	{{#if: \| \| សង្គ្រាមស៊ីវិលយេម៉ែន; ក្រុមប្រឹក្សាដឹកនាំប្រធានាធិបតី ទទួលស្គាល់ដោយ; អង្គការសហប្រជាជាតិ
ធានី; និង ទីក្រុងធំបំផុត	សាណា; Coordinates: 15°20′54″N 44°12′23″E / 15.34833°N 44.20639°E
ធានីនិរទេស	អេដេន
ភាសាផ្លូវការ	អារ៉ាប់
ក្រុមជនជាតិ	៩២.៨% ជនជាតិអារ៉ាប់; ៣.៧% ជនជាតិសូម៉ាលី; ១.១% ជនជាតិអាហ្វ្រិក-អារ៉ាប់; ២.៤% ផ្សេងៗ;
សាសនា	៩៩% ឥស្លាមសាសនា ; ១% រួមទាំងហិណ្ឌូសាសនា, គ្រិស្តសាសនា និងសាសនាផ្សេងទៀត
រដ្ឋាភិបាល	រដ្ឋាភិបាលបណ្តោះអាសន្នឯកតា
- ប្រធាន	រ៉ាសាដ អាល់-អាលីមី (ជម្លោះ)
- នាយករដ្ឋមន្ត្រី	ម៉ាអ៊ីន អាប់ឌុលម៉ាលិក សាអ៊ីដ (ជម្លោះ)
នីតិបញ្ញត្តិ	សភា
- សភាជាន់ខ្ពស់	ក្រុមប្រឹក្សាស៊ូរ៉ា
- សភាជាន់ទាប	សភាតំណាងរាស្រ្ត
ស្ថាបនា
- សាធារណរដ្ឋអារ៉ាប់យេម៉ែនត្រូវបានបង្កើតឡើង	២៦ កញ្ញា ១៩៦២
- ឯករាជ្យភាពរបស់យេម៉ែនខាងត្បូងb	; ៣០ វិច្ឆិកា ១៩៦៧
- ការបង្រួបបង្រួម	២២ ឧសភា ១៩៩០
- រដ្ឋធម្មនុញ្ញបច្ចុប្បន្ន	១៦ ឧសភា ១៩៩១
ក្រឡាផ្ទៃ
- ផ្ទៃសរុប	គ.ម២ (ទី ៤៩)
- ផ្ទៃទឹក (%)	ធ្វេសប្រហែស
ប្រជាជន
- ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២១)	៣០,៤៩១,០០០ (ទី ៤៨)
- ជំរឿន (ឆ្នាំ ២០០៤)	១៩,៦៨៥,០០០
- ដង់ស៊ីតេ	៤៤.៧ នាក់/គ.ម២ (ទី ១៦០)
GDP (PPP)	ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២២)
- សរុប	៦៥.៦០៣ ពាន់លានដុល្លារ (ទី ១១១)
- ក្នុងម្នាក់	២,០៧៨ ដុល្លារ (ទី ២១៣)
GDP (ចារឹក)	ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២២)
- សរុប	២៨.១៣៤ ពាន់លានដុល្លារ (ទី ១១១)
- ក្នុងម្នាក់	៨៩១ ដុល្លារ (ទី ១៩៥)
ជីនី (២០១៤)	៣៦.៧; មធ្យម
HDI (២០១៩)	០.៤៧០; ទាប · ទី ១៧៩
រូបិយវត្ថុ	រីអាល់យេម៉ែន (YER)
ល្វែងម៉ោង	UTC+៣ (ម.ស.អ.)
ទិសបើកបរ	ស្ដាំ
កូដហៅទូរស័ព្ទ	+៩៦៧
កូដ ISO 3166	YE
ដែនកម្រិតខ្ពស់	.ye, اليمن.
	ពីចក្រភពអូតូម៉ង់; ពីចក្រភពអង់គ្លេស;

ប្រទេសយេម៉ែន (អារ៉ាប់ ៖ ٱلْيَمَن‎), ដោយមានឈ្មោះជាផ្លូវការថា សាធារណរដ្ឋយេម៉ែន (អារ៉ាប់ ៖ ٱلْجُمْهُورِيَّةُ ٱلْيَمَنِيَّةُ‎) គឺជាប្រទេសនៅអាស៊ីខាងលិច នៅចុងខាងត្បូងនៃឧបទ្វីបអារ៉ាប់ មានព្រំប្រទល់ខាងជើងអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត និងអូម៉ង់ទៅភាគឦសាន ហើយចែករំលែកព្រំដែនសមុទ្រជាមួយអេរីទ្រា ជីប៊ូទី និងសូម៉ាលី ជារដ្ឋអធិបតេយ្យភាពរបស់អារ៉ាប់ធំជាងគេទីពីរនៅក្នុងឧបទ្វីប កាន់កាប់ ៥៥៥,០០០ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ (២១៤,០០០ ម៉ាយការ៉េ) រសមុទ្រលាតសន្ធឹងប្រហែល ២,០០០ គីឡូម៉ែត្រ (១,២០០ ម៉ាយ)^[១១] រដ្ឋធានីដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ប្រទេសយេម៉ែន និងជាទីក្រុងធំបំផុតគឺទីក្រុងសាណា គិតត្រឹមឆ្នាំ ២០២១ ចំនួនប្រជាជននៃប្រទេសនេះត្រូវបានគេប៉ាន់ស្មានថាមានចំនួន ៣០,៤៩១,០០០ នាក់

នៅសម័យបុរាណ យេម៉ែនគឺជាផ្ទះរបស់ពួកសាបាអ៊ីន^[១២]^[១៣]^[១៤] រដ្ឋពាណិជ្ជកម្មដែលរួមបញ្ចូលផ្នែកខ្លះនៃប្រទេសអេត្យូពី និងអេរីទ្រាសម័យទំនើប ក្រោយមកនៅឆ្នាំ ២៧៥ CE ព្រះរាជាណាចក្រហ៊ីមយ៉ារីតត្រូវបានជះឥទ្ធិពលដោយសាសនាយូដា^[១៥] គ្រិស្តសាសនាបានមកដល់សតវត្សទីបួន សាសនាឥស្លាមបានរីករាលដាលយ៉ាងឆាប់រហ័សនៅសតវត្សទីប្រាំពីរ ហើយកងទ័ពយេម៉ែនមានសារៈសំខាន់ក្នុងការដណ្តើមយករដ្ឋឥស្លាមដំបូង^[១៦] រាជវង្សជាច្រើនបានកើតឡើងនៅសតវត្សទី ៩ ដល់ទី ១៦ ដូចជារាជវង្សរ៉ាស៊ូលីដ^[១៧] ប្រទេសនេះត្រូវបានបែងចែករវាងចក្រភពអូតូម៉ង់ និងចក្រភពប៊្រីទីសក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៨០០ លទ្ធិហ្សាយឌីនៃព្រះរាជអាណាចក្រមូតាវ៉ាក់គីឡាយត៍យេម៉ែនត្រូវបានបង្កើតឡើងក្រោយសង្គ្រាមលោកលើកទី១ មុនពេលបង្កើតសាធារណរដ្ឋអារ៉ាប់យេម៉ែនក្នុងឆ្នាំ ១៩៦២ យេម៉ែនខាងត្បូងនៅតែជាអាណាព្យាបាលរបស់អង់គ្លេសក្នុងនាមជាអាណាព្យាបាលអេដេន រហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៦៧ នៅពេលដែលវាបានក្លាយជារដ្ឋឯករាជ្យ ហើយក្រោយមក រដ្ឋម៉ាក្ស-លេនីននិយម រដ្ឋយេម៉ែនទាំងពីរបានរួបរួមគ្នាបង្កើតសាធារណរដ្ឋយេម៉ែនទំនើបក្នុងឆ្នាំ ១៩៩០ លោកប្រធានាធិបតី អាលី អាប់ឌុលឡោះ សាឡេ ជាប្រធានាធិបតីដំបូងគេនៃសាធារណរដ្ឋថ្មីរហូតដល់លាលែងពីតំណែងក្នុងឆ្នាំ ២០១២ បន្ទាប់ពីនិទាឃរដូវអារ៉ាប់^[១៨]^[១៩]

ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០១១ មក យេម៉ែនបានធ្លាក់ក្នុងស្ថានភាពវិបត្តិនយោបាយដោយផ្តើមចេញពីការតវ៉ាតាមផ្លូវប្រឆាំងនឹងភាពក្រីក្រ ភាពអត់ការងារធ្វើ អំពើពុករលួយ និងប្រធានាធិបតី ផែនការរបស់លោកសាឡេហ៍ដើម្បីធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់យេម៉ែន និងលុបបំបាត់ការកំណត់អាណត្តិប្រធានាធិបតី^[២០] ប្រធានាធិបតីសាឡេហ៍បានចុះចេញពីតំណែង ហើយអំណាចនៃប្រធានាធិបតីត្រូវបានផ្ទេរទៅលោកអាប់ដ្រាប៊ូ ម៉ង់ស៊ូរ ហាឌី ចាប់តាំងពីពេលនោះមក ប្រទេសនេះបានស្ថិតក្នុងសង្គ្រាមស៊ីវិល (រួមជាមួយអន្តរាគមន៍យោធាដឹកនាំដោយអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត ដែលមានបំណងស្ដាររដ្ឋាភិបាលរបស់លោកហាឌី) ជាមួយនឹងអង្គភាពរដ្ឋប្រូតូមួយចំនួនដែលទាមទារឱ្យប្រទេសយេម៉ែន៖ គណៈរដ្ឋមន្ត្រីយេម៉ែន/ក្រុមប្រឹក្សាដឹកនាំប្រធានាធិបតី, ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានយោបាយ, និងក្រុមប្រឹក្សាអន្តរកាលខាងត្បូង^[២១]^[២២]^[២៣]^[២៤]^[២៥] យ៉ាងហោចណាស់ជនស៊ីវិល និងអ្នកប្រយុទ្ធចំនួន ៥៦,០០០ នាក់ត្រូវបានសម្លាប់នៅក្នុងអំពើហិង្សាប្រដាប់អាវុធនៅក្នុងប្រទេសយេម៉ែនចាប់តាំងពីខែមករាឆ្នាំ ២០១៦^[២៦] សង្គ្រាមបានបណ្តាលឱ្យមានទុរ្ភិក្សប៉ះពាល់ដល់មនុស្ស១៧លាននាក់^[២៧] កង្វះទឹកស្អាតមានសុវត្ថិភាព បង្កឡើងដោយទឹកដែលហៀរចេញនិងការបំផ្លិចបំផ្លាញហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធទឹករបស់ប្រទេស ក៏បណ្តាលឱ្យធំបំផុត ជំងឺអាសន្នរោគរីករាលដាលលឿនបំផុតក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រទំនើបជាមួយនឹងចំនួនករណីសង្ស័យលើសពី ៩៩៤,៧៥១^[២៨]^[២៩] មនុស្សជាង ២,២២៦ នាក់បានស្លាប់ចាប់តាំងពីការផ្ទុះឡើងបានចាប់ផ្តើមរីករាលដាលយ៉ាងឆាប់រហ័សនៅចុងខែមេសាឆ្នាំ ២០១៧^[២៩]^[៣០] វិបត្តិមនុស្សធម៌ដែលកំពុងបន្ត និងជម្លោះបានទទួលការរិះគន់យ៉ាងទូលំទូលាយចំពោះការមានឥទ្ធិពលកាន់តែអាក្រក់ទៅលើស្ថានភាពមនុស្សធម៌របស់យេម៉ែន ដែលអ្នកខ្លះនិយាយថាបានឈានដល់កម្រិតនៃ "គ្រោះមហន្តរាយមនុស្សធម៌"^[៣១] ហើយអ្នកខ្លះថែមទាំងដាក់ស្លាកថាជាអំពើរបបប្រល័យពូជសាសន៍^[៣២]^[៣៣]^[៣៤] បានធ្វើឱ្យស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សរបស់ប្រទេសនេះកាន់តែអាក្រក់រួចទៅហើយ

យេម៉ែនជាសមាជិកនៃសម្ព័ន្ធអារ៉ាប់ អង្គការសហប្រជាជាតិ ចលនាមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធនិងអង្គការសហប្រតិបត្តិការឥស្លាម ជាកម្មសិទ្ធិរបស់ក្រុមប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍តិចតួច^[៣៥] សំដៅទៅលើការរាំងស្ទះរចនាសម្ព័ន្ធធ្ងន់ធ្ងរជាច្រើនរបស់ខ្លួនចំពោះការអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាព^[៣៦] នៅឆ្នាំ ២០១៩ អង្គការសហប្រជាជាតិបានរាយការណ៍ថាប្រទេសយេម៉ែនគឺជាប្រទេសដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេដែលត្រូវការជំនួយមនុស្សធម៌ ប្រហែល ២៤ លាននាក់ ឬ ៨៥% របស់ប្រជាជនរបស់ខ្លួន^[៣៧] គិតត្រឹមឆ្នាំ ២០២០ ប្រទេសនេះត្រូវបានដាក់ខ្ពស់បំផុតនៅក្នុងសន្ទស្សន៍រដ្ឋផុយស្រួយ^[៣៨] អាក្រក់បំផុតទីពីរនៅក្នុងសន្ទស្សន៍ភាពអត់ឃ្លានសកល លើសតែដោយសាធារណរដ្ឋអាហ្វ្រិកកណ្តាល^[៣៨] និងមានសន្ទស្សន៍អភិវឌ្ឍន៍មនុស្សទាបបំផុតក្នុងចំណោមប្រទេសមិនមែនអាហ្វ្រិកទាំងអស់