ទ្វីបអឺរ៉ុប

អឺរ៉ុប
ផ្ទៃក្រឡា	10,180,000 km2 (3,930,000 sq mi)
ចំនួនប្រជាជន	739,165,030 (2011), 3rd)
សន្ទភាពប្រជាជន	72.5/km2
ប្រជានាម	European
ប្រទេស	50 (list of countries)
ភាសា	List of languages
ល្វែងម៉ោង	UTC to UTC+6
អន្តរជាល ដ.ក.ច.	.eu (European Union)
ទីក្រុងសំខាន់ៗ	List of metropolitan areas in Europe

អត្ថបទនេះស្ដីអំពី ទ្វីប។ ចំពោះការប្រើប្រាស់ផ្សេងទៀត សូមមើល ទ្វីបអឺរ៉ុប (អសង្ស័យកម្ម)។

អឺរ៉ុប (ពីភាសាបារាំង Europe អ៊ើរ៉ុប៉ិ៍) គឺជាទ្វីបមួយក្នុងចំណោមទ្វីបទាំង ៧ នៅលើពិភពលោក ដែលស្ថិតនៅចុងខាងលិចបំផុតនៃអឺរ៉ាស៊ី។ អឺរ៉ុប ត្រូវចែកចេញពីទ្វីបអាស៊ី ខាងកើតដោយខ្សែទឹកនៃ ជួរភ្នំអ៊ូរ៉ាល់ ទន្លេអ៊ូរ៉ាល់ សមុទ្រកាសព្យែន និង ខាងត្បូងឆៀងខាងកើតដោយជួរភ្នំកាវកាស។ ក្រៅពីនេះ ទ្វីបអឺរ៉ុប ត្រូវបានព័ទ្ធជុំវិញដោយមហាសមុទ្រអាកទិកនៅខាងជើង, មហាសមុទ្រអាត្លង់ទិកនៅខាងលិច, សមុទ្រមេឌីទែរ៉ានេនៅខាងត្បូង និង សមុទ្រខ្មៅនៅប៉ែកអាគ្នេយ៍ ព្រមទាំងផ្លូវទឹកភ្ជាប់ទៅកាន់សមុទ្រមេឌីទែរ៉ានេ។ គេនៅពុំទាន់មានការកំណត់ខណ្ឌសីមាច្បាស់លាស់សម្រាប់ទ្វីបអឺរ៉ុបនៅឡើយទេ បើយើងក្រឡេកមើលទៅសម័យកាលបុរាណដ៏យូរលង់មកហើយនោះ គឺជាអ្វីដែលជារំលោភបំពានដោយអំណាច ដូចជាពាក្យថា «ទ្វីប» (Continent) អាចតំណាងឲ្យការបែកចែកភាពខុសគ្នានូវ «វប្បធម៌និងនយោបាយ» ឬក៏លក្ខណៈរូបភូមិសាស្ត្រមួយ។

អឺរ៉ុប គឺជាទ្វីបតូចជាងគេទី២ បន្ទាប់ពី «អូសេអានី» ដែលមានក្រឡាផ្ទៃប្រមាណ ១០,១៨០,០០០ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ឬ ២% នៃផ្ទៃផែនដី និង ប្រហែល ៦.៨% នៃផ្ទៃដី។ អឺរ៉ុបមានប្រទេសប្រហែល ៥០ ដែលរុស្ស៊ីជាប្រទេសធំជាងគេទាំងផ្ទៃដី និង ប្រជាជន ចំណែក "បុរីវ៉ាទីកង់" ជារដ្ឋតូចជាងគេបង្អស់។ អឺរ៉ុប គឺជាទ្វីបដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេទី៣ បន្ទាប់ពីអាស៊ី និង អាហ្វ្រិក ដែលមានប្រជាជន ៧៣១,០០០,០០០ ឬ ប្រហែល ១១% នៃប្រជាជនពិភពលោក។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ តាមរបាយការណ៍អង្គការសហប្រជាជាតិ ចំនួនប្រជាជននៅទ្វីបនេះ នឹងធ្លាក់មកនៅត្រឹមតែ ៧% នៅឆ្នាំ២០៥០ ដែលមានចំនួនប្រហែល ៦៥៣,០០០,០០០ ប៉ុណ្ណោះ។

អឺរ៉ុប គឺជាទីកន្លែងកំណើតនៃ«វប្បធម៌បស្ចិមលោក»។ ប្រជាជាតិអឺរ៉ុប បានដើរតួយ៉ាងសំខាន់ក្នុងកិច្ចការសកលលោកចាប់ពីសតវត្សទី១៦មក ជាពិសេសការចាប់ផ្ដើមធ្វើអាណានិគម។ រហូតមកដល់សតវត្សទី១៧ និង ១៨ ជនជាតិអឺរ៉ុប បានត្រួតត្រាទ្វីបអាហ្វ្រិក និង អាមេរិក ស្ទើរតែទាំងមូល ព្រមទាំងមួយផ្នែកធំនៃទ្វីបអាស៊ី ។ សង្គ្រាមលោកលើកទី១ និង សង្គ្រាមលោកលើកទី២ បានបញ្ចប់នូវភាពនាំមុខរបស់អឺរ៉ុបនៅក្នុងកិច្ចការសកល ហើយបានធ្វើឲ្យប្រជាជាតិធំៗពីរគឺ៖ សហរដ្ឋអាមេរិក និង សហភាពសូវៀត បានលេចធ្លោឡើងជាកំពូលមហាអំណាចពិភពលោក។ សង្គ្រាមត្រជាក់រវាងកំពូលមហាអំណាចទាំងពីរ បានខណ្ឌចែកទ្វីបអឺរ៉ុបជាមួយ "វាំងននដែក" ។ ការបង្រួបបង្រួមទ្វីបអឺរ៉ុបឡើងវិញ បានអនុញ្ញាតឲ្យមានការបង្កើតឡើងនូវក្រុមប្រឹក្សាអឺរ៉ុប និង សហភាពអឺរ៉ុប នៅអឺរ៉ុបខាងលិច ហើយអង្គការទាំងពីរនេះបានពង្រីកខ្លួនទៅខាងកើតចាប់តាំងពីការដួលរលំនៃសហភាពសូវៀត នាឆ្នាំ១៩៩១។

និយមន័យ

Faroe
Islands
(Dk.)

មហាសមុទ្រ
អាត្លង់ទិក
ខាងជើង

សមុទ្រ
ខាងជើង

សមុទ្រ
នរវេ

ច្រកសមុទ្រហ្គីប្រាលតា

ហ្គីប្រាលតា UK

ពាក្យ «អឺរ៉ុប» ត្រូវបានប្រើក្នុងគោលដៅច្រើនយ៉ាង។ មូលដ្ឋានរបស់វា គឺយោងទៅតាមលក្ខណៈ ភូមិសាស្ត្រ និង នយោបាយ។

តាមលក្ខណៈភូមិសាស្ត្រ អឺរ៉ុបគឺជាឧបទ្វីបចុងខាងលិចបំផុតនៃផ្ទាំងទ្វីប «អឺរ៉ាស៊ី» ព្រំដែនរបស់វាត្រូវបានគេកំណត់យ៉ាងជាក់លាក់ ដោយសមុទ្រនៅខាងជើង ខាងត្បូង និង ខាងលិច។ ជួរភ្នំអ៊ូរ៉ាល់ ជាធម្មតាត្រូវបានកំណត់ថាជាព្រំដែនខាងកើតនៃអឺរ៉ុប ជាមួយនឹងទន្លេអ៊ូរ៉ាល់ និង សមុទ្រកាសព្យែន។ អឺរ៉ុប អាចត្រូវបានសន្មតថាមានព្រំដែនខាងត្បូងឆៀងខាងកើតដោយជួរភ្នំកាវកាស សមុទ្រខ្មៅ និង ផ្លូវទឹកភ្ជាប់ទៅកាន់សមុទ្រខ្មៅ និង សមុទ្រមេឌីទែរ៉ានេ។ ព្រំដែនខាងកើត និង ខាងត្បូងឆៀងខាងកើត ត្រូវបានគេពិភាក្សាដូចខាងក្រោម។

តាមលក្ខណៈនយោបាយ អឺរ៉ុបសំដៅទៅលើប្រទេសទាំងឡាយណាស្ថិតនៅក្នុងសហភាពអឺរ៉ុប ប៉ុន្តែនៅពេលខ្លះអាចត្រូវបានប្រើជាផ្លូវការ ឬ ញឹកញាប់ តំណាងឲ្យទាំងសហភាពអឺរ៉ុប រួមជាមួយបណ្ដាប្រទេសមិនមែនសហភាពអឺរ៉ុបផងដែរ ឧទាហរណ៍ ក្រុមប្រឹក្សាអឺរ៉ុប មានសមាជិក ៤៧ ប្រទេស និង រួមបញ្ចូលទាំងសមាជិកទាំង ២៧ នៃសហភាពអឺរ៉ុបផង។

លើសពីនេះទៅទៀត ដោយតាមទន្លាប់ប្រជាជនរស់នៅក្នុងតំបន់ដូចជា៖ អៀរឡង់ រាជាណាចក្ររួម ស្កង់ឌីណាវ និង បណ្ដាកោះដែលស្ថិតនៅក្នុងមហាសមុទ្រអាត្លង់ទិកខាងជើង និងសមុទ្រមេឌីទែរ៉ានេ ត្រូវបានកាត់ចេញពីទ្វីបអឺរ៉ុប ("continental" or "mainland" Europe និយាយខ្លីគឺ Europe or "the Continent") ។

ប្រទេស និង តំបន់នៅអឺរ៉ុប

ឈ្មោះប្រទេស និង ទង់ជាតិ	ផ្ទៃដី (គិតជាគ.ម២)	ប្រជាជន (០១ កក្កដា ២០០៨)	ដង់ស៊ីតេ (នាក់/១គ.ម^២)	រដ្ឋ/រាជធានី
ទំព័រគំរូ:ទិន្នន័យប្រទេស អាឡែន (ហ្វាំងឡង់)	1,552	26,008	16.8	Mariehamn
អាល់បានី	28,748	3,600,523	125.2	Tirana
អង់ដូរ៉ា	468	68,403	146.2	Andorra la Vella
អូទ្រីស	83,858	8,169,929	97.4	វ្យ៉ែន
អាមេនី ^[២]	29,800	3,229,900	101	យ៉េរ៉េវ៉ាន
ទំព័រគំរូ:ទិន្នន័យប្រទេស អាហ្សែបែហ្សង់ ^[៣]	86,600	8,621,000	97	បាគូ
បេឡារុស	207,600	10,335,382	49.8	មីនស្ក
បែលហ្ស៊ីក	30,510	10,274,595	336.8	ប្រ៊ូស្សែល
ទំព័រគំរូ:ទិន្នន័យប្រទេស បូស្នៀ និង ហេហ្សេហ្គូវីណា	51,129	4,448,500	77.5	សារ៉ាយេវ៉ូ
ទំព័រគំរូ:ទិន្នន័យប្រទេស បុលការី	110,910	7,621,337	68.7	សូហ្វីយ៉ា
ក្រូអាត	56,542	4,437,460	77.7	ហ្សាហ្គ្រេប
ស៊ីប ^[៤]	9,251	788,457	85	នីកូហ្ស៊ី
ឆេក	78,866	10,256,760	130.1	ប្រាក
ដាណឺម៉ាក	43,094	5,368,854	124.6	Copenhagen
អេស្តូនី	45,226	1,415,681	31.3	តាលីន
Faroe Islands (ដាណឺម៉ាក)	1,399	46,011	32.9	Tórshavn
ហ្វាំងឡង់	336,593	5,157,537	15.3	ហេស៊ីនគី
បារាំង ^[៥]	547,030	59,765,983	109.3	ប៉ារីស
ហ្សកហ្ស៊ី ^[៦]	69,700	4,661,473	64	ធីប៊ីលីស៊ី
ទំព័រគំរូ:DE	357,021	83,251,851	233.2	ប៊ែរឡាំង
ទំព័រគំរូ:ទិន្នន័យប្រទេស ហ្គីប្រាលតា (UK)	5.9	27,714	4,697.3	ទីក្រុងហ្គីប្រាលតា
ទំព័រគំរូ:ទិន្នន័យប្រទេស ក្រិច	131,940	10,645,343	80.7	អាតែន
Guernsey	78	64,587	828.0	St. Peter Port
ហុងគ្រី	93,030	10,075,034	108.3	ប៊ូដាប៉េស្ត
អ៊ីស្លង់	103,000	307,261	2.7	Reykjavík
អៀរឡង់	70,280	4,234,925	60.3	ឌូប្ល៊ីន
Isle of Man	572	73,873	129.1	Douglas
អ៊ីតាលី	301,230	58,751,711	191.6	រ៉ូម
Jersey	116	89,775	773.9	Saint Helier
កាហ្សាក់ស្ថាន ^[៧]	2,724,900	15,217,711	5.6	អាស្តាណា
កូសូវ៉ូ ^[៨]	10,887	2,126,708	220	ព្រីស្ទីណា
ទំព័រគំរូ:ទិន្នន័យប្រទេស ឡាតវី	64,589	2,366,515	36.6	រីហ្កា
Liechtenstein	160	32,842	205.3	Vaduz
លីទុយអានី	65,200	3,601,138	55.2	Vilnius
ទំព័រគំរូ:ទិន្នន័យប្រទេស លុចហ្សំប៊ួរ	2,586	448,569	173.5	ទីក្រុងលុចហ្សំប៊ួរ
ទំព័រគំរូ:ទិន្នន័យប្រទេស ម៉ាសេដូនី	25,333	2,054,800	81.1	Skopje
ម៉ាល់តា	316	397,499	1,257.9	Valletta
ទំព័រគំរូ:ទិន្នន័យប្រទេស ម៉ូលដូវី	33,843	4,434,547	131.0	Chişinău
ម៉ូណាកូ	1.95	31,987	16,403.6	ទីក្រុងម៉ូណាកូ
ម៉ុងតេណេក្រូ	13,812	616,258	44.6	Podgorica
ហូឡង់^[៩]	41,526	16,318,199	393.0	អាំទែរដាំ
ទំព័រគំរូ:ប្រទេសន័រវេ	324,220	4,525,116	14.0	អូសឡូ
ប៉ូឡូញ	312,685	38,625,478	123.5	វ័រសរ
ព័រទុយហ្គាល់ ^[១០]	91,568	10,409,995	110.1	លីសបុន
រ៉ូម៉ានី	238,391	21,698,181	91.0	Bucharest
រុស្ស៊ី^[១១]	17,075,400	142,200,000	26.8	មូស្គូ
សានម៉ារីណូ	61	27,730	454.6	ទីក្រុងសានម៉ារីណូ
ស៊ែប៊ី ^[១២]	88,361	9,663,742	109.4	បេលហ្គ្រាត
ស្លូវ៉ាគី	48,845	5,422,366	111.0	ប្រាទីស្លាវ៉ា
ទំព័រគំរូ:ទិន្នន័យប្រទេស ស្លូវ៉េនី	20,273	1,932,917	95.3	Ljubljana
អេស្ប៉ាញ	504,851	45,061,274	89.3	ម៉ាឌ្រីដ
ទំព័រគំរូ:ទិន្នន័យប្រទេស Svalbard and JanMayen Islands (នរវេ)	62,049	2,868	0.046	Longyearbyen
ទំព័រគំរូ:ទិន្នន័យប្រទេស ស៊ុយអ៊ែត	449,964	9,090,113	19.7	Stockholm
ស្វីស	41,290	7,507,000	176.8	Bern
ទំព័រគំរូ:ទិន្នន័យប្រទេស ទួរគី ^[១៣]	783,562	70,586,256	93	អង់ការ៉ា
អ៊ុយក្រែន	603,700	48,396,470	80.2	គីវ
សហរាជាណាចក្រ	244,820	61,100,835	244.2	ឡុងដ៍
វ៉ាទីកង់	0.44	900	2,045.5	វ៉ាទីកង់
សរុប	10,180,000	731,000,000	70

សេដ្ឋកិច្ច

អឺរ៉ុប គឺជាទ្វីបមួយដែលមានសេដ្ឋកិច្ចធំជាងគេនៅលើផែនដី នាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ។ ជាមួយទ្វីបដទៃ អឺរ៉ុបមានការដោះដូរពាណិជ្ជកម្មយ៉ាងច្រើនជាមួយប្រទេសនានារបស់ខ្លួន។ ប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចលូតលាស់ខ្លាំងច្រើនស្ថិតនៅប៉ែកខាងលិច ចំណែកសេដ្ឋកិច្ចនៃបណ្ដាប្រទេស អឺរ៉ុបខាងកើតខ្លះទើបតែបានស្គាល់ភាពរីកចម្រើន នាក្រោយការរលំរលាយនៃសហភាពសូវៀត និង យូហ្គោស្លាវីប៉ុណ្ណោះ។ សហភាពអឺរ៉ុប ដែលជាអង្គការអន្តររដ្ឋាភិបាលមួយនៃប្រទេសអឺរ៉ុបចំនួន ២៧ បានលេចរូបរាងឡើងជា «តំបន់សេដ្ឋកិច្ចមួយធំបំផុត» (largest single economic area) នៅលើពិភពលោក។ បច្ចុប្បន្ន សមាជិកសហភាពអឺរ៉ុបចំនួន ១៥ បានប្រើប្រាស់រូបិយវត្ថុរួមគ្នាតែមួយគឺ "អឺរ៉ូ"។ ប្រទេស០៥នៃសហភាពអឺរ៉ុប បានជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ក្នុងចំណោម១០ប្រទេស ដែលមានសេដ្ឋកិច្ចធំជាងគេលើពិភពលោក បើគិតតាមអំណាចទិញ (PPP) ។ ចំណាត់ថ្នាក់រួមមាន៖ អល្លឺម៉ង់ (៥), រាជាណាចក្ររួម (៦), រុស្ស៊ី (៧), បារាំង (៨) និង អ៊ីតាលី (១០) បើយោងទៅតាមទីន្នន័យរបស់ The CIA World Factbook ។^[១៤]

ឧស្សាហកម្មលូតលាស់មុនសង្គ្រាមលោកលើកទី២

បដិវត្តន៍ឧស្សាហកម្ម បានចាប់ផ្ដើមឡើងនៅអឺរ៉ុប ជាពិសេសរាជាណាចក្ររួម នាសតវត្សទី១៨ និង សតវត្សទី១៩ ដែលជាសម័យឧស្សាហកម្មនៅអឺរ៉ុប។ ភាពរីកចម្រើននៃសេដ្ឋកិច្ចត្រូវបានបង្អាក់ ដោយសារសង្គ្រាមលោកលើកទី១ ប៉ុន្តែពួកគេបានស្ដារសេដ្ឋកិច្ចឡើងវិញ និង អាចប្រកួតប្រជែងជាមួយកំណើនសេដ្ឋកិច្ចដ៏អស្ចារ្យរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកបាន រហូតមកដល់មុនការចាប់ផ្ដើមសង្គ្រាមលោកលើកទី២។ ឧស្សាហកម្មអឺរ៉ុប បានរងការបំផ្លាញយ៉ាងដំណំម្ដងទៀត ដោយសង្គ្រាមលោកលើកទី២។

សង្គ្រាមត្រជាក់ (១៩៤៥-១៩៩០)

ក្រោយសង្គ្រាមលោកលើកទី២ សេដ្ឋកិច្ចរាជាណាចក្ររួម បានស្ថិតនៅក្នុងភាពខ្ទេចខ្ទាំយ៉ាងដំណំ និងបានអូសបន្លាយស្ថានភាពបែបនេះជាច្រើនទសវត្សបន្តមកទៀត។ អ៊ីតាលី ក៏ស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពតោកយ៉ាកដែរ ប៉ុន្តែបានស្គាល់នូវភាពរីកចម្រើនឡើងវិញនាទសវត្សឆ្នាំ១៩៥០។ អាល្លឺម៉ង់ខាងលិច បានស្ដារឡើងវិញយ៉ាងឆាប់រហ័ស និងបានបង្កើនផលិតផលទ្វេដងពីសម័យមុនសង្គ្រាម នាទសវត្សឆ្នាំ១៩៥០។ ប្រទេសបារាំង ក៏ស្ថិតនៅក្នុងដំណាក់កាលនៃភាពរុងរឿងដ៏អស្ចារ្យឡើងវិញ និងការធ្វើទំនើបកម្ម។ ក្រោយមក ប្រទេសអេស្ប៉ាញ ក្រោមការដឹកនាំរបស់ «ហ្វ្រង់កូ» ក៏បានស្ដារឡើងវិញ ហើយប្រជាជាតិបានស្គាល់នូវកំណើនសេដ្ឋកិច្ចដ៏អស្ចារ្យ ដែលពុំដែលជួបប្រទះ នាទសវត្សឆ្នាំ១៩៦០ ដែលគេបានឲ្យឈ្មោះថា "អច្ឆរិយហេតុអេស្ប៉ាញ" (Spanish miracle) ។ បណ្ដារដ្ឋអឺរ៉ុបសំខាន់ៗជាច្រើន បានធ្លាក់ទៅក្នុងអំណាចគ្រប់គ្រងរបស់របស់សហភាពសូវៀត និង លើសពីនេះទៅទៀត បានក្លាយទៅជាសមាជិកនៃ "ក្រុមប្រឹក្សានៃកិច្ចសង្គ្រោះសេដ្ឋកិច្ចទៅវិញទៅមក" (Council for Mutual Economic Assistance) ដែលហៅកាត់ថា "កូមេកុង" (COMECON) ។ បណ្ដារដ្ឋដែលបានរក្សាទុកប្រព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារសេរី ត្រូវបានទទួលជំនួយយ៉ាងច្រើនពីសហរដ្ឋអាមេរិក តាមរយៈ "ផែនការម៉ារសាល" (Marshall Plan) ។ ប្រទេសអឺរ៉ុបខាងលិច បានផ្សារភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ចជាមួយគ្នា ដែលជាមូលដ្ឋានសម្រាប់សហភាពអឺរ៉ុប និងបង្កើនការធ្វើពាណិជ្ជកម្មឆ្លងប្រទេស។ គន្លឹះនេះ បានជួយឲ្យពួកគេទទួលបាននូវកំណើនសេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងឆាប់រហ័ស ចំណែកបណ្ដានៃអង្គការសេដ្ឋកិច្ចកូមេកុង កំពុងតែតស៊ូពុះពារនៅក្នុងមួយផ្នែកធំក្នុងការចំណាយនៃសង្គ្រាមត្រជាក់។ រហូតមកដល់ឆ្នាំ១៩៩០ សហគមន៍អឺរ៉ុបបានបង្កើនសមាជិកពី ០៦ ទៅ ១២។ ចំណុចសំខាន់គឺការរស់រានឡើងវិញនៃសេដ្ឋកិច្ចអាល្លឺម៉ង់ខាងលិច បាននាំមុខរាជាណាចក្ររួម ជាប្រទេសមានសេដ្ឋកិច្ចធំជាងគេនៅអឺរ៉ុប។

ការលេចឡើងនៃសហភាពអឺរ៉ុប

ជាមួយនឹងការធ្លាក់ចុះនៃលទ្ធិកុម្មុយនិស្ត នៅអឺរ៉ុបខាងកើតនាឆ្នាំ១៩៩១មក ប្រទេសអឺរ៉ុបខាងកើតមួយចំនួន បានប្ដូរមកអនុវត្តរបបទីផ្សារសេរី។ មានជោគជ័យយ៉ាងល្អប្រសើរជាមួយប្រទេសអឺរ៉ុបកណ្ដាលខ្លះដូចជា ប៉ូឡូញ ហុងគ្រី និង ស្លូវ៉េនី ដែលបានធ្វើការផ្លាស់ប្ដូរយ៉ាងឆាប់រហ័ស ចំណែកប្រទេសអឺរ៉ុបខាងកើតដូចជា អ៊ុយក្រែន និងរុស្ស៊ី នៅតែរក្សារបបសេដ្ឋកិច្ចចាស់ជាច្រើនឆ្នាំបន្តមកទៀត។ ប្រទេសអឺរ៉ុបខាងលិច បានជួយអឺរ៉ុបខាងកើត តាមរយៈការបង្កើតសហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចជាមួយពួកគេ។ បន្ទាប់ពីប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ទាំងពីរបានធ្វើការបង្រួបបង្រួមឡើងវិញនៅឆ្នាំ១៩៩០ សេដ្ឋកិច្ចអាល្លឺម៉ង់ខាងលិច បានជួបការលំបាក ដោយសារតែត្រូវកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធដ៏ធំ នៃប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ខាងកើតឡើងវិញ។ ប្រទេសយូហ្គោស្លាវី ដែលមានការវិវត្តក្រោយគេ ត្រូវបានបំផ្លាញដោយសង្គ្រាម និងនៅឆ្នាំ២០០៣ នៅតែមានកងទ័ពរក្សាសន្តិភាពរបស់សហភាពអឺរ៉ុប និងអង្គការណាតូជាច្រើនស្ថិតនៅកូសូវ៉ូ សាធារណរដ្ឋម៉សេដូនី និង បូស្នៀ និងហេហ្សេហ្គូវីណា ដែលមានតែស្លូវ៉េនីប៉ុណ្ណោះបានស្គាល់នូវវឌ្ឍនភាពពិតប្រាកដ។ នាឱកាសឆ្លងសហស្សវត្សថ្មី សហភាពអឺរ៉ុបបានជួយឲ្យសេដ្ឋកិច្ចអឺរ៉ុបមានស្គាល់ការរីកចម្រើនយ៉ាងខ្លាំងក្លា ជាពិសេសប្រទេសអឺរ៉ុបចំនួន០៥ ដែលមានសេដ្ឋកិច្ចនាំមុខគេគឺ៖ អាល្លឺម៉ង់ រាជាណាចក្ររួម បារាំង អ៊ីតាលី និង អេស្ប៉ាញ។ នៅឆ្នាំ២០០៥ ប្រទេសចំនួន ១២ ក្នុងចំណោមសមាជិកទាំង ១៥ នៃសហភាពអឺរ៉ុបបានរួមគ្នាបង្កើតតំបន់ប្រាក់អឺរ៉ូ ដែលប្រើប្រាស់ប្រាក់អឺរ៉ូរួម ជំនួសឲ្យរូបិយវត្ថុជាតិរបស់ពួកគេ។ ប្រទេស ០៣ ទៀតដែលមិនប្រើប្រាស់ប្រាក់អឺរ៉ូមាន៖ រាជាណាចក្ររួម ដាណឺម៉ាក និង ស៊ុយអែត។

ភាសា

ភាសានៅអឺរ៉ុបភាគច្រើន មានទំនងទៅនឹងអម្បូរភាសាឥណ្ឌូ-អឺរ៉ុបចំនួន០៣គឺ៖ ក្រុមភាសារ៉ូម៉ាំង ដែលបានមកពីភាសាឡាតាំងនៃចក្រភពរ៉ូម, ក្រុមភាសាអាល្លឺម៉ង់ ដែលចាប់កំណើតចេញមកពីភាសានៃតំបន់ស្កង់ឌីណាវ ខាងត្បូង និង ក្រុមភាសាស្លាវ។ ចំណែកភាសាអង់គ្លេស គឺជាភាសាមួយដែលស្ថិតនៅក្នុងក្រុមភាសាអាល្លឺម៉ង់ តែពាក្យជាច្រើននៃភាសាអង់គ្លេស មានប្រភពចេញមកពីក្រុមភាសារ៉ូម៉ាំង។

ក្រុមភាសារ៉ូម៉ាំង ត្រូវបាននិយាយជាបឋមនៅអឺរ៉ុបប៉ែកពាយ័ព្យដូចជា នៅរ៉ូម៉ានី និង ម៉ូលដូវី ជាដើម។ ក្រុមភាសាអាល្លឺម៉ង់ ត្រូវបាននិយាយនៅប៉ែកនិរតីនៃអឺរ៉ុប និង ផ្នែកខ្លះនៃអឺរ៉ុបកណ្ដាល។ ក្រុមភាសាស្លាវ ត្រូវបាននិយាយនៅប៉ែកកណ្ដាល ខាងកើត និង ប៉ែកអាគ្នេយ៍នៃអឺរ៉ុប។

នៅមានភាសាជាច្រើន ដែលមិនស្ថិតនៅក្នុងក្រុមភាសាទាំង០៣ខាងលើនេះ។ អម្បូរភាសាឥណ្ឌូ-អឺរ៉ុបផ្សេងទៀតមានដូចជា៖ ក្រុមភាសាបាលទិក (ដូចជា៖ ភាសាឡាតវី និង ភាសាលីទុយអានី), ក្រុមភាសាសែលទិក (ដូចជា៖ ភាសាអៀរឡង់, ភាសាស្កុតហ្កាអ៊ិលិក, ភាសាម៉ានស៍, ភាសាវ៉ែល, ភាសាកូរនីស្ហ និង ភាសាប្រេតុន), ភាសាក្រិច ភាសាអាល់បានី និង ភាសាអាមេនី ។ ក្រុមភាសាមួយទៀតដែលផ្សេងពីអម្បូរភាសាឥណ្ឌូ-អឺរ៉ុបគឺក្រុមភាសាអ៊ូរ៉ាល់ (Uralic Language) ដែលមាន៖ ភាសាអេស្តូនី, ភាសាហ្វាំងឡង់ និង ភាសាហុងគ្រី ត្រូវបាននិយាយនៅតាមតំបន់នៃប្រទេសខ្លះដូចជា៖ រ៉ូម៉ានី រុស្ស៊ី ស៊ែប៊ី និង ស្លូវ៉ាគី។ ភាសាមួយចំនួនផ្សេងទៀតដែលមិនមែនអម្បូរភាសាឥណ្ឌូ-អឺរ៉ុបដែរនោះមានដូចជា៖ ភាសាបាស្ក (Basque), ភាសាហ្សកហ្ស៊ី, ភាសាអហ្សែបែហ្សង់ និង ភាសានៃជនជាតិភាគតិចនៃប្រទេសរុស្ស៊ី។

ពហុភាសានិយម និង ការអភិរក្សភាសាតំបន់ និងភាសាជនជាតិភាគតិច ត្រូវបានទទួលស្គាល់ជាគោលដៅនយោបាយនៃអឺរ៉ុបនាពេលបច្ចុប្បន្ន។

សូមមើលផងដែរ

កំណត់សម្គាល់

↑ "Countries". គណៈកម្មការអឺរ៉ុប. Retrieved 2008-06-13.
↑ អាមេនី ត្រូវបានសន្មតថាជាប្រទេសមួយមានភូមិសាស្ត្រស្ថិតនៅអាស៊ីខាងលិច ប៉ុន្តែប្រទេសមានប្រវត្តិសាស្ត្រ និង សង្គមនយោបាយជាមួយអឺរ៉ុប។ ក្នុងទិន្នន័យនេះ យើងបានដាក់បញ្ចូលផ្ទៃដី និង ប្រជាជនក្នុងប្រទេសទាំងមូល។
↑ អាហ្សែបែហ្សង់ ត្រូវបានសន្មតថាជាប្រទេសមួយនៅអាស៊ីខាងលិច និង អឺរ៉ុបខាងកើត។ ក្នុងទិន្នន័យនេះ យើងបង្ហាញតែផ្ទៃដី និង ប្រជាជនក្នុងប្រទេសទាំងមូល។
↑ ស៊ីប ត្រូវបានសន្មតថាជាប្រទេសមួយមានភូមិសាស្ត្រស្ថិតនៅអាស៊ីខាងលិច ប៉ុន្តែមានទំនាក់ទំនងប្រវត្តិសាស្ត្រ និង សង្គមនយោបាយខ្លាំងជាមួយអឺរ៉ុប។ ក្នុងទិន្នន័យនេះ យើងបានដាក់បញ្ចូលផ្ទៃដី និង ប្រជាជនក្នុងប្រទេសទាំងមូល។
↑ បារាំង ត្រូវបានដាក់បញ្ចូលតែទឹកដីកំណើតនៃប្រទេសបារាំងតែប៉ុណ្ណោះ។ អាណាខេត្តចំណុះបារាំងខ្លះ មានទីតាំងភូមិសាស្ត្រស្ថិតនៅក្រៅទ្វីបអឺរ៉ុប។
↑ ហ្សកហ្ស៊ី ត្រូវបានសន្មតថាជាប្រទេសមួយនៅអាស៊ីខាងលិច និង អឺរ៉ុបខាងកើត។ ក្នុងទិន្នន័យនេះ យើងបានដាក់បញ្ចូលផ្ទៃដី និង ប្រជាជនក្នុងប្រទេសទាំងមូលរួមទាំងតំបន់ "អាប់ខាស៊ី" និង "អូសេទីខាងត្បូង" ដែលប្រកាសឯករាជ្យផ្ដាច់ខ្លួនចេញពីហ្សកហ្ស៊ីផងដែរ។
↑ កាហ្សាក់ស្ថាន ជាប្រទេសមួយនៅអាស៊ីកណ្ដាល (UN Region) និង អឺរ៉ុបខាងកើត។ ក្នុងទិន្នន័យនេះ យើងបានដាក់បញ្ចូលផ្ទៃដី និង ប្រជាជនក្នុងប្រទេសទាំងមូល។
↑ កូសូវ៉ូ បានប្រកាសឯករាជ្យជាឯកតោភាគីពីស៊ែប៊ី នៅថ្ងៃទី១៧ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០០៨។ អធិបតេយ្យភាពរបស់រដ្ឋនៅពុំទាន់ប្រាកដនៅឡើយ។ ចំនួនប្រជាជនក្នុងទិន្នន័យនេះ ត្រូវបានគេប៉ាន់ស្មានកាលពីឆ្នាំ២០០៧។
↑ ទិន្នន័យនេះ បានមកពីចំនួនប្រជាជនហូឡង់ឆ្នាំ២០០៤។ យើងបានដាក់បញ្ចូលតែទិន្នន័យនៅផ្នែកអឺរ៉ុបប៉ុណ្ណោះ។ ហូឡង់ មានផ្នែកពីរដែលនៅក្រៅទ្វីបអឺរ៉ុបគឺ៖ អារូបា (Aruba) និង Netherlands Antilles ។
↑ ព័រទុយហ្គាល់ ត្រូវបានរួមបញ្ចូលទាំងប្រជុំកោះ "អាហ្សូរេស" (Azores) និង ម៉ាដេរ៉ា (Madeira) ដែលស្ថិតនៅក្នុងមហាសមុទ្រអាត្លង់ទិកខាងជើងផងដែរ។
↑ រុស្ស៊ី ត្រូវបានសន្មតថាជាប្រទេសមួយនៅអាស៊ីខាងជើង និង អឺរ៉ុបខាងកើត។ ក្នុងទិន្នន័យនេះ យើងបានដាក់បញ្ចូលផ្ទៃដី និង ប្រជាជនក្នុងប្រទេសទាំងមូល។
↑ ក្នុងទិន្នន័យនេះ យើងបានដាក់បញ្ចូលទាំង "កូសូវ៉ូ" ដែលជាខេត្តផ្ដាច់ខ្លួន ហើយបានប្រកាសឯករាជ្យជាឯកតោភាគីកាលពីថ្ងៃ១៧ កុម្ភៈ ២០០៨ នេះផងដែរ។
↑ ទួរគី ត្រូវបានសន្មតថាជាប្រទេសមួយនៅអាស៊ីខាងលិច និង អឺរ៉ុបខាងត្បូង។ ក្នុងទិន្នន័យនេះ យើងបានដាក់បញ្ចូលទាំងផ្ទៃដី និង ប្រជាជននៅតំបន់អាស៊ី និង អឺរ៉ុប។
↑ The CIA World Factbook - GDP (PPP)". CIA (2008-07-15). Retrieved on 2008-07-19.

[1] "Countries". គណៈកម្មការអឺរ៉ុប. Retrieved 2008-06-13.

[2] អាមេនី ត្រូវបានសន្មតថាជាប្រទេសមួយមានភូមិសាស្ត្រស្ថិតនៅអាស៊ីខាងលិច ប៉ុន្តែប្រទេសមានប្រវត្តិសាស្ត្រ និង សង្គមនយោបាយជាមួយអឺរ៉ុប។ ក្នុងទិន្នន័យនេះ យើងបានដាក់បញ្ចូលផ្ទៃដី និង ប្រជាជនក្នុងប្រទេសទាំងមូល។

[3] អាហ្សែបែហ្សង់ ត្រូវបានសន្មតថាជាប្រទេសមួយនៅអាស៊ីខាងលិច និង អឺរ៉ុបខាងកើត។ ក្នុងទិន្នន័យនេះ យើងបង្ហាញតែផ្ទៃដី និង ប្រជាជនក្នុងប្រទេសទាំងមូល។

[4] ស៊ីប ត្រូវបានសន្មតថាជាប្រទេសមួយមានភូមិសាស្ត្រស្ថិតនៅអាស៊ីខាងលិច ប៉ុន្តែមានទំនាក់ទំនងប្រវត្តិសាស្ត្រ និង សង្គមនយោបាយខ្លាំងជាមួយអឺរ៉ុប។ ក្នុងទិន្នន័យនេះ យើងបានដាក់បញ្ចូលផ្ទៃដី និង ប្រជាជនក្នុងប្រទេសទាំងមូល។

[5] បារាំង ត្រូវបានដាក់បញ្ចូលតែទឹកដីកំណើតនៃប្រទេសបារាំងតែប៉ុណ្ណោះ។ អាណាខេត្តចំណុះបារាំងខ្លះ មានទីតាំងភូមិសាស្ត្រស្ថិតនៅក្រៅទ្វីបអឺរ៉ុប។

[6] ហ្សកហ្ស៊ី ត្រូវបានសន្មតថាជាប្រទេសមួយនៅអាស៊ីខាងលិច និង អឺរ៉ុបខាងកើត។ ក្នុងទិន្នន័យនេះ យើងបានដាក់បញ្ចូលផ្ទៃដី និង ប្រជាជនក្នុងប្រទេសទាំងមូលរួមទាំងតំបន់ "អាប់ខាស៊ី" និង "អូសេទីខាងត្បូង" ដែលប្រកាសឯករាជ្យផ្ដាច់ខ្លួនចេញពីហ្សកហ្ស៊ីផងដែរ។

[7] កាហ្សាក់ស្ថាន ជាប្រទេសមួយនៅអាស៊ីកណ្ដាល (UN Region) និង អឺរ៉ុបខាងកើត។ ក្នុងទិន្នន័យនេះ យើងបានដាក់បញ្ចូលផ្ទៃដី និង ប្រជាជនក្នុងប្រទេសទាំងមូល។

[8] កូសូវ៉ូ បានប្រកាសឯករាជ្យជាឯកតោភាគីពីស៊ែប៊ី នៅថ្ងៃទី១៧ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០០៨។ អធិបតេយ្យភាពរបស់រដ្ឋនៅពុំទាន់ប្រាកដនៅឡើយ។ ចំនួនប្រជាជនក្នុងទិន្នន័យនេះ ត្រូវបានគេប៉ាន់ស្មានកាលពីឆ្នាំ២០០៧។

[9] ទិន្នន័យនេះ បានមកពីចំនួនប្រជាជនហូឡង់ឆ្នាំ២០០៤។ យើងបានដាក់បញ្ចូលតែទិន្នន័យនៅផ្នែកអឺរ៉ុបប៉ុណ្ណោះ។ ហូឡង់ មានផ្នែកពីរដែលនៅក្រៅទ្វីបអឺរ៉ុបគឺ៖ អារូបា (Aruba) និង Netherlands Antilles ។

[10] ព័រទុយហ្គាល់ ត្រូវបានរួមបញ្ចូលទាំងប្រជុំកោះ "អាហ្សូរេស" (Azores) និង ម៉ាដេរ៉ា (Madeira) ដែលស្ថិតនៅក្នុងមហាសមុទ្រអាត្លង់ទិកខាងជើងផងដែរ។

[11] រុស្ស៊ី ត្រូវបានសន្មតថាជាប្រទេសមួយនៅអាស៊ីខាងជើង និង អឺរ៉ុបខាងកើត។ ក្នុងទិន្នន័យនេះ យើងបានដាក់បញ្ចូលផ្ទៃដី និង ប្រជាជនក្នុងប្រទេសទាំងមូល។

[12] ក្នុងទិន្នន័យនេះ យើងបានដាក់បញ្ចូលទាំង "កូសូវ៉ូ" ដែលជាខេត្តផ្ដាច់ខ្លួន ហើយបានប្រកាសឯករាជ្យជាឯកតោភាគីកាលពីថ្ងៃ១៧ កុម្ភៈ ២០០៨ នេះផងដែរ។

[13] ទួរគី ត្រូវបានសន្មតថាជាប្រទេសមួយនៅអាស៊ីខាងលិច និង អឺរ៉ុបខាងត្បូង។ ក្នុងទិន្នន័យនេះ យើងបានដាក់បញ្ចូលទាំងផ្ទៃដី និង ប្រជាជននៅតំបន់អាស៊ី និង អឺរ៉ុប។

[14] The CIA World Factbook - GDP (PPP)". CIA (2008-07-15). Retrieved on 2008-07-19.

[n]

[១]

[២]

[៣]

[៤]

[៥]

[៦]

[៧]

[៨]

[៩]

[១០]

[១១]

[១២]

[១៣]

[១៤]