កាហ្សាក់ស្ថាន

**សាធារណរដ្ឋកាហ្សាក់ស្ថាន**
Қазақстан Республикасы (ភាសាកាហ្សាក់); Qazaqstan Respublikasy (ភាសារុស្ស៊ី)
	ទង់ជាតិ វរលញ្ឆករ
	ភ្លេងជាតិ; Менің Қазақстаным; "កាហ្សាក់ស្ថានខ្ញុំ" ;
	ទីតាំងប្រទេសកាហ្សាក់ស្ថាន (ក្រហម) នៅលើភូគោល
រដ្ឋធានី	អាសតាណា; 51°10′N 71°26′E / 51.167°N 71.433°E
ទីក្រុងធំបំផុត	អាល់ម៉ាទី; 43°16′39″N 76°53′45″E / 43.27750°N 76.89583°E
ភាសាផ្លូវការ	ភាសាកាហ្សាក់; ភាសារុស្ស៊ី
អក្សរផ្លូវការ	គីរីឡុស; ឡាតាំង
ក្រុមជនជាតិ (ឆ្នាំ ២០២៣)	៧០.៧% កាហ្សាក់; ១៥.២% រុស្ស៊ី; ៣.៣% អ៊ូសបេក; ១.៩% អ៊ុយក្រែន; ១.៥% អ៊ុយហ្គឺរ; ១.១% អាល្លឺម៉ង់; ១.១% តាតារ; ៥.២% ជនជាតិផ្សេងៗទៀត;
សាសនា (ឆ្នាំ ២០២១)	៦៩.៣% ឥស្លាមសាសនា; ១៧.២% គ្រិស្តសាសនា; ០.២% សាសនាផ្សេងៗទៀត; ១៣.៣% គ្មានជំនឿសាសនា / គ្មានចម្លើយ;
រដ្ឋាភិបាល	ឯកត្តរដ្ឋ សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតីនិយមក្រោមរដ្ឋាភិបាលផ្ដាច់ការ
- ប្រធានាធិបតី	កាស៊ីម យ៉ូម៉ារ តូកាយអេវ
- នាយករដ្ឋមន្ត្រី	អូលចាស បេកតេណូហ្វ
នីតិបញ្ញត្តិ	សភាតំណាងរាស្ត្រ
- សភាជាន់ខ្ពស់	ព្រឹទ្ធសភា
- សភាជាន់ទាប	ម៉ាហ្ស៊ីលីស
និម្មិតកម្ម
- ខាន់ចក្រកាហ្សាក់	១៤៦៥
- រដ្ឋស្វ័យភាពអាឡាស់	១៣ ធ្នូ ១៩១៧
- សាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមសូវៀតស្វយ័ត	១៩ មិថុនា ១៩២៥
- សាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមសូវៀត	៥ ធ្នូ ១៩៣៦
- ប្រកាសអធិបតេយ្យភាព	២៥ តុលា ១៩៩០
- ប្រកាសជាសាធារណរដ្ឋ	១០ ធ្នូ ១៩៩១
- ប្រកាសឯករាជ្យពីសហភាពសូវៀត	១៦ ធ្នូ ១៩៩១
- ទទួលស្គាល់ជាអន្តរជាតិ	២៦ ធ្នូ ១៩៩១
- រដ្ឋធម្មនុញ្ញបច្ចុប្បន្ន	៣០ សីហា ១៩៩៥
ក្រឡាផ្ទៃ
- ផ្ទៃសរុប	២,៧២៤,៩០០ គ.ម២ (ទី៩)
- ផ្ទៃទឹក (%)	១.៧
ប្រជាជន
- ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២០)	១៨,៧១១,៥៦០ (ទី៦៤)
- ដង់ស៊ីតេ	៧ នាក់/គ.ម២ (ទី២៣៦)
GDP (PPP)	ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២៤)
- សរុប	៦៩៦.៩០៣ ពាន់លានដុល្លារ (ទី៤១)
- ក្នុងម្នាក់	៣៤,៤៧៦ ដុល្លារ (ទី៥៦)
GDP (ចារឹក)	ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២៤)
- សរុប	២៩០.៩៩៤ ពាន់លានដុល្លារ (ទី៤៩)
- ក្នុងម្នាក់	១៤,៣៩៥ ដុល្លារ (ទី៦៤)
ជីនី (២០១៨)	២៧.៨; ទាប
HDI (២០២១)	០.៨១១; ខ្ពស់ណាស់ · ទី៥៦
រូបិយវត្ថុ	តាំងកា (₸) (KZT)
ល្វែងម៉ោង	UTC+៥ / +៦ (លិច / កើត)
កូដ ISO 3166	KZ
ដែនកម្រិតខ្ពស់	.kz; .қаз

ប្រទេសកាហ្សាក់ស្ថាន (ភាសាកាហ្សាក់៖ Қазақстан) ដោយមានឈ្មោះជាផ្លូវការថា សាធារណរដ្ឋកាហ្សាក់ស្ថាន គឺជាប្រទេសមួយស្ថិតនៅតំបន់អាស៊ីកណ្តាល។ ប្រទេសនេះមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងប្រទេសរុស្ស៊ីនៅភាគខាងជើង ចិននៅភាគខាងកើត រីឯប្រទេសកៀគីស្ថាន អ៊ូសបេគីស្ថាន និងតួកមេនីស្ថានវិញស្ថិតនៅភាគខាងត្បូង។ ប្រទេសនេះមានរដ្ឋធានីនៅ អាសតាណា (ធ្លាប់ហៅថា "ន័រស៊ុលតង់") និងមានទីក្រុងធំបំផុតហៅ អាល់ម៉ាទី។ កាហ្សាក់ស្ថានគឺជាប្រទេសដែលគ្មានព្រំដែនជាប់សមុទ្រធំជាងគេ ហើយជាប្រទេសធំបំផុតទីប្រាំបួននៅលើពិភពលោក និងមានប្រជាជនចំនួន ១៨.៨ លាន់នាក់។

ទឹកដីនៃប្រទេសកាហ្សាក់ស្ថានបច្ចុប្បន្នត្រូវបានមនុស្សចូលមកតាំងទីលំនៅដំបូងចាប់តាំងពីយុគប៉ាឡេអូលីទិកមកម៉្លេះ។ នៅបុរាណកាល ក្រុមជនជាតិអ៊ីរ៉ង់ផ្សេងៗដូចជា សាកា ម៉ាស្សាជេត្ត និងស៊ីតថ៍ បានចូលមករស់នៅលើទឹកដីកាហ្សាក់ស្ថានតាមរយៈការពង្រីកវាតទីរបស់ចក្រភពអាឆេមីនីដ្ស៍របស់ពួកគេ។ ក្រុមជនជាតិតួកស៊ីគបានចូលមកដល់ដែនដីប្រទេសនេះនៅប្រហែលដើមសតវត្សទី៦។ នៅសតវត្សទី១៣ ទឹកដីកាហ្សាក់ត្រូវបានត្រួតត្រាដោយចក្រភពម៉ុងហ្គោល ដឹកនាំដោយជេនហ្គិស ខាន់។ បន្ទាប់ពីការបែកបាក់រដ្ឋហ្វូងមាសនៅក្នុងសតវត្សទី១៥ ខាន់ចក្រកាហ្សាក់ក៏បានរំលេចឡើង។ ដល់សតវត្សទី១៨ ខាន់ចក្រកាហ្សាក់ត្រូវបែកបាក់ចេញជាបីបក្សសម្ព័ន្ធ ហើយក៏ត្រូវចក្រភពរុស្ស៊ីក្ដោបយកទឹកដីបន្តិចម្តងៗ រហូតដល់ពាក់កណ្តាលសតវត្សទី១៩ ទឹកដីកាហ្សាក់ទាំងមូលក៏ស្ថិតនៅក្រោមអំណាចរុស្ស៊ីជាផ្លូវការ។^[៨] បន្ទាប់ពីបដិវត្តន៍រុស្ស៊ីឆ្នាំ១៩១៧ និងសង្រ្គាមស៊ីវិលរុស្ស៊ី ទឹកដីរដ្ឋបាលកាហ្សាក់ស្ថានត្រូវបានគេរៀបចំជាច្រើនលើក។ ដល់ឆ្នាំ១៩៣៦ ទើបព្រំដែនសព្វថ្ងៃបានលេចចេញជារូបរាងឡើងតាមរយៈការប្រកាសរដ្ឋសូវៀតថ្មីហៅ សាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមសូវៀតកាហ្សាក់ស្ថាន។ កាហ្សាក់ស្ថានត្រូវជាសាធារណរដ្ឋសូវៀតចុងក្រោយបង្អស់ដែលប្រកាសឯករាជ្យចេញពីសហភាពសូវៀតនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩១។

ប្រទេសនេះគ្របដណ្តប់លើតំបន់អាស៊ីកណ្តាលទាំងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយ ដោយ ផសស (ផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប) ក្នុងតំបន់ប្រមាណ ៦០ ភាគរយគឺមានប្រភពចេញពីប្រទេសនេះ ជាចម្បងតាមរយៈឧស្សាហកម្មប្រេងកាត និងឧស្ម័ន ហើយមិនតែប៉ុណ្ណោះ កាហ្សាក់ស្ថានក៏សម្បូរទៅដោយធនធានរ៉ែជាច្រើនផងដែរ។^[៩] កាហ្សាក់ស្ថានជាប្រទេសដែលមានសន្ទស្សន៍អភិវឌ្ឍន៍មនុស្សខ្ពស់បំផុតនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីកណ្ដាល។ សព្វថ្ងៃ ប្រទេសនេះបានប្រកាន់យកប្រព័ន្ធឯកត្តរដ្ឋ (ឯកភូត) សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ^[១០] ក៏ប៉ុន្តែតាមការពិត កាហ្សាក់ស្ថានត្រូវស្ថិតនៅក្រោមរបបផ្ដាច់ការ^[១១]^[១២]ដោយគ្មានការបោះឆ្នោតដោយសេរីនោះឡើយ។^[១៣] ប៉ុន្តែទោះបីជាយ៉ាងណា កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងក្នុងការធ្វើប្រជាធិបតេយ្យូបនីយកម្ម និងកំណែទម្រង់នយោបាយផ្សេងៗត្រូវបានចាត់អនុវត្តបណ្ដើរៗ បន្ទាប់ពីការលាលែងពីតំណែងរបស់ប្រធានាធិបតីនុរស៊ុលតង់ ណាហ្សាបាយ៉េហ្វនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៩។ កាហ្សាក់ស្ថាន គឺជារដ្ឋសមាជិកនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ អង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក, សហគមន៍នៃរដ្ឋឯករាជ្យ, អង្គការសហប្រតិបត្តិការសៀងហៃ, សហភាពសេដ្ឋកិច្ចអឺរ៉ាស៊ី, អង្គការសន្ធិសញ្ញាសន្តិសុខសមូហភាព, អង្គការសន្តិសុខ និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនៅអឺរ៉ុប, អង្គការសហប្រតិបត្តិការឥស្លាម, អង្គការរដ្ឋតួកស៊ីគ និងអង្គការវប្បធម៌អន្តរជាតិតួកស៊ីគ។

ប្រវត្តិសាស្ត្រ

នៅសតវត្សទី១៣ ជនជាតិកាហ្សាក់ជាម្ចាស់ស្រុក ដែលជនជាតិកើតឡើងដោយសារការរួមបញ្ចូលក្នានៃជនជាតិទួរគី និងពួកកុលសម្ព័ន្ធជនជាតិម៉ុងកូល ដែលកម្រនឹងរួមគ្នាជាជាតិសាសន៍តែមួយ បានផ្លាស់ទីលំនៅមករស់នៅលើតំបន់ប្រទេសនេះ។ ទឹកដីនេះត្រូវបានប្រទេសរុស្ស៊ីវាយយកនៅសតវត្សទី១៨ ហើយប្រទេសកាហ្សាក់ស្ថានក៏ក្លាយជាសហភាពសូវៀតនៅឆ្នាំ ១៩៣៦។ ក្នុងកំឡុង កម្មវិធីកសិកម្មកោះវីជីន នាទសវត្សឆ្នាំ១៩៥០ និង ១៩៦០ ពលរដ្ឋសូវៀតត្រូវបានជម្រុញក្នុងការដាំដុះនៅវាលស្មៅខាងជើងប្រទេសកាហ្សាក់ស្ថាន។ ការហូរចូលនៃពួកជនបរទេស(ភាគច្រើនជាជនជាតិរុស្ស៊ី ប៉ុន្តែមានខ្លះទៀតមកពីប្រទេសផ្សេងៗផងដែរ) បានធ្វើឲ្យរបាយប្រជាជនមានការផ្លាស់ប្ដូរ ហើយបានក៏បានធ្វើចំនួនប្រជាជនដែលមិនមែនជាជនជាតិកាហ្សាក់មានការកើនឡើងផងដែរ។ ឯករាជ្យនៅឆ្នាំ១៩៩១ កើតមានឡើងដោយសារអ្នកចំណូលថ្មីដ៏ច្រើនលើសលប់ទាំងនោះបានធ្វើការចាកចេញទៅប្រទេសរបស់ពួកគេវិញ។ បញ្ហាថ្មីដែលចោទឡើងរួមមាន៖

ការអភិវឌ្ឍអត្តសញ្ញាជាតិដែលមានទំនាក់ទំនងគ្នាមួយ
ពង្រីកការអភិវឌ្ឍនៃធនធានថាមពលដ៏ធំនៅក្នុងប្រទេស ហើយនាំចេញធនធានទាំងនោះទៅក្នុងទីផ្សារពិភពលោក
សម្រេចឲ្យបាននូវវិទ្យាសាស្ត្រសេដ្ឋកិច្ចដែលអាចទទួលយកបាន ដែលមានដូចជា ការនាំប្រេង ហ្គាស ចេញទៅខាងក្រៅប្រទេស ការរុករកមណ្ឌលរ៉ែ និងពង្រឹងទំនាក់ទំនាក់ជាមួយប្រទេសជិតខាង ហើយប្រទេសមហាអំណាចផ្សេងទៀត។

ភូមិសាស្ត្រ

ទីតាំងភូមិសាស្ត្រ

ប្រទេសកាហ្សាក់ស្ថានស្ថិតនៅក្នុងអាស៊ីកណ្ដាល ហើយស្ថិតនៅខាងជើងសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន។ ទឹកដីមួយផ្នែកតូចនៅខាងលិចទន្លេអ៊ូរាល់ គឺស្ថិតនៅក្នុងទ្វីបអឺរ៉ុប។

កូអរដោនេភូមិសាស្ត្រ

ប្រទេសនេះស្ថិតចន្លោះខ្សែស្របទី៤៨ នៃរយៈទទឹងខាងជើង និងខ្សែបណ្ដោយទី៦៨នៃរយៈបណ្ដោយខាងកើត។

ផ្ទៃដី

ប្រទេសកាហ្សាក់ស្ថានមានផ្ទៃដីសរុប២ ៧១៧ ៣០០ គីឡូម៉ែតទ្វេគុណតូចជារដ្ឋតិចសាសចំនួន៤ ហើយចែកជាដែនគោកចំនួន ២ ៦៦៩ ៨០០ គីឡូម៉ែតទ្វេគុណ និងដែនទឹកចំនួន ៤៧ ៥០០ គីឡូម៉ែតទ្វេគុណ។ ព្រំប្រទល់របស់ប្រទេសមានប្រវែងសរុប១២ ០១២គីឡូម៉ែត ដែលជាប់នឹងសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនប្រវែង១ ៥៣៣គីឡូម៉ែត ជាប់សាធារណរដ្ឋគីរ៍ហ្គីហ្ស៍ស្ថានប្រវែង១ ០៥១គីឡូម៉ែត ជាប់សហព័ន្ធរុស្ស៊ីប្រវែង៦ ៨៤៦គីឡូម៉ែត ជាប់តូមិននីស្ថានប្រវែង៣៧៩គីឡូម៉ែត និងជាប់សាធារណរដ្ឋអ៊ុយប៊ែគីស្ថានប្រវែង២ ២០៣គីឡូម៉ែត។ ប្រទេសនេះគ្មានព្រំប្រទល់ឆ្នេរសមុទ្រទេ តែគួរកត់សម្គាល់ផងដែរថា ប្រទេសកាហ្សាក់ស្ថានក៏ជាប់នឹងសមុទ្រអារ៉ាល់ផងដែរ តែឥឡូវត្រូវបានគេបញ្ចូលជាដែនទឹកពីរ គឺសមុទ្រអារ៉ាល់ប្រវែង១ ០៧០គីឡូម៉ែត និងសមុទ្រកាសព្យែនប្រវែង១ ៨៩៤គីឡូម៉ែត។

បញ្ជីទីក្រុងនៅកាហ្សាក់ស្ថាន

ទីក្រុង ឬទីប្រជុំជនធំបំផុតនៅក្នុងកាហ្សាក់ស្ថាន [១]
	ចំណាត់ថ្នាក់លេខ		តំបន់	ប្រជ.
អាល់ម៉ាទី នុរស៊ុលតង់	1	អាល់ម៉ាទី	អាល់ម៉ាទី	1,854,656	ស៊ីមកេនត៍ ការ៉ាហ្គានដា
	2	នុរស៊ុលតង់	នុរស៊ុលតង់	1,078,384
	3	ស៊ីមកេនត៍	តួគីស្ថាន	1,009,086
	4	ការ៉ាហ្គានដា	ការ៉ាកាន់ឌី	497,712
	5	អាកតូបេ	អាកតូបេ	487,994
	6	តារ៉ាហ្ស	ចាមប៊ីល	357,791
	7	ប៉ាវឡូដារ	ប៉ាវឡូដារ	333,989
	8	អូស្កេមេន	កាហ្សាក់ស្ថានខាងកើត	331,614
	9	សេមេយ៍	កាហ្សាក់ស្ថានខាងកើត	323,138
	10	អាទីរ៉ាវ	អាទីរ៉ាវ	269,720