Jump to content

កស្សបៈ

ពីវិគីភីឌា
ផ្នែកជាបន្តបន្ទាប់នៃ
ព្រះពុទ្ធសាសនា


គ្រោងមតិកា · ក្លោងទ្វារ

ប្រវត្តិ
កាលប្បវត្តិ · សង្គាយនា
ព្រះពុទ្ធ · សាវ័ក

ព្រះធម៌Concepts

អរិយសច្ច៤ · បញ្ចក្ខន្ធ
អនិច្ចំ · ទុក្ខំ · អនត្តា
បដិច្ចសមុប្បាទ
លោកុត្តរបដិច្ចសមុប្បាទ១១
មជ្ឈិមគ្គបដិបទា · សុញ្ញតា
ច្បាប់នៃកម្ម · ជាតិ (ជាតិ
សង្សារវដ្ត · លោកធាតុ

ការបដិបត្តិ

ព្រះរតនត្រ័យ
សិក្ខាបទ៥ · សិក្ខាបទ៨
សមាធិ · បញ្ញា
អរិយអដ្ឋង្គិកមគ្គ
ពោធិបក្ខិយធម៌

និព្វាន
និព្វាន៤ថ្នាក់ · ព្រះអរហន្ត
ពុទ្ធភាពពោធិសត្វ · ពោធិសត្វ

ប្រពៃណីព្រះពុទ្ធសាសនា
គម្ពីរធម៌ · ថេរវាទ
គម្ពីរបាលី · មហាយាន
គម្ពីរធម៌ចិន · វិជ្រយាន
គម្ពីរធម៌ទីបេ

ថេរវាទ

   

ប្រទេស

  ស្រីលង្កា
កម្ពុជា • ឡាវ
ភូមា • ថៃ
 

Texts

 

ព្រះត្រ័យបិដក
Commentaries
Subcommentaries

 

History

 

Pre-sectarian Buddhism
Early schools • Sthavira
Asoka • Third Council
Vibhajjavada
Mahinda • Sanghamitta
Dipavamsa • Mahavamsa
Buddhaghosa

 

Doctrine

 

Saṃsāra • Nibbāṇa
Middle Way
អរិយដ្ឋង្គិកមគ្គ
អរិយសច្ច៤
Enlightenment Stages
Precepts • Three Jewels
Outline of Buddhism

 

ព្រះមហាកស្សបត្ថេរ (Mahākāśyapa) អ្នក​អាន​គួរ​​បញ្ចេញ​សំឡេង​​ថា ព្រះ​មហាក័សសៈប៉ៈ មិន​គួរ​អាន​ថា ព្រះ​មហាកាសប់​ ទេ ព្រោះ​វា​មាន​សំនៀង​ស្រដៀង​គ្នា​នឹង​ពាក្យ​ថា សព (ខ្មោច) និង​ សូម​កុំ​ច្រឡំ​ជា​មួយ​នឹង​ពាក្យ​ថា ព្រះ​ពុទ្ធ​កស្សបៈ (Kassapa Buddha) ។ ព្រះ​មហាកស្សបៈ ​គឺ​ជា​សាវ័ក​មួយ​អង្គ​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ ហើយ​​​ជា​អ្នក​ទ្រ​ទ្រង់​ធុតង្គគុណ​ដ៏​ខ្ពង់​ខ្ពស់​បំផុត ។ លោក​ជា​អ្នក​កសាង​ប្រយោជន៍​ខ្លួន​ឯង និង​សង្គម​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា ។ លោក​​បាន​តាំង​ចិត្ត​ឧទ្ទិស​លទ្ធផល​ការងារ​របស់​ខ្លួន​ដើម្បី​ជា​ប្រយោជន៍​ដល់​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា ។​ លោក​ប្រាថ្នា​ធ្វើ​ឲ្យ​​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា​ចម្រើន​រុង​រឿង​ផ្សាយ​​ចេញ​ទៅ​​ពេញ​ពិភព​​​លោក ។ លោក​​ជា​អ្នក​មាន​គុណ​ធម៌​​ខ្ពស់ រហូត​​ភិក្ខុ​សង្ឃ​​បាន​យល់​ព្រម​ជ្រើស​រើស​​​ជា​ប្រធាន​ក្នុង​​បឋម​សង្គាយនា ។ ​លោក​ជា​អ្នក​រក្សា​ព្រហ្ម​ចរិយៈដែល​ចាត់​ទុក​ថា​បរិសុទ្ធ​ផូរ​ផង់​រក​អ្នក​ស្មើ​គ្មាន ទាំង​​កាល​នៅ​​​ជា​ឃរាវាស ​និង​កាល​បួស​​​ជា​បព្វជិត ។​ លោក​​បាន​​​​ទទួល​​​ការ​ជ្រើស​រើស​នាម​ពី​ពុទ្ធ​បរិស័ទ​ទាំង ​៤ ​ពួក ដែល​ជា​ការ​លើក​តម្កើង​គុណ​របស់​លោក​ ថា​ជា​ព្រះអរិយ​កស្សប​សង្ឃ​វុទ្ធាចារ្យ។

ជីវប្រវត្តិបច្ចុប្បន្នជាតិ

[កែប្រែ]

ព្រះ​មហា​កស្សបៈ លោក​ជា​បុត្រ​របស់​កបិលព្រាហ្មណ៍ និង​សុមនទេវីព្រាហ្មណី ត្រកូល​កស្សបគោត្រ ក្នុង​ស្រុក​ព្រាហ្មណ៍​ឈ្មោះថា មហាតិដ្ឋៈ ក្នុង​ដែន​មគធៈ មាន​ក្រុងរាជគ្រឹះ​ជា​រាជ​ធានី ឈ្មោះ​ដើម​របស់​លោក​គឺ បិប្ផលិ ឬហៅ​តាម​គោត្រ កស្សបៈ កាល​បិប្ផលិ​ចំរើន​វ័យ​មាន​អាយុ​២០ឆ្នាំ ឪពុក​ម្តាយ​ក៏​ចង់​អោយ​កូន​មាន​គូ​ស្រករដើម្បី​តវង្ស​ត្រកូល និង​ជួយ​ធុរៈខ្លះៗ។ បិប្ផលិ​មាណព​បាន​និយាយ​ជំទាស់ ដោយ​មាន​បំណង​នឹង​ចេញ​បួស។ ឪពុកម្តាយ​របស់​មាណព តែង​តែ​និយាយ​រឿង​គូស្រករ​ជារឿយៗ រហូត​បិប្ផលិ​អត់​ទ្រាំ​ពុំបាន ក៏​បានយក​មាស​១ពាន់ដុំ ​អោយ​ជាង​មាស​ឆ្លាក់​រូប​ស្រី្ត​ម្នាក់​ដោយ​អោយ​មាន​ខ្នាត​ទំហំ​ប៉ុន​នឹង​រូប​មនុស្ស​ស្រី​ពិត​ៗ និង​អោយ​មាន​សក្ខណៈ​ស្អាត​ដុះ​ខាត់​យ៉ាង​ល្អ អោយ​ស្លៀកដណ្តប់​តុប​តែង​ហាក់​ដូច​ជា​ស្ត្រី​ពិត​ៗ ទើប​នាំ​យក​រូប​មាស​នោះ​ទៅ​បង្ហាញ​ឪពុក​ម្តាយ​លោក ហើយ​និយាថា "​ លោក​ឪពុក​អ្នក​ម្តាយ កាល​បើ​ខ្ញុំ​បាន​ស្រ្តី​ដែល​មាន​រូប​រាង​ពណ៌​សម្បុរ​ល្អ​ដូច្នេះ ខ្ញុំ​នឹង​ព្រម​រៀប​មង្គល​ការ​ដើម្បី​មើល​ថែ​ទ្រព្យ​សម្បត្តិ​តទៅ"។

អាពាហ៍ពិពាហ៍

[កែប្រែ]

ម្តាយ​របស់​បិប្ផលិ​ជា​អ្នក​មាន​បញ្ញា ពិចារណាថា កូន​របស់​យើង​មាន​បុណ្យ​ច្រើនបាន​ធ្វើ​ទុក​ហើយ ពេល​ធ្វើ​បុណ្យ​ ប្រាកដ​ជា​មិន​បាន​ធ្វើ​តែ​ម្នាក់​ឯង ស្រ្តី​ដែល​ធ្លាប់​ធ្វើ​បុណ្យ​រួម​គ្នា មាន​រូប​រាង​ដូច​ជា​រូប​មាស​នេះ ប្រាកដ​ជា​មាន​ពិត ទើប​បញ្ជាអោយ​អញ្ជើញ​ព្រាហ្មណ៍​ដែល​ស្ទាត់​ក្នុង​ការ​មើល​តម្រា​លក្ខណៈ​មក​៨នាក់ ហើយ​សួរ​ថា ស្រី​ដែល​មាន​រូប​រាង​ដូច​រូបមាស​នេះ​មាន​ឬទេ។ ព្រាហ្មណ៍​ឆ្លើយ​ថា បើ​មើល​តាម​តម្រា​គឺ​ប្រាដក​ជា​មាន តែ​មាន​នៅ​ក្នុង​ទីណា​ក៏​មិន​ដឹង​ដែរ។ ឪពុក​ម្តាយ​មាណព​ក៏​អោយ​ព្រាហ្ម៍​ទាំង​៨​នេះ​យក​រូប​មាស​នេះ​ដើរ​គ្រប់​ស្រុក​ ដើម្បី​ស្វែង​រក​រូប​ពិត​ដែល​ដូច​នឹង​រូប​មាស​នេះ។ ព្រាហ្មណ៍​ទាំង​៨ ដើរ​រក​រហូត​ដល់​ដែន​មទ្ទៈ មាន​រាជ​ធានី​ឈ្មោះសាគល ជា​ដែន​ដែល​ល្បី​ថា​មាន​ស្រី​ស្អាត។

ក្នុងនគរ​សាគល​នេះ មាន​ស្រី​ក្រមុំ ភទ្ទាកាបិលានី មាន​សិរី​ឆោម​លោម​សោភា រក​ស្រី​ណា​ប្រៀប​គ្មាន នាង​មាន​អាយុ​១៦​ឆ្នាំ ជាកូន​របស់​ព្រាហ្មណ៍ កោសិយ្យគោត្រ។ ពួក​ស្រីបម្រើរបស់​នាង​បាន​នាំ​គ្នា​ទៅកាន់​កំពុង​ទឹក​ដើម្បី​ងូត​ទឹក ក៏​បាន​ឃើញ​រូបមាស ក៏​ភ្លាត់​មាត់​ថា "អ្នកនាង​ម្ចាស់​មក​ធ្វើអី​ទីនេះ" លុះ​យក​ដៃ​ស្ទាប​ខ្នង​ទើប​ដឹង​ថា ជារូប​សំណាក។ ពួក​ព្រាហ្មណ៍​ទាំង​៨​នាក់​ឃើញ​ដូច្នោះ ក៏​ទៅសាកសួរ​រក​រូប​ស្ត្រី​ពិត។ ពួក​ស្រី​បម្រើ​ក៏​បាន​ប្រាប់​ដំណើរ​ប្រវត្ត​នាង​សព្វ​គ្រប់។ ព្រាហ្មណ៍​ទាំង​៨​នាក់​ដឹង​ថា នាង​ភទ្ទាកាបិលានី​ មិន​ទាន់​មាន​ស្វាមី ក៏​ទៅ​ដណ្តឹង​នាង​ពី​ឪពុក​ម្តាយ​នាង​អោយ​ទៅបិប្ផលិ​មាណព ដោយ​ប្រគល់​ផ្កាឈើដែល​ធ្វើ​ពី​មាស​តម្លៃ ១​សែន​តម្លឹង និង​រូប​សំណាក​មាស​នោះ​ជា​បណ្ណាការ។ ដោយ​ឃើញ​ត្រកូល ទ្រព្យ​ និង​ឋានៈ សមគ្នា ឪពុកម្តាយ​របស់​កុមារីកា​ក៏​យល់​ព្រម​ភ្ជាប់​សាច់​ឈាម។

ក្រោយ​ពេល​រៀប​អាពាហ៍​ពិពាហ៍ហើយ ដោយ​ពួក​គេច្យុត​មក​អំពី​ព្រហ្ម​លោក ពួក​គេ​មាន​ចិត្ត​នឿយ​ណាយ​ចំពោះ​អារម្មណ៍​ជា​កាម តែ​អ្នក​ទាំង​ពីរ​ចាំ​បាច់​ត្រូវ​រក្សា​ទឹក​ចិត្ត​ឪពុក​ម្តាយ ក៏​មិន​បង្ហាញ​អ្នក​ដទៃ​អោយ​ដឹង​ពី​ការ​ពិត​ដែល​អ្នក​ទាំង​ពី​មិន​នៅ​រួម​ជា​ប្តី​ប្រពន្ធឡើយ។

ចេញបួស

[កែប្រែ]

កាល​មាតាបិតារបស់​បិប្ផលិ​មាណព​អស់​អាយុ អ្នក​ទាំង​ពីរ​ក៏​សម្រេច​ចិត្ត​ចេញ​បួស។ ដោយ​គិត​ខ្លាច​មាត់​អ្នក​ដទៃ​តិះ​ដៀល​ថា បួស​ហើយ​ក៏​នៅ​តែ​មិនបែក​គ្នា (​ព្រោះ​បើ​គេ​តិះដៀល​ដូច្នេះ​ដែល​មិន​មែន​ជា​ការ​ពិត​ អ្នក​នោះ​ឯង​នឹង​ធ្លាក់​ទៅក្នុង​អបាយភូមិ) ហេតុដូច្នេះ អ្នក​ទាំង​ពីរ​ក៏​ដើរ​បែក​គ្នា​តាម​ទិស​រៀង​ខ្លួន​ដើម្បី​កុំ​អោយ​គេ​យល់​ខុស។

ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ បាន​ពិចារណា​ជ្រាប​ថា បិប្ផលិ​មាណព និង​នាង​ភទ្ទាកាបិលានី បាន​លះ​សម្បត្តិ​មហាសាស ចេញ​បព្វជា​ដោយ​តាំង​ចិត្ត​ចំពោះ​តថាគត ហើយ​ពិចារណា​ថា តថាគត​គួរ​សង្គ្រោះ​បុគ្គល​ទាំង​ពីរ​នោះ ស្តេច​ក៏​ចេញចាក​ព្រះ​គន្ធកុដិ ក្នុង​វត្តវេឡុវ័ន ក្នុង​ក្រុង​រាជគ្រឹះមួយ​អង្គឯង ប្រថាប់​គង់​ទៀប​គល់​ជ្រៃ​ឈ្មោះពហុបុត្តកនិគ្រោធ ដែល​នៅ​ចន្លោះ​រាជ​គ្រឹះ និង​ស្រុក​នាលន្ទា។ បិប្ផលិ​មាណពបាន​ឃើញ​​ព្រះ​មានព្រះភាគ​ពី​ចំងាយ សម្គាល់​ថា ជា​បុគ្គល​ប្រសើរ ព្រោះ​ព្រះ​អង្គ​បាន​ឱភាស​នូវ​ឆពណ្ណរង្សី​របស់​ព្រះអង្គ និង​ដោយ​បុរិសលក្ខណៈ៣២របស់​ព្រះអង្គ បាន​ធ្វើ​អោយ​ព្រៃ​ទាំង​អស់​នោះ​ភ្លឺ​ព្រោង​ព្រាត​មាន​សិរី។ បិប្ផលិ​ក៏​បាន​ចូល​ទៅ​ថ្វាយ​បង្គំ​ព្រះ​ដ៏​មាន​ព្រះ​ភាគ ហើយ​អង្គុយ​ក្នុង​ទី​ដ៏​សមគួរ។ ព្រះ​បរមគ្រូបាន​អនុញ្ញាត​បិប្ផលិ​អោយ​ជា​ភិក្ខុ​ក្នុង​ធម្មវិន័យនេះ ហើយ​​អោយ​ភាព​ជា​ធម្មទាយាទ​ដល់​មាណព។ ដោយ​លោក​បួស​ក្នុង​វ័យចាស់ ទើបគេ​ហៅ​ឈ្មោះ​លោក តាម​គោត្រ​របស់​លោក គឺ​កស្សបៈ

សមាទានធុតង្គ

[កែប្រែ]
ល្អាងបិប្ផលិ

ព្រះ​សម្ពុទ្ធ ព្រះ​អង្គ​បាន​ធ្វើ​ការ​ផ្លាស់​ប្តូរ​ចីវរ​ជា​មួយនឹងព្រះ​មហាកស្សបៈ។ ព្រះ​មហា​កស្សបៈ ក៏​មាន​គំនិត​ថា ឥឡូវ​នេះ​យើង​បាន​សំពត់​ដែល​ព្រះ​អង្គ​ទ្រង់​ប្រើ​ប្រាស់ យើង​គួរ​ធ្វើ​សេច​ក្តី​ល្អ​អោយ​ក្រៃ​លែង​ឡើង​ទៅ​ទៀត ហើយ​ក៏​មាន​សមាទាន​ធុតង្គ គឺ​អង្គ​ជា​គ្រឿង​កម្ចាត់​បង់​កិលេស​មាន​ទាំង​អស់ ១៣​ប្រការ តែ​លោក​សមាទាន​ជា​និច្ច ៣​ប្រការ​គឺ

  • សមាទាន​ប្រើ​សំពត់​បង្សុកូល​ចីវរ
  • ត្រាច់​បិណ្ឌបាតជាប្រចាំ
  • នៅព្រៃជាវត្ត

ក្រោយ​បួស​បាន​៧​ថ្ងៃ លោក​ក៏​បាន​សម្រេច​អរហត្តផល ជា​ព្រះ​អរហន្ត​ព្រម​ដោយ​បដិសម្ភិទា​៤ វិមោក្ខ​៨ អភិញ្ញា​៦។ ដោយ​ហេតុថា ព្រះ​មហាកស្សបៈ ជា​​អ្នក​បដិបត្តិ​ក្នុង​ធុតង្គ​យ៉ាង​តឹង​រឹង ទើប​ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ ទ្រង់​តែង​តាំង​លោក​ក្នុងតំណែង​ជា​អ្នក​ទ្រទ្រង់​ធុតង្គ​ដ៏​លើស​ជាង​សាវ័ក​ដទៃ ហើយ​លោក​ក៏​ជា​ទី​គាប់​ចិត្ត​របស់​ពុទ្ធ​បរិស័ទ​យ៉ាង​ច្រើន។ សូម្បី​លោក​មាន​អាយុ​ច្រើន​ហើយ​ក៏ដោយ ក៏​លោក​មិន​លះ​បង់​ការ​បដិបត្តិ​ធុតង្គ​វត្តដែរ។ មាន​កាល​មួយ ព្រះ​មហាកស្សបៈ​មាន​អាពាធជា​ខ្លាំង លោក​ស្នាក់​នៅ​ក្នុង​ល្អាង​បិប្ផលិ ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ​បាន​យាង​មក​សួរ​សុខទុក្ខ ហើយ​ព្រះ​អង្គបាន​សម្តែង​ពោជ្ឈង្គ​បរិត្ត​អោយ​ព្រះ​ថេរៈ​ស្តាប់។
ម្នាល​កស្សបៈ​ ពោជ្ឈង្គ​៧​ប្រការ​បាន​ដល់

  1. សតិ គឺ​សេច​ក្តីរឭកបាន
  2. ធម្មវិចយ គឺ​ការ​ឆ្លុះ​បញ្ចាំង​ធម៌ (​ឫ​ការ​វិនិច្ឆ័យ​ធម៌)
  3. វីរិយ គឺ​សេចក្តី​ព្យាយាម
  4. បីតិ គឺ​សេច​ក្តី​ឆ្អែត​ចិត្ត
  5. បស្សទ្ធិ គឺ​សេចក្តី​ស្ងប់​ចិត្ត
  6. សមាធិ គឺ​ការ​តាំង​ចិត្ត​មាំ
  7. ឧបេក្ខា គឺ​សេច​ក្តី​ព្រងើយ

ម្នាល​កស្សបៈ ពោជ្ឈង្គ​៧​ប្រការ​នេះ ជា​ធម៌​ដែល​តថាគត​សម្តែង​ទុក​ប្រពៃ​ហើយ អប់រំ​ទុក​ល្អ​ហើយ ធ្វើ​អោយ​ចម្រើន​ហើយ រមែង​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ដើម្បី​ការ​ដឹង​យ៉ាង​ក្រៃ​លែង ដើម្បី​ការ​ត្រាស់​ដឹង​ ដើម្បី​ព្រះ​និព្វាន។ ក្រោយ​ពេល​បាន​ស្តាប់​ហើយ ជំងឺ​របស់​ព្រះ​ថេរៈ មាន​ការ​ស្បើយ​ឡើង។

សម័យ​មួយ​ព្រះ​កស្សបៈ​បាន​ទៅ​គាល់​ព្រះ​មាន​ព្រះភាគ ព្រះ​អង្គ​ត្រាស់​ថា កស្សបៈ​វេលា​នេះ​អ្នក​ជរា​ហើយ សំពត់​បង្សុកូល​របស់​អ្នក​ជា​សំពត់​ធ្ងន់ (មាន​សេច​ក្តី​អធិប្បាយ​ថា ព្រោះ​សំពត់​បង្សុកូល​​មាន​ប៉ះ​ជា​ច្រើន​ជាន់ មាន​អំបោះ​ដេរ​ច្រើន ព្រោះ​សំពត់​នោះ​ជា​សំពត់​ចាស់ ជា​សំពត់​បាន​ពី​ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ​តាំ​ពី​យូរ​លង់​មក​ហើយ) មិន​គួរ​ស្លៀក​ដណ្តប់​ អ្នក​ចូរ​ស្លៀក​ដណ្តប់​គហបតី​ចីវរ គឺ​សំពត់​ដែល​អ្នក​ស្រុក​ប្រគេន​ចុះ ចូរ​ទៅ​ឆាន់​អាហារ​ក្នុង​ទែ​ដែល​គេ​និមន្ត និង​​នៅ​ក្នុង​សំណាក់​របស់​តថាគត​ចុះ។ ព្រះ​មហា​កស្សបៈ​ត្ថេរ ក្រាប​ទូល​ថា បពិត្រ​ព្រះ​អង្គ​ដ៏​ចម្រើន អស់​កាល​យូរ​ណាស់​ហើយ ខ្ញុំ​ព្រះ​អង្គ​ជា​អ្នក​នៅ​ព្រៃ​ជា​វត្ត និង​ពោល​សរសើរ​គុណ​នៃ​ការ​ត្រាច់​បិណ្ឌបាត​ជា​វត្ត ជា​អ្នក​ទ្រ​ទង់​សំពត់​បង្សុកូល​ជា​វត្ត និង​ពោល​សរសើរ​គុណ​នៃ​ការ​ទ្រ​ទ្រង់​សំពត់​បង្សុកូល​ជា​វត្ត ជា​អ្នក​ប្រើ​សំពត់​ត្រៃ​ចីវរ​​ជា​វត្ត ជា​អ្នក​មាន​សេច​ក្តី​ប្រាថ្នា​តិច ជា​អ្នក​សន្តោស ជា​អ្នក​ចាក​ពួក​គណៈ ជា​អ្នក​មិន​ច្រឡូក​ច្រឡំ ជា​អ្នក​ប្រារព្ធ​សេចក្តី​ព្យាយាម និង​ពោល​សរសើរ​គុណ​ទាំង​នោះ។ ទើប​ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ​ត្រាស់​សួរ​ថា អ្នក​ឃើញ​ប្រយោជន៍​ដូច​ម្តេច ទើប​ជា​អ្នក​នៅ​ព្រៃ​ជា​វត្ត និង​ពោល​សរសើរ​ការ​នៅ​ព្រៃ​ជា​វត្ត​ជាដើម ព្រះ​ថេរៈ​ក្រាប​ទូល​ថា បពិត្រ​ព្រះ​អង្គ​ដ៏​ចម្រើន ខ្ញុំ​ព្រះ​អង្គ​មើល​ឃើញ​អំណាច​ប្រយោជន៍​២​ប្រការ ទើប​បាន​នៅ​ព្រៃ​ជា​វត្ត និង​ពោល​សរសើរ​គុណ​នៃ​ការ​នៅ​ព្រៃ​ជាដើម​នោះ

  1. មើល​ឃើញ​ការ​នៅ​ជា​សុខ​ក្នុង​ទិដ្ឋិ​ធម៌ (គឺ​ធម៌​ក្នុង​បច្ចុប្បន្ន)
  2. អនុគ្រោះ​ប្រជុំជន​​ក្នុង​ខាង​ក្រោយ​ថា ធ្វើ​ដូច​ម្តេច​ហ្ន៎ ពពួក​ជន​ក្នុង​កាល​ខាង​ក្រោយ នឹង​បាន​កាន់​យក​ជា​តម្រាប់​ថា បាន​ឮ​ថា​ព្រះ​ពុទ្ធ​ជា​ម្ចាស់​ និង​សាវ័ក​អ្នក​ត្រាស់​ដឹង​តាម​ព្រះ​ពុទ្ធ​ជា​ម្ចាស់​ដែល​មាន​មក​ហើយ លោក​ជា​អ្នក​នៅ​ព្រៃ​ជា​វត្ត និង​ពោល​សរសើរ​គុណ​នៃ​ការ​នៅ​ព្រៃ​ជា​ដើម​អស់​កាល​ដ៏​យូរ។

ខ្ញុំ​ព្រះ​អង្គ​មើល​ឃើញ​អំ​ណាច​ប្រយោជន៍​២​ប្រការ​នេះ ទើប​នៅ​ព្រៃ​ជា​វត្ត​ជាដើម​ព្រះ​អង្គ។ ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ​បាន​ត្រាស់​អនុមោទនា ថា ល្អ​ហើយ​កស្សបៈ អ្ន​ក​បាន​ជា​អ្នក​បដិបត្តិ​ដើម្បី​ប្រយោជន៍​ដល់​ជន​ច្រើន ដើម្បី​សេច​ក្តី​សុខ​ដល់​ជន​ច្រើន ដើម្បី​អនុគ្រោះ​ដល់​សត្វ​លោក ដើម្បី​ប្រយោជន៍​អនុគ្រោះ និង​សេច​ក្តី​សុខ​ដល់​ទេវតា និង​មនុស្ស​ទាំង​ឡាយ។

អតីតជាតិ

[កែប្រែ]

ក្នុងមួយសែន​កប្បមុន ក្នុង​ពុទ្ធ​សម័យ​របស់​ព្រះបទុមុត្តរសម្មាសម្ពុទ្ធ ព្រះ​មហា​កស្សបត្ថេរ កើត​ក្នុង​ត្រកូល​កុដុម្ពីក៍ ដែល​មាន​សម្បត្តិ​៨០​កោដិ នៅ​ក្នុង​ក្រុង​ហង្សវតី មាន​ឈ្មោះ​ថា វេទេហៈ។ ព្រឹក​ថ្ងៃ​មួយ វេទហកុដុម្ពីក៍នោះ​បរិភោគ​អាហារ​ហើយ តាំង​ចិត្ត​អធិដ្ឋាន​ឧបោសថ និង​កាន់​យក​គ្រឿង​សក្ការ​បូជា មាន​ផ្កាឈើ​ទៀន​ជាដើម ចេញ​ទៅ​កាន់​ព្រះ​វិហារ​ដែល​ជា​ទី​ប្រថាប់​គង់​របស់​ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ ក្នុង​ខេមមិគទាយវ័ន ដែល​តាំង​នៅ​ជិត​ក្រុង​ហង្សវតីនោះ។ គ្រានោះ វេទេហកុដុម្ពីក៍​បាន​ឮ​ការ​តែង​តាំង​របស់​ព្រះ​បទុមុត្តរសម្ពុទ្ធ ដល់​ព្រះមហានិស្សភៈ ជា​សាវ័ក​ទី​៣ ជាកំពូល​ជាង​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ​ផ្នែក​ទ្រទ្រង់​ធុតង្គ។ វេទេហៈ ក៏​មាន​សេចក្តី​ជ្រះថ្លាពេញ​ចិត្ត​ក្នុង​តំណែង​នេះ វេលា​ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ​សម្តែង​ធម៌​ចប់ វេទេហៈ​ក៏​និមន្ត​ព្រះ​បទុមុត្តរសម្ពុទ្ធ​និង​ព្រះ​ភិក្ខុសង្ឃ​ទទួល​ភក្ខាហារ​ក្នុង​ថ្ងៃ​បន្ទាប់។ វេទេហៈ បានថ្វាយ​មហាទាន​អស់​រយៈ​៧​ថ្ងៃ ហើយ​ក្នុង​ថ្ងៃ​បញ្ចប់​ លោក​បាន​ចាត់​ចែង​ថ្វាយ​សំពត់​ត្រៃ​ចីវរដល់​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ មាន​ព្រះ​បទុមុត្តរជា​ព្រះ​ប្រធាន ហើយ​លោក​ក៏​បាន​តាំង​សេចក្តី​ប្រាថ្នា​ថា បពិត្រ​ព្រះ​មាន​ព្រះភាគ កាយកម្ម វចីកម្ម មនោកម្ម ដែល​ប្រកបដោយ​​​មេត្តារមែង​មាន​ដល់​ខ្ញុំ​ព្រះអង្គ​អ្នក​អោយ​ទានអស់ ៧​ថ្ងៃនេះ ខ្ញុំ​ព្រះ​អង្គ​មិន​ប្រាថ្នាសម្បត្តិ​ទេវតា មារ​ ឥន្ទ្រ​ ព្រហ្ម​ណាៗ ទាំង​អស់ដោយ​បុណ្យ​កុសល​នេះ តែ​បុណ្យ​កុសល​របស់​ខ្ញុំ​ព្រះ​អង្គដែល​ធ្វើ​ហើយ​នេះ ចូរ​ជា​បច្ច័យ​អោយ​ខ្ញុំ​ព្រះអង្គ​បាន​ជា​កំពូល​ផ្នែក​ទ្រទ្រង់​ធុតង្គ ដូច​ព្រះ​មហា​និស្សភត្ថេរនេះ ក្នុង​ព្រះ​សាសនា​ព្រះពុទ្ធ​អង្គ​ណាមួយ​ក្នុង​អនាគត​កាល​ចុះ​ព្រះ​អង្គ។

ព្រះ​បទុមុត្តរសម្ពុទ្ធ​ទ្រង់​ពិចារណា​ឃើញថា តំណែង​ឧបាសក​នេះ​នឹង​បាន​សម្រេច​ ទើប​ទ្រង់​ព្យាករណ៍​ថា តំណែង​នេះ​នឹង​សម្រេច​ដោយ​ពិត ក្នុង​សាសនា​របស់​ព្រះ​សមណគោតមសម្មាសម្ពុទ្ធ​ដែល​នឹង​ទ្រង់​ឧប្បត្តិឡើង កន្លងទៅក្នុង​ពេល​មួយ​សែន​កប្ប​រាប់​អំពី​កប្ប​នេះ​ទៅ អ្នក​នឹង​បាន​ជា​សាវ័ក​ទី​៣ របស់​ព្រះ​សមណគោតម​សម្ពុទ្ធ​អង្គ​នោះ នឹង​មាន​នាម​ប្រាកដ​ថា ព្រះមហាកស្សបត្ថេរ។ បន្ទាប់​ពី​បាន​ឮ​ហើយ វេទេហៈមាន​ចិត្ត​រីករាយ​យ៉ាង​ខ្លាំង​ ហើយ​បាន​ធ្វើបុណ្យ​ជា​បន្ត​បន្ទាប់​រហូត​អស់​អាយុ។

ក្នុងពុទ្ធកាល​ព្រះពុទ្ធវិបស្សី

[កែប្រែ]

ក្នុង៩១កប្បមុន វេទេហៈ បានច្យុត​ចាកសួគ៌​ចុះ​មក​កើត​ក្នុង​ត្រកូល​ព្រាហ្មណ៍ចាស់​មួយ។ ក្នុងយុគសម័យ​នោះ ព្រះវិបស្សីសម្ពុទ្ធ ទ្រង់​សម្តែង​ធម៌​រាល់​៧​ឆ្នាំ​ម្តង។ កាល​កំណត់​៧​ឆ្នាំ​មក​ដល់ ទាំង​ពួក​ទេវតា មនុស្ស​នាំ​គ្នា​ប្រកូក​ប្រកាស​ទៅ​ទូទាំង​ជម្ពូទ្វីប​ដើម្បី​អោយ​ជ្រាប​ថា ថ្ងៃ​នេះ​ព្រះ​វិបស្សី​សម្ពុទ្ធ​ទ្រង់​សម្តែង​ធម៌ ព្រោះ​ការ​ស្តាប់​ធម៌​រក​បាន​ដោយ​កម្រ​ក្រៃលែង។ ព្រាហ្មណ៍​ម្នាក់​ឈ្មោះ ឯកសាដកព្រាហ្មណ៍ (​ប្រែ​ថា ព្រាហ្មណ៍​ដែល​មាន​សំពត់​ដណ្តប់​តែ​មួយ​ផ្ទាំង)។ បើ​កាល​ណា​ព្រាហ្មណ៍​ជា​ស្វាមី​មាន​កិច្ច​ទៅ​ក្រៅ នាង​ព្រាហ្មណី​ជា​ប្រពន្ធ​ត្រូវ​នៅ​ក្នុង​ផ្ទះ បើ​ប្រពន្ធ​ចេញ​ក្រៅ ព្រាហ្មណ៍​ជា​ស្វាមី ត្រូវ​នៅ​ក្នុង​ផ្ទះ សំពត់​ដណ្តប់​នោះ​ត្រូវ​ផ្លាស់​ប្តូរ​គ្នា​ប្រើ ​ព្រោះ​អ្នក​ទាំងពីរ​នោះ​មាន​សំពត់​ដណ្តប់​តែ​មួយ​។ ក្នុងថ្ងៃ​ស្តាប់​ព្រះធម្មទេសនា នាង​ព្រាហ្មណី​ទៅ​ស្តាប់​ក្នុង​វេលា​ថ្ងៃ លុះ​យប់​ត្រូវ​ត្រឡប់​មកវិញ ដើម្បី​អោយ​ស្វាមី​ដណ្តប់​សំពត់​ទៅ​ស្តាប់​ធម៌​ម្តង។

ខណៈ​ដែល​ព្រះ​វិបស្សីសម្ពុទ្ធ​ទ្រង់​ទេសនា ឯកសាដកព្រាហ្មណ៍​កើត​បីតិ​យ៉ាង​ខ្លាំង​ក្នុង​វេលា​បឋមយាម មាន​ចិត្ត​ជ្រះថ្លា​ចង់​យក​សំពត់​ដណ្តប់​ដែល​នៅ​ជាប់​នឹង​ខ្លួន​នោះ​ថ្វាយ​ដល់​ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ។ តែ​សេចក្តី​កំណាញ់​ជាអកុសល ក៏​កើត​ឡើង​ដល់​ព្រាហ្មណ៍​នោះ​ថា នាង​ព្រាហ្មណី​និង​យើង​មាន​សំពត់​ដណ្តប់​តែ​មួយ យើង​ទាំង​ពីរ​មិន​បាន​ដណ្តប់​សំពត់ ក៏​មិន​អាច​នឹង​ចេញ​ក្រៅ​ផ្ទះ​បាន គិត​ហើយ​ព្រាហ្មណ៍​នោះ ក៏​មិន​អាច​ធ្វើ​ទាន​បាន លុះ​កន្លង​វេលាបឋមយាម ចូលមជ្ឈិម​យាម ព្រាហ្មណ៍​នោះ​ក៏​នឹក​ចង់​បូជា​សំពត់​នោះ​ម្តង​ទៀត តែ​ក៏​ត្រូវ​អាក់​ខាន​វិញ។ លុះ​ដល់​បច្ឆិមយាម(ជិត​ភ្លឺ) ឯកសាដក​ព្រាហ្មណ៍​បាន​កើត​បីតិ​ចង់​ថ្វាយ​សំពត់​ម្តង​ទៀត​ គាត់​ក៏គិតថា សំពត់​ដណ្តប់​របស់​យើង​ទាំង​ពីរ​មាន​ប្រើ​ប្រាស់ ឬ​មិន​មាន ចាំ​គិត​ក្រោយ​ចុះ គិត​ហើយ​ព្រាហ្មណ៍​ក៏​យក​សំពត់​នោះ​ទៅ​ថ្វាយ​ដល់​ព្រះ​សម្ពុទ្ធ និង​បាន​បន្លឺ​វាចារថា "យើង​ឈ្នះ​ហើយៗៗ"។ ដោយ​មាន​ចិត្ត​ជ្រះថ្លា​នឹង​ឯកសាដក​ព្រាហ្មណ៍​ដែល​លះបង់​សំពត់​ដែល​ខ្លួន​មាន​តែ​មួយ​សំរាប់​ជា​ទាន​ដូច្នេះ ព្រះ​បាទ​ពន្ធុមរាជ បាន​ប្រទាន​សំពត់​ជា​ច្រើន​សំរាប់​បូជា​ឯកសាដកព្រាហ្មណ៍នោះ ព្រម​ទាំង​តែង​តាំង​ព្រាហ្មណ៍អោយ​ជា​បុរោហិត​ជិត​ដិត​ជាមួយ​ព្រះអង្គ។ ចាប់​ពី​នោះមក ឯក​សាដក​ព្រាហ្មណ៍​ខំ​ធ្វើទាន រក្សាសីលរហូត​អស់​មួយ​ជីវិត កាល​ធ្វើ​មរណ​កាល​ហើយ ក៏​ទៅ​កើត​ក្នុង​ឋានសួគ៌។

ចន្លោះ​ពុទ្ធ​កាល​ព្រះ​ពុទ្ធ​ពីរ​ព្រះអង្គ

[កែប្រែ]

ចុតិ​ពី​ឋាន​សួគ៌​ ក៏​មក​កើត​ក្នុង​ត្រកូល​កុដុម្ពីក៍ ក្នុង​ដែន​កាសី ក្រុង​ពារាណសី និង​មាន​ឈ្មោះ​ថា សុមិត្ត នៅ​ចន្លោះ​ព្រះ​ពុទ្ធ​ជា​ម្ចាស់​២​ព្រះអង្គ គឺ​ព្រះ​កោនាគមនសម្ពុទ្ធ និង​ព្រះ​កស្សបសម្ពុទ្ធ ក្នុង​ភទ្ទកប្បនេះ។ កាល​សុមិត្ត​ធំធាត់​ហើយ ទទួល​នាទី​គ្រប់​គ្រង​ផ្ទះ។ ថ្ងៃ​មួយ​ពេល​ដើរ​កម្សាន្ត លោក​បាន​ជួប​នឹង​ព្រះ​បច្ចេកពុទ្ធ​មួយ​ព្រះអង្គកំពុង​ធ្វើចីវរ​នៅ​នា​មាត់​ច្រាំង​ស្ទឹង តែ​សំពត់​អនុវាត​មិន​គ្រប់ ព្រះ​បច្ចេកពុទ្ធ​ក៏​មូរ​សំពត់​ទុក សុមិត្តកុដុម្ពីក៍ឃើញ​ហើយ ក៏​ទូល​សួរ​ថា ហេតុអ្វី​ក៏​លោក​ម្ចាស់​មូរ​សំពត់​ទុក ព្រះ​បច្ចេក​ពុទ្ធ​តប​ថា ព្រោះ​សំពត់​អនុវាត​របស់​អាត្មា​មិន​គ្រប់​នឹង​ដេរ​តទៅ​បាន​ទេ សុមិត្ត​ក៏​ថ្វាយ​សំពត់​ដល់​ព្រះ​បច្ចេកពុទ្ធជា​ម្ចាស់ ហើយ​តាំង​បណិធានថា ខ្ញុំ​កើត​ហើយ​ក្នុង​ទីណាៗក៏​ដោយ សូម​កុំ​អោយ​ជួប​នឹង​សេចក្តី​សាប​សូន្យ​ក្នុង​ទី​នោះ​ៗ​ឡើយ។

ការបរិនិព្វាន

[កែប្រែ]

ព្រះ​មហាកស្សបត្ថេរ​មាន​អាយុយូរ រហូត​ដល់​ក្រោយ​ព្រះ​ពុទ្ធ​បរិនិព្វានហើយ។ ក្រោយ​ព្រះ​សម្ពុទ្ធ​បរម​គ្រូ​នៃ​យើង​បរិនិព្វាន​ទៅ​មិន​យូរ​ប៉ុន្មាន ភិក្ខុ​ខ្លះ​ក៏​មាន​វិវាទ​នឹង​គ្នា ដោយ​គិត​ដល់​ប្រយោជន៍​ដល់​សាសនា ព្រះ​មហា​កស្សបៈ បាន​ប្រមូល​ភិក្ខុ​ដែល​សុទ្ធ​សឹង​ជា​ព្រះ​អរហន្ត​៥០០រូបដើម្បី​ធ្វើ​បឋម​សង្គាយនា ដែល​មាន​ការ​ចូលរួម​ប្រជុំ​គ្នាពី​ភិក្ខុ​ប្រមាណ​៧​សែន​រូប។

ថ្ងៃ​មួយ​ក្រោយ​ពី​ព្រះមហាកស្សបៈ​ចេញចាក​ផលសមាបត្តិ​ហើយ ពិចារណា​មើល​អាយុ​សង្ខារ​ថា យើង​នេះ​ជរា​ភាព​ណាស់ មាន​អាយុ​យូរ​មក​ដល់​ពេល​នេះ​ហើយ នឹង​មាន​អាយុ​តទៅ​​ទៀត​ត្រឹម​ណា ក៏​បាន​ឃើញ​ថា ព្រឹក​នេះ​ហើយ​យើង​នឹង​បរិនិព្វាន ទើប​លោក​ពិចារណា​ទី​កន្លែង​ដើម្បី​នឹង​និព្វាន។ លោក​បាន​អោយ​ប្រជុំ​ភិក្ខុសង្ឃ ពោល​ទូន្មាន​និង​លា​ជា​វារៈ​ចុង​ក្រោយ ហើយ​ក៏​ប្រាប់​ទៀត​ថា បើ​ពួក​អ្នក​ត្រូវការ​នឹង​ឃើញ​យើង​បរិនិព្វាន ចូរ​អ្នក​ទាំងឡាយ​ទៅ​ប្រជុំ​គ្នា​ក្នុង​ភ្នំ​កុក្កុដសម្បាតបព៌តក្នុងវេលា​ល្ងាច​នេះ។ មុន​នឹង​បរិនិព្វាន លោក​បាន​សម្តែង​ឥទ្ធិបាដិហារិយ៍ដើម្បី​អោយ​ពុទ្ធ​បរិស័ទ​ដែល​ប្រជុំ​គ្នា​នោះ មាន​សេច​ក្តី​ជ្រះ​ថ្លា​យ៉ាង​ក្រៃ​លែងឡើង​ទៀត ដើម្បីតាំង​ចិត្ត​បដិបត្តិ​តាម​ព្រះ​ពុទ្ធ​ឱវាទ។ លោក​បាន​អធិដ្ឋាន​ថា សូម​អោយ​ភ្នំ​ទាំង​៣​មក​រួម​ជា​ភ្នំ​តែ​មួយ​អោយ​មាន​បន្ទប់​នៅ​ខាង​ក្នុង​ភ្នំ ព្រម​ទាំង​​ផ្កា​ឈើ​ដែល​បូជា​កុំ​ស្វិត​ស្រពោន​ឡើយ។ ហើយ​អធិដ្ឋាន​អោយ​ព្រះ​បាទ​អជាតសត្រូវ​បាន​ទត​ឃើញ​ជា​បច្ឋិមទស្សនា ក្រោយ​ពី​រំលត់​ខន្ធហើយ និង​អោយ​សរីរសពរបស់​លោក​តាំង​នៅ​រហូត​ដល់​សាសនា​ព្រះអរិយមេត្តេយ្យ ព្រោះ​ថា ព្រះអង្គ​ព្រម​ទាំង​ភិក្ខុ​ទាំងឡាយ​ពេញ​ក្នុង​ទី​មាន​ប្រមាណ​១២​យោជន៍ ស្តេច​មក​ក្នុង​ភ្នំ​កុក្កុដសម្បាតបព៌តនេះ នឹង​ទ្រង់​យក​ព្រះ​ហស្ថខាង​ស្តាំ​លើក​សាកសព​របស់​យើង​ឡើង​តម្កល់​ទុក និង​ត្រាស់​ប្រាប់​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ​ថា ជា​អ្នក​ធំ​ក្រៃ​លែង​ក្នុង​ការ​ទ្រទ្រង់​ធុតង្គ​១៣​ប្រការ តាំង​ពី​ថ្ងៃ​ឧបសម្បទា​ដំបូង​រហូត​ដល់​ថ្ងៃ​រំលត់​ខន្ធចូល​កាន់​បរិនិព្វាន ក្រោយ​ព្រះ​អង្គ​ត្រាស់​សរសើរ​គុណ​ហើយ ភ្លើង​នឹង​បណ្តាល​ឆេះ​ឡើង​ក្នុង​កាយ​យើង បំផ្លាញ​សាកសពយើង​អោយ​សូន្យ​ទៅ​ក្នុង​ផ្ទៃ​ព្រះ​ហស្ថ​របស់​ព្រះ​អរិយមេត្តេយ្យសម្ពុទ្ធ រួច​ក៏​បញ្ចុះ​សព​លោក​ទុក​ក្នុង​ក្រុង​នោះ​ដើម្បី​ជា​ទី​សក្ការបូជា​របស់​ទេវតា​និង​មនុស្ស​ទាំង​ឡាយ។

ឯកសារ​យោង

[កែប្រែ]
  1. ព្រះអសីតិមហាសាវក
  2. អដ្ឋកថា គម្ពីរបនោរថបូរណី
  3. អដ្ឋកថា បរមត្ថទីបនី
  4. គម្ពីរ សំយុត្តនិកាយ មហាវារវគ្គ គិល្លានសូត្រ
  5. ខុទ្ទកនិកាយ